در عقب تصمیم مقامات فدراسیون روسیه مبنی بر حذف احتمالی طالبان از فهرست سازمان های تروریستی چه رازی نهفته است؟
تاریخچه فشرده موضوع:
بر بنیاد قرار لوی سارنوالی روسیه و راپور اداره امنیت فدرالی روسیه، ستره محکمه فدراسیون روسیه بتاریخ ۱۴ فبروری ۲۰۰۳ حکم صادر کرد تا گروه طالبان به حیث یک سازمان تروریستی در قلمرو روسیه شناخته شود.
به نظر می رسد که تصمیم کنونی مقامات روسیه در باره حذف احتمالی طالبان از فهرست سازمان های تروریستی بیشتر جنبه ها و عوامل سیاسی داشته باشد. این حرکت نماینگر آن بوده که مسکو آماده است تا به سطح جدید مناسبات سیاسی با طالبان داخل شود. تردیدی نیست که طالبان از این اقدام مقامات روسیه استقبال نموده آنرا یک گام مثبت خواهند خواند. در عین حال، مشهود است که این حرکت قناعت کامل طالبان را فراهم نمی سازد، چون آنها انتظار دارند تا رسمیت کامل سیاسی کسب نمایند.
هرگاه مسکو به تعقیب حذف طالبان از فهرست سازمان های تروریستی اقدام به رسمیت شناختن سیاسی این گروه نماید، آنگاه رضایت کامل طالبان را بدست خواهد آورد.
حذف گروه طالبان از ” فهرست سیاه” کدام چیز تازه برای این گروه نیست. تقریبا شش ماه قبل حکومت قزاقستان حرکت مشابه را انجام داد و این گروه را از ” فهرست سیاه” خویش بیرون ساخت. این اقدام مقامات عدلی قزاقستان برای یکی دو روز سر وصدا های را در رسانه ها برپا نمود، لیکن نمی توان گفت که کدام چرخش بنیادی را در روابط سیاسی طالبان و قزاقستان بوجود آورد.
عجالتا، بعد از حذف احتمالی طالبان از “فهرست سیاه” روسیه ما این بار نیز تقریبا با وضعیت مشابه مواجه خواهیم شد، یعنی در مناسبات سیاسی طرفین برای مدت نامعلوم حالت فعلی دوام خواهد یافت.
دلچسپ است که خبر حذف گروه طالبان از “فهرست سیاه” حین سفر دو روزه ولادیمیر پوتین به کشور ازبیکستان منتشر گردید. ( پوتین از تاریخ ۲۶ تا ۲۷ می در تاشکند قرار داشت) ازبیکستان در میان کشور های آسیای مرکزی در همکاری های خویش با طالبان بیشتر از سایر کشورها در افغانستان تحت حاکمیت طالبان فعال است. احتمال آنکه روسیه و ازبیکستان اقدامات خود را در روابط با طالبان و در کل در جهت افغانستان هماهنگ می سازند نباید منتفی دانست.
در حال حاضر، برای روسیه بسیار مهم است که روابط خاص و مثبت خود را با طالبان به نمایش بگذارد.
این روابط چرا برای مسکو اهمیت دارد؟
آندری سیرینکو افغانستان شناس مطرح روسیه در این رابطه می نویسد :
“قبل از همه برای تحکیم نفوذ روسیه در حوزه آسیای مرکزی. توانائی اعمال نفوذ بالای طالبان اعتبار کرملین را در جمهوریت های آسیای مرکزی تحکیم می بخشد، جائیکه مواضع عنعنوی و تاریخی روسیه این روزها به نحوی توسط چین، ایالات متحده امریکا، اتحادیه اروپا، ترکیه و عده ای از دولت‌های عربی چلنج می شود. به عبارت دیگر، نمایش روابط حسنه و تأمین همکاری های عملی با طالبان می تواند ظرفیت خاص سیاسی مسکو شمرده شود و به آن موقع می دهد تا در تحکیم مواضع خویش در آسیای مرکزی از آن استفاده نماید.”
لیکن با اینهمه، هنوز قبل از وقت است اذعان نمود که خود گروه طالبان تا کدام حدود آماده است از ” بازی جدید” که روسیه در منطقه به راه انداخته حمایت نماید. سوال دیگر این است که خود روسیه کدام قیمت را برای حمایت از طالبان بپردازد. در وضعیتی که طالبان قرار دارد برعلاوه تقاضای برسمیت شناختن، این گروه توقع دارد که مسکو به آن اعانه های گسترده نیز گسیل دارد.
از جانب دیگر، مسکو بخوبی می داند که بسیاری از سر دسته های طالبان مدت هاست توسط امریکا و برخی دولت های ” میانجیگر” عربی با پرداخت های میلیونی هفته وار عملا فاسد شده اند.
در این رابطه آندری سیرینکو تحلیلگر مسائل افغانستان نظر دلچسپی ارائه داشته است :
“مبرهن است که توجه و پیشنهادات” مسکو نباید سردسته های ناردانه طالبان را که “حق الزحمه های کلان” و “مواظبت پنهانی” از کشور های مقتدر کسب می کنند، محروم و نا امید سازد.”
