د شاه امان الله خان د واکمنۍ د بېرته اخیستلو په موخه د رضاشاه پهلوي او شوري اتحاد د مرستو وړاندیزونه او د شاه امان الله خان ځواب
د طلوع کندهار د مجلې د مدیر، بابا عبدالعزیز شهادت
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
لیکوال: ا.م.ا.سیستاني
ژباړن: سیلانی
ښاغلی داود مومند په یوه مقاله کې د بابا عبدالعزیز، چې د دویم مشروطه غوښتونکو له ډلې څخه و او د طلوع کندهار د جریدې مدیر و، له خولې د شاه امان الله خان په اړه هغه خبرې را اخلي چې لا تر اوسه موږ ډېرو ته نوې دي. لیکوال دغه خبرې داسې نقلوي:
«جناب محمد رسول خان پښتون او علامه حبیبي د بابا عبدالعزیز خان الکوزي کندهاري له خولې اورېدلي دي: غازي امان الله خان د ۱۳۰۸ لمریز کال په ژمي کې کابل پرېښود او کندهار ته روان شو. په هغه وخت کې چې نوموړی په کندهار کې و، په کندهار هوايي ډګر کې د (منزل باغ) ته څېرمه یوه الوتکه کوزه شوه، له هغې څخه یو اوږد قدی سړی چې د جنرالۍ جامې یې په ځان وې راکوز شو او د غازي امان الله سره د ملاقات لپاره یې تلوار وکړ. نوموړی هلته یو څه وخت و او وروسته یې سفر وکړ. موږ ونه پوهېدو چې هغه څوک و او د څه هدف لپاره راغلی و. د هماغې ورځې په ماښام، غازي امان الله خان د کندهار قومي مشران، معززین، علما او مشایخ راوبلل، چې زه هم هلته حاضر وم.»
شاه وفرمایل چې نن مې د ایران دولت د پادشاه رضا شاه پهلوي له خوا د هغه د یو جنرال له لارې یو پیغام ترلاسه کړ. په دې پیغام کې ذکر شوي و چې د ایران دولت او په ځانګړي توګه د ایران پاچا د دې لپاره چې زه بیا خپل تاج او تخت ترلاسه کړم، هر ډول مرستې ته تیار دی.
خو زه تاسو ګرانو وطنوالو ته خبر درکوم چې ما شاه او د ایران دولت ته څه ځواب ورکړ؟
غازي امان الله زیاته کړه چې ما د ایران د شاه د همدردۍ پیغام او د خپل قدرت د بیا اعادې لپاره هر ډول تیارۍ څخه مننه وکړه او ورته مې په ډاګه کړه چې دا ستونزه زموږ خپلمنځي مسله ده، نو ځکه زه د بهرني هیواد هر ډول مرسته په دې برخه کې ردوم. زما تمه له شاه او د ایران له دولت څخه همدا ده چې زموږ په داخلي چارو کې له مداخلې څخه جدي ډډه وکړي.
غازي امان الله وفرمایل: د دې لپاره مې د سلطنت مقام ومنل چې د بهرنیو هیوادونو لاس وهنه پای ته ورسوم. نه مې انګریز ته اجازه ورکړه او نه نورو ته. زه په خپل ژوند کې داسې څه نشم زغملی چې پردي دې زما د هېواد په کورنيو چارو کې مداخله وکړي. خدای دې داسې ورځ په ژوند کې ما ته ونه ښيي چې پخپل وطن کې د پردیو لاس وهنه ووینم. که داسې کېږي، نو زه به له خدایه خپله مرګ وغواړم.
زه څنګه کولی شم ومنم چې د خپل سلطنت لپاره د پردیو مرسته وغواړم او د هغوی لاسونه ستاسو د آزادۍ غوښتونکي او غازي ملت پر لمن وغځېږي؟
یو کس چې احمد شاه خان نوميده او په «مارشال» مشهور و، روایت کوي چې په اماني دوره کې یې خپلې زده کړې په خارج کې پای ته رسولې وې او وروسته د کندهار ولایت د ټیلګراف مدیر و. هغه وايي: یوه ورځ مې د غلام نبي خان چرخي یو عاجل ټیلګرام اعلیحضرت امان الله خان ته ورساوه. غلام نبي خان په هغه ټیلګرام کې پاچا ته لیکلي و چې له کندهار څخه مه وځئ، موږ مزار شریف اشغال کړی او سید حسین کلکانی تښتېدلی دی (د ۱۳۰۸ لمریز کال د ثور ۱۸مه). د شوروي دولت موږ سره د دوو کنډکونو د عسکرو د مرستې ژمنه کړې ده.
دې خبرې پر امان الله خان ډېر ناوړه تاثیر وکړ او په درد او خفګان یې وویل: غلام نبي خان ته پیغام ولېږه او ورته ووایه چې که په دې شخړه کې د یوه افغان وینه توییږي، زه به یې ونه منم او له خپل پاچاهۍ به تېر شم.
داود مومند زیاتوي: «زه فکر نه کوم چې د نړۍ په تاریخ کې به کوم رهبر، زعیم یا قائد د خپل اقتدار د بیا ترلاسه کولو لپاره د داسې لوړ نفس، عالي شان، بې پروایۍ، د روح سترتیا او د زړه لویوالي مثال پرېښی وي لکه چې غازي امان الله خان د ایران او بلشویک شوروي دولت له نظامي مرستې څخه په وطنپالنه ډډه وکړه.» (سرچینه: د غازي امان الله وطنپالنه ډډه له ایران او بلشویک شوروي دولت څخه د نظامي مرستې څخه، افغان جرمن آنلاین، 03.08.2020)
له نېکه مرغه وخت تيريږي او هر څه چې وي، تېرېږي. که قدرت له ظلم، سفاكۍ او وینې تویولو سره مل وي او یا که له عدالت، د خلکو سره د مینې او د ټولنې د انسانانو د خدمت سره مل وي، بیا هم تېرېږي او نوبت یو بل ته رسي او له یوه څخه بل ته انتقال کېږي. یوازې هغه څه چې له لویو کسانو او د ټولنې له مشرانو پاتې کېږي، د هغوی کړنې دي چې د تاریخ درسونه ګرځي او راتلونکي نسلونه به یا د دې کړنو د عاملینو ستاینه وکړي او یا به یې لعنت کړي.
د افغانستان د خلکو دوست او وطنپال مشر، شاه امان الله خان روح دې ښاد وي!
د دوهمې برخې پای
لاندې تېره برخه