لیکواله: سوابه نیازۍ

په ادبياتو کې، داستاني ژبه یوه ځانګړې او خلاقه بڼه لري چې د لوستونکي ذهن او احساساتو ته په ژوره توګه ننوتلی شي. دا ژبه له هغو عناصرو جوړه ده چې لیکوال ته اجازه ورکوي د خپلو افکارو او پیغامونو تر څنګ، د احساساتو او تخیلاتو د نړۍ څرګندونه وکړي. د داستاني ادبياتو ژبه له نورو ژبنیو او ادبي ژانرونو څخه توپیر لري؛ د بیلګې په توګه، داستاني ژبه یوازې د پېښو د بیان لپاره نه کارول کېږي، بلکې د پېښو تر شا د احساساتو، تصورات او معنوي ارزښتونو د څرګندولو یو وسیله هم ده.

د داستاني ژبې ځانګړتیاوې او د هغې ځواکمن اغېز د وخت په تېرېدو سره د مشهورو لیکوالانو، ژبپوهانو، او ادبي منتقدینو له خوا تحلیل شوی دی. د مثال په توګه، د روسي ادبي منتقد میخایل باختین په The Dialogic Imagination کتاب کې وايي چې د داستاني ژبې ځواک په هغې کې پروت دی چې لوستونکی د څو مختلفو نظریاتو او تجربو په نړۍ کې سفر کوي، چې د “ډیالوګي” یا د نظرونو د تبادلې تجربه ده. همدارنګه، د انګلیسي ادبياتو لیکوال E.M. Forster پهAspects of the Novel کې بیانوي چې د داستاني ژبې اصلي قوت د کرکټرونو، منظرې، او پلاټ د خلاقانه بیان او د لوستونکي ذهن ته د یوې بدیعې تجربې په لېږد کې دی.

دا مقاله به د داستاني ادبياتو ژبې ځانګړتیاوې، ارزښت، او په ادبي چارو کې د هغې بېلابېلې لارې او دندو ته یو تفصیلي نظر وکړي، څو د دې ژبې پېچلتیا او مهمو عناصرو په اړه ژوره پوهه وړاندې کړي.

د داستاني ادبیاتو ژبه د افسانوي او خیالي عناصرو د کارونې له امله له نورو ادبي ژانرونو څخه توپیر لري. په دې ژبه کې لیکوال هڅه کوي چې نه یوازې یوه کیسه بیان کړي، بلکې د کلمو له لارې یو ځانګړی احساس او فضا هم رامنځته کړي. د داستاني ژبې تاریخي سرچینې د لرغوني یونان، چین او نورو کلتوري تمدنونو ادبیاتو ته رسېږي، چیرته چې د لرغونو کیسو له لارې د ټولنې ارزښتونه او باورونه په سمبولیکو او تخیلي بڼو کې وړاندې کېدل. د ادبي ژبې په اړه د روسي لیکوال او منتقد ویګوتسکي د نظریې له مخې، داستاني ژبه په خپله بڼه کې د ټولنیز ژوند، ارزښتونو او کلتوري کړنو یو هنري بازتاب دی، چې د ټولنې رواني او فکري وضعیت په یوه بدیعه او ښکلا پلوه ژبه بیانوي.

داستاني ژبه په ادبياتو کې د معنا د تعبیرو او تأویلاتو لپاره د ځانګړو اسلوبونو څخه ګټه اخلي. د بیلګې په توګه، استعارې او تشبیه ګانې د داستاني ژبې مهم عناصر دي چې د معنی ژوروالی او د لوستونکي د فکر تحریکولو کې مهم رول لري. د فرانسوي فیلسوف رولان بارت په وینا، “ژبه یوه بڼه نه بلکې یوه نړۍ ده،” او په دې توګه د داستاني ادبي ژبې کارونې له لارې لیکوال نړۍ ته د یوه نوي لید لوري وړاندیز کوي.

دا برخه به د اساس په توګه د دې لپاره وي چې وښيي څنګه داستاني ژبه د ادبي چارو او افسانوي بیان لپاره ځانګړې او بېساري ځانګړتیاوې لري. په راتلونکو برخو کې به د دې ژبې نور مشخص عناصر او د هغې کارونه په ځانګړي ډول وڅېړو.

د داستاني ادبي ژبې یو له خورا مهمو ځانګړتیاوو څخه خلاقیت او نوښت دی. د دې ژبې په کارونه کې لیکوال له یو لړ ادبي او تخیلي تخنیکونو څخه ګټه اخلي څو د خپلې کیسې د موضوع ژوروالی او اغیزمنتوب په لوستونکو وپاشي. د داستاني ژبې په اړه، د ادبي نظریې یو مخکښ څېړونکی سیمور چاټمن (Seymour Chatman) په خپل کتاب Story and Discourse کې په ډاګه کوي چې د داستاني ژبې ځانګړی خلاقیت هغه څه دی چې لوستونکی د واقعیت له نړۍ څخه خیالي او نویو تجربو ته وړي.

