تاند (شنبه، د لیندۍ/ قوس ۱۰ مه) په هاګ کې د جرمونو نړیوالې محکمې په افغانستان کې د ښځو او نجونو پر وړاندې د جنایتونو د څېړنې لپاره د شپږ هیوادونو شریک شکایت ترلاسه کړ.
د نړیوالې جنایي محکمې (ICC) څارنوال کریم خان پرون (جمعه) وویل چې دې محکمې د چیلي، کوسټاریکا، هسپانیا، فرانسې، لوګزامبورګ او مکسیکو لهخوا رسمي شکایت ترلاسه کړی دی. په دې شکایت کې له ۲۰۲۱ کال څخه، چې طالبان واک ته رسیدلي دي، په افغانستان کې د ښځو او نجونو پر وړاندې د جنایتونو څېړنه غوښتل شوې ده.
په دې شکایت کې یادو هېوادونو د افغانستان د بشري حقونو د خرابېدونکي وضعیت په اړه خپله ژوره اندېښنه څرګنده کړې او غوښتنه یې کړې چې دا تورونه دې د محکمې د اوسنیو تحقیقاتو یوه برخه وګرځول شي.
د شکایت له ترلاسه کولو وروسته کریم خان په یوه بیان کې وویل:
«دا شکایت د جنسیت پر بنسټ د جنایتونو د تعقیب لپاره زما د دفتر د پراخې ژمنتیا برخه دی، په ځانګړې توګه د بشریت پر وړاندې د جنسیت پر بنسټ د جنایتونو په اړه.»
د افغانستان په اړه د نړیوالې جنایي محکمې تحقیقات په لومړي ځل د ۲۰۲۰ کال د مارچ په میاشت کې پیل شول، د هغو لومړنیو څېړنو پر بنسټ چې د ۲۰۰۳ کال د مې له میاشتې راهیسې په دغه هېواد کې د احتمالي جنایتونو په اړه ترسره شوې وې. اوس دغه تحقیقات د ښځو او نجونو پر وړاندې سیستماتیک تبعیض، د وسلهوالو شخړو اړوند جنایتونه، او د نورو غړو هېوادونو په خاوره کې ترسره شوي جنایتونه هم رانغاړي.
د دې تحقیقاتو پر وړاندې د افغانستان د پخواني حکومت له خوا خنډونه رامنځته شوي وو، خو دا بهیر په ۲۰۲۲ کال کې بیا پیل شو. کریم خان وویل، له هغه وخت راهیسې د جنسیت پر بنسټ د جنایتونو په برخه کې د پام وړ پرمختګ شوی دی او هیله یې څرګنده کړه چې ژر به د دې څېړنو محسوسې پایلې وړاندې شي.
که څه هم د دغو تحقیقاتو دقیق جزئیات محرم دي، خو کریم خان د یاد شکایت په اړه وویل چې دا د نړیوالې ټولنې د عزم څرګندونه کوي ترڅو په افغانستان کې د جنایتونو په اړه څېړنه وشي. هغه پر دې هم ټینګار وکړ چې د محکمې غړي هېوادونه باید د څېړنو د بریالیتوب لپاره همکاري او مالي سرچینې برابرې کړي.
کریم خان زیاته کړه:
«زه د هغو کسانو جرأت او عزم ستایم چې زموږ ملاتړ یې کړی او د دې څېړنو په پرمختګ کې له موږ سره همکاري کوي.»
د جنسیت پر بنسټ د ځورونو په څېړلو د نړیوالې جنایي محکمې تمرکز د دې بنسټ د ماموریت یوه مهمه برخه ده. د روم اساسنامه، چې د محکمې د فعالیت بنسټ جوړوي، غړو هېوادونو ته اجازه ورکوي چې هغه قضیې وړاندې کړي چې په کې د دې محکمې تر صلاحیت لاندې جنایتونه ترسره شوي وي.
دا اعلامیه په داسې وخت کې خپره شوې ده چې ټاکل شوې د محکمې د غړو هېوادونو غونډه راتلونکې اوونۍ ترسره شي. تمه کېږي چې په دې غونډه کې د روانو تحقیقاتو او اړینو سرچینو په اړه بحث وشي.