پرواضح است که براه انداختن “بازی جدید سیاسی” مسکو ریسک های معینی را نیز می تواند در پی داشته باشد. واقعیت زمینی متاسفانه طوریست که طالبان توانسته اند اراضی را تحت کنترول داشته باشند. طی سه سال گذشته نیرو های ضد طالب نتوانستند بدیل عملی را در برابر این گروه به میان بیاورند.
طوریکه در بالا اشاره شده ولادیمیر پوتین در یک سفر دو روزه در کشور همسایه با افغانستان، یعنی ازبیکستان قرار داشت.
در متن اعلامیه مشترکی که در پی این سفر از نام روسای جمهور روسیه و ازبیکستان منتشر گردیده ضمنا قید گردیده است :
“- دو کشور مساعدت برای دسترسی به صلح و ثبات را در افغانستان در رأس اولویت های خویش می دانند و آنرا به حیث عامل اثرگزار بر امنیت حوزه آسیای مرکزی و کشور های همسایه می دانند.
– دو کشور در آینده نیز مصمم اند مساعی خویش را در چهارچوب پلاتفرمهای چون “فارمت مشورتی مسکو”، “سازمان همکاری شانگهای” و سایر مکانیزم های هدفمند و نتیجه بخش در راستای حل و فصل کشاله افغانستان هماهنگ نمایند.
– دو کشور نتایج نخستین اجلاس گروه کاری را در پیوند به توسعه دهلیز چند بعدی ترانسپورتی که کشور های بیلاروس- روسیه – قزاقستان – ازبیکستان – افغانستان- پاکستان را احتوا می نماید و بتاریخ ۲۳ اپریل سال روان در ترمز دایر گردیده بود، مثبت ارزیابی می نمایند.”
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در کنفرانس مطبوعاتی که در پایان سفر اش به تاشکند انجام داد نیز به وقایع مرتبط به افغانستان تماس گرفته گفت :
” روابط با طالبان پیوسته در آجندای کاری قرار دارد. مشکلات در افغانستان وجود دارد، این مشکلات به همه معلوم اند. سوال اینجاست که مناسبات با حاکمیت موجود [طالبان] به چه ترتیب ایجاد شود، لیکن، با اینهمه، این مناسبات باید به نحوی شکل بگیرد. اینها [طالبان] کسانی اند که کشور را تحت کنترول دارند، بر قلمرو حاکم استند. آنها [طالبان] امروز در افغانستان قدرت اند، بنابرین، باید واقعبین بود و روابط را به همان منوال سمت و سو داد.
ما با بسیاری از شرکای خویش، به شمول شرکای خویش در حوزه آسیای مرکزی و کشور های همسایه داخل تماس هستیم. ما دیدگاه همه شرکا و دوستان خویش را در این زمینه مدنظر می گیریم و استقامت موضعگیری خویش را یکجا شکل می دهیم.”
ضمیر کابولوف نماینده خاص روسیه برای افغانستان نیز از قافله عقب نمانده امروز (۲۸ می) مصاحبه ای را با چینل “روسیه – ۲۴” انجام داده که در بخشی از آن به نکات ذیل اشاراتی داشت :
– موقف تروریستی طالبان مانع می شود تا مؤسسات اقتصادی روسیه نتوانند با طالبان همکاری اقتصادی داشته باشند؛
– در مراحل بعدی، هرگاه شرایط فراهم گردد، وزارت خارجه[روسیه] به رئیس جمهور کشور گزارشی را پیرامون لزومیت به رسمیت شناختن طالبان ارایه خواهد داشت.
– روسیه مصمم است ظرفیت ارگانهای نظامی طالبان را تقویه نماید تا آنها توانمندی پیشبرد مبارزه موثرتر را به ضد سازمان های تروریستی بین المللی و سرکوب آن کسب نمایند.
سیرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در اظهار موقف مسکو روشن تر و قاطع تر بود، او خاطر نشان ساخت :
” شورای امنیت سازمان ملل متحد طالبان را به حیث سازمان تروریستی اعلام ننموده است. در فهرست سازمان ملل متحد به گمانم اسامی از ۱۲ الی ۱۵ افراد مشخص درج است که تروریست شناخته شده اند.
ایکن، مهم تر از همه آن است که آنها [طالبان] در افغانستان قدرت عینی هستند و با در مورد افغانستان بی اعتنا باقی مانده نمی توانیم.”
با در نظر داشت آنچه در این نوشته مختصر نگاشته شد، می توان پیش بینی نمود که حذف احتمالی طالبان از فهرست سیاه وضعیت و موقف کنونی طالبان و افغانستان را در کل تغییر می دهد و منجر به شکل گیری تعاملات و صف بندی های تازه در سطح منطقه و فراتر از آن خواهد گردید. روسیه با نفوذ سیاسی و نظامی – اقتصادی که دارد دردهماهنگی با شرکای منطقه ای احتمالا در رأس تعیین و سمت سو دهی این تغییر قرار خواهد گرفت.