استعارې او سمبولونه د داستاني ادبي ژبې خورا مهم عناصر دي چې د معنا ژورتیا او د داستان تاثیر ډیروي. استعارې د کلمو، تصورو او احساساتو ترمنځ ځانګړې اړیکې رامنځته کوي او لوستونکي ته اجازه ورکوي چې پېښې له نویو زاویو وګوري. د روسي منتقد میخایل باختین په وینا، “استعاره د خبرو اترو یوه بڼه ده چې د نړۍ او د هغې د مفاهیمو پراخوالی څرګندوي.” د بیلګې په توګه، د البرټ کامو په The Stranger ناول کې د لمر سمبول کارول د اصلي کرکټر د ژوند بدلونونه او حالات په ژوره توګه بیانوي.

داستاني ژبه داسې جوړه شوې ده چې د لوستونکي په احساساتو کې ښکېل کړي، او له همدې امله دا ژبه له نورو ادبي ژبو څخه توپیر لري. د احساساتو او تصورو له لارې د داستاني ادبي ژبې کارونه د لوستونکي د جذباتو تحریک او د هغه د ژوند تجربو ته نږدې کولو کې مرسته کوي. د فرانسوي فیلسوف او ژبپوه رولان بارت وایي چې “ادب، د احساساتو د بیان یوه ښکلي او ژوره بڼه ده،” او په دې توګه د داستاني ژبې ځانګړتیاوې له لوستونکي سره داسې اړیکې جوړوي چې له مادي حقیقت څخه لرې وي خو په معنوي حقیقت کې ژورې ماناوې لري.

په داستاني ژبه کې خلاقیت او د تخیل پراخوالی هغه عناصر دي چې لیکوال ته اجازه ورکوي څو پېښې، شخصیتونه، او مناظر په ځانګړي ډول وړاندې کړي. دا خلاقیت لوستونکی مجبوروي چې د ژبې، تصور او افکارو ترمنځ یوه ځانګړې اړیکه تجربه کړي، چې له واقعیت څخه لرې وي خو د ژوند ژور اړخونه څرګندوي. د انګلیسي لیکوال او منتقد E.M. Forster په Aspects of the Novel کې لیکي چې د داستاني ادبي ژبې ځواک د کرکټرونو او پلاټ د هنر او خلاقیت په څرګندونه کې دی، چې د یوې پېښې یا یوې ځانګړې شیبې احساسي ژورتیا په کې ښودل شوې وي.

د داستاني ادبي ژبې بېلابېل عناصر او برخې

په داستاني ژبه کې د کردارپېژندنې ځانګړې بڼه د دې ژبې یو له مهمو عناصرو څخه ده. لیکوال د کرکټرونو له لارې د خپلې کیسې ژور اړخونه څرګندوي او د کرکټر د شخصیت، انګېزو، او ارمانونو په وسیله د لوستونکي زړونه لاسته راوړي. د بیلګې په توګه، د لئو تولستوی په   Anna Karenina  ناول کې کرکټرونه په ځانګړې ژبه وړاندې شوي چې نه یوازې د کیسې موضوع پراخه کوي بلکې لوستونکي د کرکټرونو له رواني حالت او ټولنیز وضعیت سره هم آشنا کوي. د دې له لارې، لیکوال د کرکټرونو پر مټ د ټولنیزو موضوعاتو او فلسفي نظریاتو بحث کوي.

پلاټ او منظرکشي په داستاني ژبه کې دوه نور اساسي عناصر دي چې د کیسې جریان او چاپېریال رامنځته کوي. پلاټ د پېښو یو تر سره بل پسې ترتیب دی چې د کیسې تسلسل جوړوي او لوستونکی د ناڅرګندو پایلو په تمه پاتې کوي. منظرکشي بیا د لیکوال هغه وسیله ده چې د کیسې فضا په ښکلې او تفصیلي بڼه وړاندې کوي. د بیلګې په توګه، د چارلس ډیکنز په Great Expectations ناول کې منظرکشي په ځانګړي ډول د لندن ښار او د ټولنیز ژوند حالتونه بیانوي، چې له همدې امله د ډیکنز اثار د وخت د ټولنیزو او اقتصادي حالاتو ښکارندويي کوي.

په داستاني ژبه کې د ژبنیو تخنیکونو کارونه د دې ژبې یوه بله ځانګړنه ده. د تکرار، تلمیحات، غږیز سمبولونه، او نور تخنیکونه د کیسې اغېزمنتیا زیاتوي او لوستونکي ته له یادو څرګندونو څخه نوي مفاهیم ترلاسه کوي. د مثال په توګه، په The Catcher in the Rye ناول کې د جی. ډي. سالینجر له خوا تکراري کلمې او عبارات د اصلي کرکټر، هولډن کالفیلډ، ناهیلې شخصیت او ژوند ته ښکاره اشاره کوي. دا تکرار او غږیز ترفندونه د کیسې عاطفي ژورتیا زیاتوي او د لوستونکي ذهن په کیسه کې لا ښکېلوي.

