سمبول د سیمبل، نخښه، نښانه، رمز، اشاره او نماینده په مانا کارېږي، ممکن ډېر کسان ددغو دریو: (©)،(®) او (™) نښانو سره مخ سوي وي؛ خو د لا ښه پوهیدولو لپاره او د استعمال ځایونه به ئې په دې لنډه لیکنه کي تشریح کړو. د کاپي رایټ / چاپي حقوقو سمبول (©)، د راجستر سوي نښي نښه (®)، او د سوداګریزې نښي نښه (™) ځانګړي سمبولونه دي، چي د حقوقي خوندیتوب او د فکري ملکیت او د ملکیت په ګوته کولو لپاره کارول کیږي. دلته د هر سمبول او د دوی عام استعمال ته کتنه کوو.

د کاپي یا چاپ حقوقو(کاپي رایټ) سمبول (©):

د کاپي حقوقو سمبول په یوه دایره کي د ” “c لیکلو څخه عبارت ده، ورپسې د کاپي حق د مالک نوم باید ذکر سي او هغه کال ذکر سي، چي په همدې کال کي ئې کړی او یا هم  خپور کړی وي. تاسو کولی سئ، د کاپي حق سمبول وکاروئ، حتی که تاسو خپل کاپي حق هم نه وي ثبت کړی.که تاسو غواړئ خپل کار خلکو ته وړاندي کړئ، تاسو باید د کاپي حق سمبول وکاروئ، چي نور په دې خبر سي، چي دا کار خوندي او ستاسو خپل ملکیت دئ.

د کارونې ځایونه:

   – د کاپي حقوقو سمبول (©) د اصلي تخلیقي کارونو د کاپي حق ملکیت استازیتوب کوي.

–  د کاپي حق سمبول (©) عموما په لیکلي کارونو، ویب پاڼو، سافټویرونو، اسنادو، او نورو تخلیقي موادو کي کارول کیږي، چي د لیکوال د کاپي حق ملکیت په ګوته کړي.

   – دا د دې لپاره کارول کیږي چي یو ځانګړی کار، لکه: کتاب، شعر، سندره، هنري کار، یا سافټویر، د کاپي حق قانون لخوا خوندي دئ.

   – سمبول عموما د کاپي حق مالک د نوم او د لومړۍ خپرونې کال سره یوځای ایښودل کیږي.

–   تاسي به ټول د پښتو کتابونه ووینئ چي هیڅ د کاپي حقوقو سمبول/ نښه نسته خو پر لیکلي به وي ټول حقوق د خپرندویي سره خوندي دئ. که خبره یو وخت قضیې ته سي بیا به لیکلو ته نه بلکي لوګو او سمبول ته هم اولیت ورکول کېږي. نو سپارښتنه کېږي، چی د لیکلو ترڅنګ همدا سمبول وکاروو.

د مثال په توګه: ©جوجو ناول، نصیراحمداحمدي، ۲۰۱۶ / “© پټهان فلم”2023,

راجستر سوې سوداګریزه نښه (®):

د راجستر سوي سوداګریزې نښې نښه (®) د دې لپاره کارول کیږي، چي د ځانګړي برانډ نوم، لوګو، یا شعار د سوداګریزې نښې په توګه ثبت او خوندي وي. دا جوته وي، چي سوداګریزه نښه په رسمي ډول په یوه ځانګړي صلاحیت کې د مناسب سوداګریز دفتر سره ثبت سوې ده.

   -دا سمبول معمولا د سوداګریزې نښه سوي نوم یا لوګو تر څنګ ځای پرځای کیږي.

   – بېلګه: “Windows7® یو راجستر سوې سوداګریزه نښه لري.”

د سوداګریزې نښې نښه (™):

   – د سوداګریزې نښې نښه (™) د دې لپاره کارول کیږي، چي د ځانګړي برانډ نوم ، لوګو یا شعار د سوداګریزې نښې په توګه ادعا کیږي.

   – د راجستر سوي سوداګریزې نښې برعکس، د سوداګریزې نښې نښه رسمي راجستریشن ته اړتیا نلري.

   – دا معمولا ډېرکارول کیږي،خو کله چي یو برانډ په یو ځانګړي نښې سره د خپل ملکیت ادعا کوي مګر د راجسټریشن رسمي پروسه يې نه وي بشپړه کړې نه یي سي کولای خپل ملکیت ثابت کړي.

   – سمبول اکثره د سوداګریزې نښه سوي نوم یا لوګو تر څنګ ځای پرځای کیږي.

   – بېلګه: Alokozay Group Company “AGC™ سوداګریز نښه ده.”

– دا سمبولونه عموما په قانوني اسنادو، اعلاناتو، د محصول بسته بندي، ویبپاڼې، او هر هغه شرایطو کي کارول کیږي، چیرې چي د فکري ملکیت او قانوني خوندیتوب په ګوته کولو اړتیا وي.

