تاند- د ۱۸۲۱ عيسوي كال د اكتوبرپه دېرشمه نېټه د نړۍ نامتو ناول ليكوال او د لنډو كيسو ليكونكى فيودور ميخائيلوويچ داستايفسكي په مسكوكې وزېږېد. داستايفسكي د خپل ټاټوبي د خلكو د اخلاقو او روحيې په انځورولو كې لوى لاس درلود او استادي يې مسلمه ده. نثر يې تر يوه حده پېچلى او له اصطلاحاتو او كنايو ډك دى.
داستايفسكي په خپلو كيسو او ناولونو كې تر لفظونو پر موضوع ډېره تكيه كړې. هغه لومړنى ليكوال بلل كېږي چې د خپلو كيسو او ناولونو د كركترونو نفسياتو ته يې جدي پام كړى دى او له دۀ وروسته د نورو په ليكنو كې هم دا شي دود شوى دى.
داستايفسكي د مسكوپه يوه ادبپاله او نيمه اشرافي كورنۍ كې سترګې وغړولې. پلار يې چې پوځي ډاكتر و، په اتلس كلنۍ كې ووژل شو ليكن مور يې د كلتورپالې كورنۍ غړې وه. داستايفسكي له كوچينوالي ناجوړغاړى ؤ.
داستايفسكي چې په پوځ كې د خپل پلار د وژل كېدوپه خاطر له پوځه بېزاره ؤ، ادبياتو ته يې پناه يووړه.
داستايفسكي په ۱۸۳۴ كې په ښوونځي كې داخل شو او د مور او پلار له مړينې وروسته له مسكو څخه پترزبورګ ته ولېږدېدۀ. د سن پترزبورګ د پوځي انجنيرۍ په انستيتيوت كې يې د زده كړو له پاى ته رسولو وروسته ادبياتو ته جدي پام واړاوۀ. په ۱۸۴۶ كې يې خپل لومړنى كتاب چې (ځورېدلي) نومېدۀ چاپ كړ. دا كتاب خلكو او كره كتونكو ډېر خوښ كړ. داستايفسكي په خپل ژوند كې تل له تنګ لاسۍ په تكليف و، تل به پوروړى و، يوازې د ژوند په وروستيو كلونو كې يې اقتصادي وضعيت يو څه ښه شو. داستايفسكي د ۱۸۴۰ لسيزې په وروستيو كې سخت سياسي شو او د پتراشفسكي په ډله كې شامل شو. د دې ډلې له غړيتوبه وروسته يې د هغې په سياسي بحثونو كې چې د سوسياليزم او انقلاب په اړه كېدل، ګډون وكړ. خو د پتراشفسكي د ډلې له نورو غړيو سره ونيول شو او په پوځي محكمه كې په اعدام محكوم شو. د هغه د اعدام پرېكړه چې د تزار، لومړي نيكولاى له لورې شوې وه، په شاقه حبس بدله شوه او داستايفسكي په ۱۸۵۰ كې په داسې حال كې چې زنځير او زولانه ؤ، سايبريا ته تبعيدشو. په سايبرياكې د څلورو كلونو له تېرولو وروسته بېرته پيترزبورګ ته ستون شو. وادۀ يې وكړ خو په هغه كې هم ښاد نه شو. ښځه يې كونډه وه او يو زوى يې لارۀ. له دغو سختيو او كړاوونو وروسته سخت مذهبي شو.له دې مودې په ورپسې آثارو كې دين ته د هغه پاملرنه له ورايه ده. داستايفسكي د ۱۸۶۵ كال په مني كې د خپل شهكار اثر (جنايت او مكافات) په ليكلو پيل وكړ، خو د دې ناول ليكل يې د يوۀ بل اثر چې جوارګر نومېږي، د كښلو په خاطرو ځنډاوۀ. جنايت او مكافات په ۱۸۶۶ كې چاپ شو. داسايفسكي په همدغو كلونوكې دوه نور ناولونه (بېړا) او (پېرياني) وليكل. پټ يادداشتونه او د مړو كور هم د داستايفسكي مشهور آثار دي. هغه څو وارې ودونه وكړل او بالاخره د ۱۸۸۱ كال د جنورۍ په اته ويشتمه نېټه د شپېتو كلونو په عمر په ابدي خوب ويده شو.
د داستايفسكي ځينې مهم آثار دادي:
- Бедные люди(Poor Folk) (1846)
- Двойник. Петербургская поэма(The Double: A Petersburg Poem) (1846)
- Неточка Незванова(Netochka Nezvanova) (1849)
- Село Степанчиково и его обитатели(The Village of Stepanchikovo or The Friend of the Family) (1859)
- Униженные и оскорбленные(The Insulted and Humiliated) (1861)
- Записки из мертвого дома(The House of the Dead) (1860)
- Скверный анекдот(A Nasty Story) (1862)
- Записки из подполья(Notes from Underground or Letters from the Underworld) (1864)
- Преступление и наказание(Crime and Punishment) (1866)
- Игрок(The Gambler) (1867)
- Идиот(The Idiot) (1868)
- Бесы(The Possessed, also known as Demons or The Devils) (1872)
- Подросток(The Raw Youth or The Adolescent) (1875)
- Братья Карамазовы(The Brothers Karamazov) (1880)
دداستايفسكي لنډې كيسې
- Белые ночи(White Nights) (1848)
- Елка и свадьба(A Christmas Tree and a Wedding) (1848)
- Честный вор(An Honest Thief) (1848)
- The Peasant Marey(1876)
- Сон смешного человека(The Dream of a Ridiculous Man) (1877)
- A Gentle Creature,sometimes translated as The Meek Girl (1876)
- A Weak Heart
- The Eternal Husband
- دداستايفسكي په اړه داويبپاڼې مفصل معلومات دركوي :
- Anti-Catholicism
- Nikolai Berdyaev
- Existentialism
- Vladimir Sergeyevich Solovyov
- Friedrich Nietzsche
- Mikhail Epstein
- Lev Shestov
- Russian Orthodox Church
- Søren Kierkegaard
- Aleksandr Solzhenitsyn
- Entropy
- Free will
- Determinism
- apophatic theology
- Albert Camus