څه شی د سوډان د سقوط سبب شو؟
بریا او ځواک ترلاسه کول د هرې ډلې او ملت د هڅو او قربانیو پایله وي. خو ځینې وختونه، هغه بریا چې موږ یې ترلاسه کوو، نه یوازې د خوښۍ او لاسته راوړنې احساس رامنځته کوي، بلکې که د هغې ساتنه او مدیریت په سمه توګه ترسره نه شي، زموږ ټولې هڅې له منځه ځي. دا حقیقت په سوډان او ورته هېوادونو کې د وروستیو پېښو د تحلیل په وخت کې څرګند شو. د دې حقیقت پر بنسټ، که موږ د سوډان د روان وضعیت په اړه غور وکړو، نو پوهیږو چې “بریا ترلاسه کول اسانه، خو ساتل یې ستونزمن کار دی!”
په سوډان کې، د سیاسي کړکیچ او بېثباتۍ دوامدارې هڅې د یو پر بل پسې د واک لاس ته راوړلو هڅې درلودې. د دې هېواد په تیرو ۷۰ کلونو کې درې داخلي جګړې پوره شوي، او اوس د سوډان لپاره د جګړې بڼه بل لور ته تللې ده. د دې هېواد پایتخت، خرطوم، چې کله هم د سولې او پرمختګ هیله و، اوس د یو ویجاړ ښار په بڼه وړاندې کېږي.
د سوډان د پرمختګ او سیاسي ثبات په لاره کې، د یوې خوا بیا ځلي د جګړې او سیاسي فساد عناصرو لاس لري. دوی پایتخت ونیو، خو داسې شرایطو کې چې ښار د انسانانو د ژوند کولو وړ نه دی. د دې وضعیت د شدت له امله، هوایي ډګر پوره له منځه تللی، او ولسمشرۍ ماڼۍ چې کله د سیاسي قوت او استحکام سمبول وه، اوس د یوې کنډوالې بڼه اختیار کړې ده.
په دې ټولو ستونزو او ویجاړیو سره، دغه سیاسي ډلې لا هم خپله “بریا” لمانځي. دوی د خپل موقتي بریا جشن اخلي، خو حقیقت دا دی چې هره بریا چې په هغې کې ژوند، امنیت او پراختیا له منځه ولاړ شي، د تباهۍ نه پرته بل څه نه وي. دا حالت نه یوازې د سوډان لپاره، بلکې د هرې ټولنې او ملت لپاره د یوه جدي خبرداری دی چې بریا یوازې د لاس ته راوړلو په مرحله کې نه، بلکې د هغې په ساتلو او دوامدارۍ کې خپل اصلي اهمیت لري.
سوډان د دې حقیقت ښودونکی دی چې د بریا ساتل یوه ستره مبارزه ده. واک ته رسیدل اسانه دي، خو د هغه ساتل او په سم ډول اداره کول یو بېپایانه او ستونزمن کار دی. هوښیار ملتونه او حکومتونه باید پوه شي چې د واک د ترلاسه کولو ترڅنګ، د هغې ساتلو لپاره هم ځانګړي تدابیر او پلانونه جوړ کړي. د بېمسؤلیته سیاسي کړنو او ډلو لپاره وخت نه ورکول باید د ټولو ملتونو د ستراتیژیکو اهدافو برخه وي، که نه نو، د سوډان غوندې برخلیک به د نورو هېوادونو انتظار وي.
د دې لپاره چې هېوادونه او ملتونه له داسې فاجعو څخه بچ شي، باید د پایدارۍ، ثبات، او د ملت د ټولو برخو د ښېرازۍ لپاره پر اساسي اصولو ټینګار وکړي. موږ باید له سوډان څخه یو جدي درس واخلو: بریا یوازې هغه وخت حقیقي او د ویاړ وړ ده، چې هغې ته د ساتلو او پرمختګ لار پیدا شي.
نتیجه: د سوډان د اوسني وضعیت تحلیل موږ ته د یو جدي خبرداري په توګه وړاندې کیږي. هغه ملتونه چې غواړي خپل بریا وساتي، باید د هغو ډلو او سیاسي کړنو له لاسته راوړلو ډډه وکړي چې یوازې د واک ترلاسه کولو ته فکر کوي، نه د هغې د ساتلو او ښه کولو لپاره. د دې ډول بېپامۍ او سیاسي شخړو په لټه کې پاتې کېدل د سوډان غوندې پایلې لامل ګرځي.
سلامونه،
ورور عاشق الله خان ډیر لرې تللی یې؛البته د خپل نظر او ګلوبالیزیشن تبصرې حق هر څوک لري؛په بښنې غوښتلو …سوډانونه..
.زمونږ خپل هیواد د سردار داوود خان جمهوریت ، په دیکتا ختم شو او د زرګونو وژنه..
.د خلقیانو هم استاد او شاګرد سره وخوړل او بیګناه وطنوال په کې لاړل…
.ببرک خیلانو او فرچمدارانو هم د بریژنف او تاجکوستان نه دوهمه شاشجاعي او ملیونونه مهاجریدل؛ کلي بمباردیدل او …
.شورا ی نضوار او ۷ ګانه او ۸ګانه خو کابل دړې وړې کړ ؛جهاد ېې په فساد بدل کړ چې لا تر اوسه.. او بیا د ب۵۲ وزرونو لاندې شل بلیونران او ۲۰۰ ملیونران جوړ سول خو ولس د نفاق، شقاق او غربي ،شرقي او فارس آخوندیزم و پنجاب سیکولریزم ته ټیل وهل شو…
مانا دا چې موخه جهاد ، وطن، دیموکراسی … وه خو د قدرت، زر ،زور او ز.. یو څو مجهول الهویه جاسوسانو له خوا یرغمل ونیول سول او ؛ولس، وطن او پرمختګ هیر سو
همغه خبره ده:” پښتون/افغان جګړې ګټلي خو د سیاست پر میز یی بایللي!!”
او” دولت نیول یی آسانه وي ، خو ساتنه ېې عقل غواړي!!!”
… اوسنیو چارواکو ته دې هم خدای ج. خیر پیښ کړي !!! د دوحې ګرمیانو وهلي ،له عُمري عدالت باټې وهي خو ملیونونه خویندی،میندی، لورګانی …جهالت او بیکارۍ ته ټیل وهل کیږي ..ځوانان له بیکاریو ، بی روزګاریو د تیښتی ؛ پنجابی-فارسیستی او بر و بحر ټرمپفانو ته ټیل وهل کیږي…؛ امنیت یی د قدر وړ خو مګر…..
د بریا ” اغزنه ” لاره به مناسبه کلمه وی نه زهرجنه لاره.