تر ډېره پوري اړتیا ده چي د کاپي کولو/ چاپي حقوقو په نښې باندي لا هم وپوهیږو ، موږ ئې دلته د ګټي څو مهمي بېلګي راوړي دي.

قانوني خوندیتوب:

د کاپي حقوقو جوړونکو او مالکینو ته دا حقوق ځانګړي او قانوني حقونه ورکوي، چي کنټرول کړي چي څنګه د دوی اصلي اثار کارول کیږي او توزیع کیږي. دا یو قانوني چوکاټ رامینځته کوي، چي د اجازې پرته د کاپي کولو ، توزیع یا بیا تولید مخه ونیسي.

اقتصادي هڅونه:

د کاپي حق محافظت جوړونکي هڅوي، چي دوی ته دا اجازه ورکړي چي خپل تخلیقي کارونه په پیسو بدل کړي. هنرمندانو، لیکوالانو، موسیقارانو، فلم جوړونکو او نورو جوړونکو ته دا وړتیا ورکوي، چي د دوی د خپلو  تخلیقاتو څخه عاید ترلاسه کړي، چي په دې سره کولی سي د خپل ژوند لپاره یو ملاتړ پيداکړي او په دې سره هنرمند اشخاص خلاقیت او نوښت ته وهڅوي.

پیژندنه اومنسوب:

 د کاپي کولو حق جوړونکي ته دا حق ورکوي چي د دوی د اثارو د حق لرونکي لیکوالانو یا مالکینو په توګه وپیژندل سي. په دې کار سره د جوړونکي/ تخلیقوونکي تر مینځ د ارتباط په رامینځته کولو کي مرسته کوي او په دې سره د منسوبوالي ډاډ ترلاسه کوي- لکه: جادوګرهنر، کلتور‌او‌ټولنه او څراغ اثار استاد اسدالله غضنفر ته منسوب دي.

د تکثیر او توزیع کنټرول:

د کاپي کولو حق تخلیقوونکو/ جوړونکو ته دا حق ورکوي چي څنګه د دوی اثار بیا تولید ، توزیع او خلکو ته وړاندې کیږي. په دې کنټرول سره دوی ته دا اجازه/ حق ورکوي، چي د خپلو کارونو د کارولو لپاره شرایط وټاکي، لکه د جواز د ورکولو ترتیبات، د توزیع یا خپرولو چینلونه/ ادرسونه او قیمت-لکه: دمغزونو فرارکتاب د استاد جان محمدمهربان اثر دئ او دغه کتاب حقوق، توزیع او د بیا چاپ کنټرول په صداقت خپرندویه ټولني پوري اړه لري.

د غیر مجاز کارونې پروړاندې محافظت:

د کاپي حق د جوړونکو لپاره قانوني لاره چمتو کوي ترڅو د دوی د کارونو غیر مجاز کارونې ، سرغړونې یا غلا کولو پروړاندې اقدام وکړي. دا و دوی ته اجازه ورکوي، چي خپل حقونه پلي کړي، تاوان وغواړي، او د دوی د مخلوقاتو د غیرقانوني کارولو مخه ونیسي. مثلن د مقالې، کتاب او یا یو بل تخلیقي کار په غلا سره  خپله لومړی تخلیقګر د خپل تخلیقي کار دعوه مربوطه وزارت (اطلاعات او فرهنګ) او بیا په رسمي ډول محکمې ته کولای سي.

کلتوري او هنري ساتنه:

د چاپ حق ساتنه د کلتوري میراث، هنري بیان، او خلاقیت په ساتنه او وده کي مرسته کوي. دا د متنوع کارونو رامینځته کول هڅوي چي ټولنه بډایه کړي، مختلف لیدلوري او هنرونه منعکس کړي، او د ټولنې په کلتوري جوړښت کي مرسته کوي.

د لیږد او جواز ورکولو فرصتونه:

د کاپي حق جوړونکو ته اجازه ورکوي چي خپل حقونه نورو ته لیږد یا جواز ورکړي، د دوی د کارونو مختلف کارولو لپاره اجازه ورکوي. دا انعطاف رامینځته کونکو ته وړتیا ورکوي چي همکاري وکړي، شراکت ته ننوځي، او سوداګریز فرصتونه لټوي، د دوی د تخلیقاتو لاسرسی او اغیزي پراخوي.

نتیجه:

په ټولیز ډول، د کاپي حق جوړونکو ته د خپلو تخلیقي کارونو د ساتنې، اقتصادي ګټو ترلاسه کولو، د دوی په تخلیقاتو کنټرول ساتلو کی پوره پوره مرسته کوی او د تخلیقګران نوښت او هنري بیان ته هڅوي. دا د پرمختللي تخلیقي سیستم په وده او کلتوري تنوع ته وده ورکول دي، چي په دې سره دا حق د حیاتي وسیلې په توګه کار کوي.