تاند: ( شنبه ، د دلوې درويشتمه)‏ د افغانستان د کنګل شوې بانکي زېرمې په اړه د امریکا متحده ایالاتو د ولسمشر جوبایډن پريکړه په پراخه کچه توندو غبرګونونو سره مخ شوې ده.

بایډن په تازه پریکړه کې د اووه ميليارده ډالره دې کنګل شوې بانکي زېرمې په اړه پريکړه کړې، چې نیمايي به یې افغانستان ته د بشري مرستو او نیمايي نوره په امريکا کې د ۲۰۰۱ د سپټمبر د یوولسمې پېښې د قربانیانو کورنیو ته ځانګړې کیږي.

ياده بانکي زېرمه، چې ټوله شاوخوا ۱۰ ميليارده ډالره ارزښت لري، اووه ميليارده ډالره يې نقدې پيسې دي.

دغه بانکي زېرمه د امريکا په مرکزي بانک کې ايښودل شوې وه، خو د طالبانو له واکمنیدو سره متحده ايالاتو کنګل کړه.

په امريکا کې د سپټمبر د یوولسمې پېښې د قربانیانو کورنیو په دې پلمه، چې طالبانو د يادې پېښې د رامنځته کيدو پر وخت د القاعدې شبکې مشر او غړو ته په افغانستان کې پناه ورکړې وه، د یادې پېښې د جبران د خسارې په توګه دوی ته د افغانستان د کنګل شوې بانکي زېرمې د درې نیم میلیارده ډالرو غوښتنه کړې ده.

د يادې پېښې د قربانیانو کورنیو د خپلې غوښتنې په اړه د امریکا محکمې ته عريضه ورکړې، خو مخکې له دې چې محکمه په ‏دې اړه پریکړه وکړي، جوبایډن په دې اړه خپله پرېکړه اعلان کړې ده.

غبرګونونه

د بشري حقونو د څار سازمان په یوه اعلامیه کې ویلي: سمه ده، چې طالبان د ښځو پر وړاندې ظالم او بې رحمه دي، خو افغانان ولې بايد مجازات شي؟

ياد شوي سازمان ټینګار کړی، چې طالبان بايد له خپلسريو را وګرځول شي او د بشري حقونو د درناوي، له نړیوالې ترهګرۍ سره د مبارزې او د ټول ګډونه حکومت د جوړولو په اړه د کړو ژمنو عملي کیدو ته مجبوره کړل شي.

دغه سازمان انديښنه ښودلې، چې د جوبایډن د پريکړې له عملي کیدو سره به افغانستان له اقتصادي سقوط سره مخ شي.

سلګونه افغان سیاسي څېرو او فعالانو په ټولنیزو رسنیو کې جوبایډن ته د دې پریکړې له کبله د « افغان شتمنۍ غل» ويلی او د هغه پریکړه یې په توندو ټکيو غندلې ده.

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي ويلي، چې د بايډن د دغې پریکړې پر وړاندې به سبا د یوه خبري کنفرانس له جوړولو سره خپل دریځ په ډاګه کړي.

پخواني افغان والي او سياسي څېرې محمد حليم فدايي لیکلي: ‏امرېکا لوی هېواد دی،باید لویه سینه ولري او له هغه هېوادونو افغانستان ته غرامت واخلي چې۴۳ کاله تر۳میلیونه زیات افغانان مړه، ۵ میلیونه معیوب، تر ۳میلیونه زیات مهاجر او دافغانستان منتخب نظامونه او سیسټمونه یې ختم او نن یې افغانستان بیا فقیر او ګدا کړ. تروریزم محلي نه، نړۍواله پدیده ده.

د پخواني ولسمشر ډاکټر نجيب الله لور هيله نجيب جوبایډن ته په خطاب کې ویلي، چې که طالبان د سپټمبر د یوولسمې پېښه کې پړه ګڼي، تاوان یې باید د افغانانو پر ځای له هغه هېواد څخه واخلي، چې طالبان یې رامنځته کړي دي.

د جمهوري نظام د ملي امنيت شورا یوه سلاکار داوود ناجي بيا د دې پریکړې له غندلو سره ویلي، چې که بایډن طالبان د يادې پېښې مسوول ګڼي، بيا یې ولې د ده په ټکیو د افغانستان نظام د همدې طالبانو د واک ته رسولو لپاره نسکور کړ؟

د افغان ښځو لپاره د امريکا متحده ايالاتو ځانګړې افغاني الاصله استازې مېرمن رینا امیري دا ورځ افغانانو ته « بده ورځ» ګڼلې ده.

د امريکا د بهرنيو چارو وزير انتوني بلینکن بيا د ولسمشر بایډن د پرېکړې دفاع کړې او ويلي، چې ياده پرېکړه په افغانستان کې د بشري مرستو له چټکتيا سره مرسته کوي.