ولي الله ملکزی

له هرڅه وړاندې، د زړه له تل څخه دعا کوم چې د کون او کائناتو ستر واکمن دې ۲۰۲۵ میلادي کال زموږ د نړېوال کلي د اته میلیارده انسانانو لپاره د سولې د وږمو، ترانو او نغمو کال وګرځوي. درې اونۍ وړاندې په سوریې کې د حافظ الاسد او بشار الاسد د خونکاري رژیم ۵۴ کلنه اوسپنیزه واکمني د تاریخ په تورې تاخچې کې مهرو لاک شوه. په دمشق کې د صیدنایا زندان چې په بشري مسلخ سره شهرت لري، د نړېوالو خبري آژانسونو د راپورونو له مخې په ټولې دنیا کې دریم خطرناک زندان وپېژندل شو. دلته په تیرو دیارلسو کلونو کې له یولک څخه زیات سوریايی وګړي بندیان شوي او د ۴۵ زره زندانیانو هډوکي په ډله ایزو قبرونو کې په نښه شوي دي.

د بشار تخلص اسد دی، خو دومره ډارن انسان وخوت چې د تیښتې په شپه یې خپل سکنی ورور، ماهر الاسد هم خبر نه کړ او د دوه ټنه په تول له نغدو ډالرو سره په روسۍ الوتکې کې مسکو ته وتښتید. ویل کیږي چې یونیم میلیارد ډالر یې لا پخوا روسیې ته لېږدولي دي؛ خو هېڅ افغان مشر شامیانو ته د هېڅ ډول نادودې او بېغیرتۍ پېغرنده ونکړه. بشار داسې ملت ترشا پرېښود چې د سور صلیب او العربیة د ټلوېزیوني چېنل د معلوماتو له مخې، نوي سلنه هېوادوال یې د فقر د کرښې لاندې ژوند کوي. مخکې له دې چې زه دلته د سوریې د نوي مشر د ضمني پېغور ځواب ووایم چې افغانستان خو یوه قبائلي ټولنه ده، غواړم د یو امانت او یو پور په توګه د څو ټکو یادونه وکړم.

نن که په هند، سند او افغانستان کې له منارو څخه د آذان غږونه پورته کیږي، که په ختیز ترکستان کې د چا نوم محمد او احمد دی او که په بخاری او ترمذ کې چا نبوي احادیث راجمع کړيدي، دا ټول په دمشق کې د بني امیه د دولت شاهکارونه دي. سوریه د حضرت معاویه بن ابي سفیان، حضرت خالد بن الولید، حضرت عمرو بن العاص، حضرت زینب، حضرت عمر بن عبدالعزیز او سلطان صلاح الدین ایوبي په څیر د تاریخ جوړونکو شخصیتونو د مزارونو وطن دی. سوریه د سترګه ور شاعر، نِزار قَبَاني د قصیدو او غزلونو ټاټوبی او د آیفون او ایپل کمپیوټر د اصلي مخترع، سټیف جابز د پلار عبدالفتاح جَندَلِي پلرنی هېواد دی.

له بله اړخه، له پېرنګیانو څخه د خپلواکۍ د اتل اعلیحضرت امان الله خان د میرمن ملکه ثریا مور، اَسماء رَسمیه د سوریې د حلب اوسېدونکې وه. مورنی نېکه یې شيخ محمد صالح افندي نومېده چې د دمشق د اُموي جامع مسجد مؤذن وو. د یادونې ده چې په ۱۵۳۷م کال کې د هند د مغولي همایون له ماتې وروسته فرید خان (شېر شاه سوري) د پښتنو د دغې پراخې واکمنۍ بنسټګر وو. زما قدرمند دوست او څېړونکي، ډاکټر لطیف یاد پرون ما ته یوه لیکنه را واستوله او په هغې کې یې لیکلي چې په هندوستان کې سوري کورنۍ په غټه کې لودي پښتانه دي او د شام یا سورېې له خلکو سره کوم قومي تړاو نه لري.

اوس به راشم د سوریې د نوي مشر څرګندونې ته چې وايي: «موږ د طالبانو په ډول نه یو. افغانستان یوه قبائلي ټولنه ده، خو د سوریې د ټولنې فکر، چلند او طبیعت بل ډول دی. موږ د اِدلِب په سیمې کې پوهنتونونه درلودل او د ښځو ونډه په کې له شپېته سلنې زیاته وه». ما د یوټیوب د خپل چېنل له لارې د دغې ضمني پېغرندې ځواب په عربي ژبې ورکړی او که څوک له عربي سره اشنا وي، نو د همدې لیکنې په ملتیا دې د لېنک په کېکاږلو سره هلته وګوري.

په لنډو به همدومره ووایم چې همدې افغانې قبائلي ټولنې له نن څخه ۲۷۷ کاله وړاندې، یعنې په ۱۷۴۷م کال کې یو منتخب ټولواک درلود. د معاصر افغانستان بنسټګر، احمد شاه دراني د لویې جرګې په ترڅ کې د ټولو قومونو او خېلونو مشرانو هغه ته د مشرۍ پګړۍ په سر کېښوده.  په هغه وخت کې دا کمساری ولسواکی نوښت د افغانانو د تمدن تر ټولو غوره بېلګه ده. له نن څخه ۱۰۲ کاله وړاندې، یعنی په ۱۹۲۱م کال کې په کابل کې افغان میرمنو د یوې میرمنې تر مشرۍ لاندې د «إرشاد النسوان» په نوم یوه جرېده درلودله چې په قلمي ډول یې خپرونې کولې. ما پخپله د دغې خپرونې د اول کال ۱۷ګڼه لیدلې، لوستلې او کاپي یې له ځان سره لرم. همدا شان د کابل راډیو لومړنۍ پښتنه ویانده یوه کونړۍ سیده مستوره شال نومیدله او زه پخپله په ډېر وړوکوالي کې د هغې له غږ سره بلد ووم. نوموړې د اسمار په ولسوالۍ کې د سناتور سید عبد الرزاق (شال پاچا) لور ده؛ په ۱۳۰۹ لمریز کې زېږیدلی او په ۱۳۷۷ کې وفات شوېده.

د یو قبیلوي عقیدتمند ملت په توګه، دا زموږ د ایمان برخه ده چې ښځه له نر سره په ثواب، عذاب، امر او نهې کې برابره ده. ښځه د نر په شان انسان دی، مساوي انسان، مسئول انسان او عاقل انسان. د کار، تعلیم او د میړه د انتخاب حق یې په الهي شریعت او مدني قانون کې خوندي دی. د رسول علیه السلام له لارښوونو څخه ده چې فرمايي: (إِنَّمَا النِّسَاءُ شَقَائِقُ الرِّجَالِ، مَا أَكرَمَهُن إلا كَرِيم، وَ مَا أَهَانَهُن اِلا لَئِيم – ښځې د سړو په څېر دي، کوم کس چې د ښځو درناوی کوي هغه به پخپله عزتمند وي، او څوک چې دوئ سپکوي نو هغه به پخپله سپک سپاند او ناځوانه وي). هوډمنې پرګنې هېڅکله د چا د پېغورونو او تومتونو په وړاندې

————–

پاملرنه: که دوستان وخت او علاقه لري چې د ملکزي نورې مقالې، څیړنې او ویډیوګانې وګوري، نو د هغه فېسبوک او د یوټیوب چېنل ته دې په دې پته ورشي: Wali Malakzay