د داستاني ادبي ژبې توپیر له نورو ژبو سره

علمي او مسلکي ژبې په ډېر دقیق او مستقیمه توګه واقعیتونه او معلومات وړاندې کوي. په داسې ژبو کې د کلمو اصلي موخه دا وي چې دقیقې او ثابته شوې پایلې وړاندې کړي، او په ډېرو مواردو کې د څرګندونې اصلي مانا په ساده بڼه وړاندې کوي. د بیلګې په توګه، په علمي ژبه کې یوه موضوع بیانول په ساده او مستقیمو کلمو صورت مومي، چې یوازې د حقایقو څرګندونه کوي. خو په داستاني ژبه کې لیکوال د کلمو د کارونې آزادي لري، او له همدې  امله د مختلفو استعارو او سمبولونو په مرسته د پېښو، کرکټرونو او مفاهیمو ژوره او تخلیقي بڼه وړاندې کوي.

د داستاني ادبي ژبې بله مهمه ځانګړنه دا ده چې له دې ژبې سره د لوستونکي احساسات او تخیلات په قوي توګه تړلي دي. د داستاني ژبې له لارې لیکوال داسې فضا رامنځته کوي چې لوستونکی یې د یوې ځانګړې تجربې په توګه تصور کړي او پکې د کرکټرونو او پېښو سره احساساتي تړاو جوړ کړي. د ادبي ژبې څېړونکي رولان بارت په وینا، “په ادبیاتو کې ژبه یوازې د مانا ورکولو وسیله نه ده، بلکې دا خپله یو ژوندی مفهوم دی.” په دې توګه، د داستاني ژبې په مرسته کیسه نه یوازې په منطقي ډول وړاندې کېږي، بلکې د هغې تر شا د احساساتو، ارمانونو او تخیلي نړۍ تجربه هم شته.

د داستاني ادبي ژبې ځانګړتیاوې او اهمیت د دې ژبې ځانګړې بڼه او کاري ځواک څرګندوي. د داستاني ژبې اصلي ځانګړتیا دا ده چې د پېښو او کرکټرونو تر شا ژورې ماناوې، احساسات، او تجربې په یوه تخیلي او خلاقه بڼه وړاندې کوي. دا ژبه له علمي او مسلکي ژبو څخه توپیر لري ځکه چې د کلمو پراخه معناوې، استعاري او سمبوليک عناصر او د تخیل ځواک په کې تر ډېره وړاندې کېږي. همدارنګه، د داستاني ژبې د بېلابېلو عناصرو، لکه کردارپېژندنې، پلاټ، او منظرکشي په مرسته لیکوال کولی شي د کیسې فضا داسې رامنځته کړي چې لوستونکی د یوې ځانګړې تجربې په توګه په کې ډوب کړي.

د داستاني ادبي ژبې اهمیت په دې کې دی چې نه یوازې لوستونکي ته یوه کیسه وړاندې کوي، بلکې د ټولنیزو، فرهنګي او رواني نظریاتو او ارزښتونو د خپرولو لپاره هم اغېزمنه وسیله ده. د نړۍ مشهور لیکوالان، لکه د لئو تولستوی، ویلیام فاکنر او ویرجینیا وولف، د خپلو کیسو له لارې د ټولنیزو او انساني موضوعاتو بیان په دې ژبه کې کړی، چې د لوستونکو لپاره یو نوی لیدلوری وړاندې کوي. د دې ژبې په مرسته، لیکوالان کولی شي د ژوند ژور اړخونه او انساني احساسات په داسې بڼه وښيي چې لوستونکی پرې اغېزمن کړي او هغوی ته د نوي فکر او تجربې دروازه پرانیزي.

1 – باختین، میخایلThe Dialogic Imagination: Four Essays. ژباړه: کريل امرسون او مایکل هولکویسټ. ټکساز پوهنتون پریس، 1981. جلد 1، مخ 84-91.

2 – فورستر، اې. اېم. Aspects of the Novel. هارکورټ، 1927. مخ 45-58.

3 – بارت، رولانMythologies. ژباړه: انيټ لورډ او جاناتن کاپلان. فیرار، ستراوس، او جیرو، 1972. مخ 73-81.

4 – چاټمن، سیمورStory and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film. کارنل پوهنتون پریس، 1978. جلد 2، مخ 215-227.

5 – وولف، ویرجینیاTo the Lighthouse. هارپر او رو، 1927. مخ 67-89.

6 – ایګلتون، تريLiterary Theory: An Introduction. بلیک ویل، 1983. جلد 3، مخ 101-120.

7 – ډیکنز، چارلس Great Expectations. پينګوين کلاسیکس، 1861. مخ 144-160.

8 – سالینجر، جی. ډي. The Catcher in the Rye لټل، براون، او شرکت، 1951. مخ 22-34.

9  –   تولستوی، لئو Anna Karenina  ژباړه: کنسټانټ ګارنيټ. میډرین، 1877. جلد 1، مخ 300-315.