سوسانه د څلور کلن الیاس مور ده. دا وايي زه د الیاس له لاسه تر سږمو رارسېدلې یم. هېڅ په خبره نه پوهېږي. که یې ښکنځم او که په غوسه کېږم دی تر هغه څو وارې نور هم ورانۍ کوي. تېره ورځ یې ډېره تنګه کړم زه ورته غوسه شوم او په تنده لهجه مې ورته وویل چې که بل ځل دې داسې کار وکړ بیا به خپله په ځان پوه شې. ما لا دا خبره نه وه خلاصه چې د کوټې د غولي پر مخ یې لاړې تو کړې. نور مې پر خپله غوسه حاکمیت نه درلود یوه داسې څپېړه مې ورحواله کړه چې زه یې خپله وډاره کړم. که څه هم زه هڅه کوم داسې مور واوسم چې له تشدده کار وانخلم.
دې ته ورته حالت کې به ستاسو رویه څه ډول وي؟
۱ـ دا خبره سمه نه ده چې ماشوم ووهل شي. خو کله کله د سړي لاس خطا کېږي. خو په هر حالت کې باید پام ونیسو چې داسې څه رامنځ ته نشي.
۲ـ ماشومانوته دا باید وښودل شي چې «نه» ویل څنګه وي. کنه نو دوی به له خپل بریده ډېر ژر تېر شي او بل دا چې یوه څپېړه کوم خاص زیان نه اړوي.
۳ـ افسوس دی چې ووایو کله کله یوه څپېړه. تر یوې څپېړې وروسته هم باید له ماشوم څخه بخښنه وغوښتل شي، ځکه همدا یوه څپېړه د ده به وجود او د ده په حق تېری دی. تر اخرین حده پورې باید دا هڅه وشي چې په ماشوم لاس پورته نه شي.
زه درېیم ځواب ته ترجیح ورکوم
د ماشوم وهل، ماشوم ته بدني سزا بلل کېږي. د پېداګوژۍ له نظره هغه څوک چې په ماشوم لاس پورته کوي داسې معنا لري چې د ماشوم په روزلو نه پوهېږي. دا ډول خلک بیا وايي چې «یوه څپېړه یا د غوږ تاوول، دا خو پکې راځي. ما هم نه غوښتل خو وشول.» ښه تاسو نه غوښتل اوس چې وشول په څه ډول یې باید بېرته جبران کړئ؟ تر ټولو غوره لار یې له ماشوم څخه د بخښنې غوښتل دي.
ماشوم هر وخت وضاحت او تاکید ته اړتیا لري. دا تاکید او وضاحت باید پرته له غوسې، قهر، چیغې او وهلو اوسي. تاکید او د خبرو وضاحت په څېره کې ( د غوسې پر وخت د تندي ګونځې، خندا، موسکا) د وجود حرکات اوحتی د غږ په بدلېدا کې ماشوم ته ښودلی شو.
که چېرې موږ ماشوم ته په خندا او په ټوکو کې ووایو چې (نه) یا مه کوه. ماشوم زموږ څېرې ته ګوري او هغه په دې پوهېږي چې دا (نه) په ريښتیا د (نه) په معنا نه دی. په دې توګه به دوی خپلې ورانۍ پسې کوي. خو که چېرې ماشوم په جدي توګه وپوهول شي نو هغه وخت ماشوم د (نه) کلمه هم جدي نیسي. که چېرې هر وخت له ماشوم سره خبرې وشي، د یو کار کړل ورته واضح شي او د یوه کار د نه کړلو دلایل ورته روښانه شي نو د وهلو وار نه رارسېږي.
د لیکنې ژباړهJan-Uwe Roggeد
