تاند (جمعه، د غويي/ ثور ۵ مه) د قزاقستان جیالوجیستانو په افغانستان کې د کان کیندنې د احتمالي سیمو لټون پیل کړی، او په لومړي پړاو کې غواړي چې په نورستان ولایت کې کار پیل کړي.

د ټایمز اف سنټرا ایشیا ورځپاڼې د راپور له مخې، دا نوښت د قزاقستان د هغو پراخو هڅو برخه ده چې غواړي د کان کیندنې له درکه ګټې پراخې او له افغانستان سره اقتصادي اړیکې پیاوړې کړي.

د قزاقستان د ملي اقتصاد وزارت په وینا، د اپرېل میاشتې په منځ کې، د جیالوجیستانو او انجنیرانو یوې ډلې له قزاقستان څخه افغانستان ته سفر وکړ. د دې سفر پر مهال، متخصصانو له نورستان ولایت څخه د بېریلیم، سربو، او زینک له زیرمو څخه ۱۳۰ کیلوګرامه نمونې راټولې کړې. ټاکل شوې چې دا نمونې د لابراتواري تحلیل لپاره قزاقستان ته واستول شي. که پایلې مثبتې وي، نو قزاقستان به د دغو زیرمو د پراختیا په اړه د ژورو خبرو دوهم پړاو ته داخل شي.

نورستان ولایت د خیبرپښتونخوا، لغمان، کونړ، بدخشان او پنجشېر ولایتونو ترمنځ د هندوکش غرونو په جنوبي څنډو کې پروت دی، چې مرکز یې د پارون ښار دی.

په دغه ولایت کې تر ډېره د قیمتي او نیمه قیمتي ډبرو استخراج له مودو راهیسي دوام لري، په ځانګړي ډول د بیریل (بیروج) د بیلابیلو ډولونو. په سیمه کې لږ تر لږه ۵۵ د قیمتي ډبرو زیرمې پېژندل شوي چې یاقوت، کورډیریت، لاجورد، کنزایت، زمرد، او دانبوریټ پکې شامل دي. خو د سیس او زنک د صنعتي استخراج لپاره تر دې وړاندې هېڅ اقدام نه و شوی.

د قزاقستان جیالوجیکي سپړنې به یوازې په نورستان پورې محدودې نه وي. په کابل کې د قزاقستان د مرستیال لومړي وزیر سریک زومنګارین او د افغانستان د کانونو او پترولیم وزیر هدایت الله بدري ترمنځ د کتنې پر مهال، هوکړه وشوه چې د قزاقستان یو بل ټیم به د مې میاشتې په پای کې افغانستان ته سفر وکړي. افغان لوري هم چمتووالی وښود چې له قزاق شرکتونو سره د تایید شویو معدني زیرمو معلومات شریک کړي.

زومنګارین وویل: “نن ورځ د قزاقستان د استخراج شرکتونو مسلکي ظرفیت جوړ کړی چې په جیالوجیکي سپړنه، کان کیندنه او د جامدو موادو په پروسس کې تجربه لري. دا شرکتونه غواړي د پانګونې لپاره د امید وړ زیرمې پیدا کړي.” له قزاق پلاوي سره د ERG Exploration، Kazakhmys Barlau، او Kazatomprom په څېر د سترو شرکتونو استازي ملګري وو. دواړو لورو هوکړه وکړه چې یوه ګډه تخنیکي کمېټه جوړه کړي تر څو د راولاړېدونکو موضوعاتو لپاره پر وخت بحثونه وکړي.

زومنګارین همداراز د قزاقستان–افغانستان په سوداګریز فورم کې ګډون وکړ چې پکې د قزاقستان د ۵۰ شرکتونو استازو برخه لرله. نوموړي په دې ناسته کې ټینګار وکړ چې افغانستان کولای شي د مرکزي او جنوبي آسیا ترمنځ د لوژستیک مهم مرکز شي، او قزاقستان دې ته چمتو دی چې د خوراکي توکو، ټکنالوژۍ، انجنیري خدمتونو، کیمیاوي موادو او IT  یو باوري تأمینوونکی واوسي.

نوموړي زیاته کړه: “یو زړور خو عملي هدف ټاکل شوی چې باید د دواړو هېوادونو ترمنځ سوداګري تر درې میلیارده ډالرو پورې لوړه شي. د دې لپاره اړینه ده چې دوامداره سلسلې جوړې شي، د سوداګریزو توکو تنوع پراخه شي، او د پانګونې او متشبثینو لپاره مساعد شرایط رامنځته شي.”

زومنګارین د طالبانو د ريیس الوزرا اقتصادي مرستیال عبدالغني برادر ته وړاندیز وکړ چې په کابل کې دې د قزاقستان سوداګریز مرکز پرانیستل شي. قزاقستان همداراز وړاندیز وکړ چې د QazTehna LLP شرکت له‌خوا جوړ شوي بسونه دې افغانستان ته صادر شي.

لکه څنګه چې د مرکزي آسیا ټایمز وړاندې راپور ورکړی، قزاقستان دا هم څېړي چې له قزاقستانه، په تیره بیا د قسطناي او الماتي له ښارونو څخه افغانستان ته موټر صادر کړي، چې امکان لري سږ کال لومړۍ جوپه واستول شي.