عبدالباري جهاني

د اګسټ پر څوارلسمه طالبان، په یوولسو ورځو کي، د افغانستان د لویو ښارونو د نیولو څخه وروسته، د کابل دروازو ته ورسېدل. طالبان وايی چي دوی غوښتل په همدغو ځایونو کي پاته سي او د کابل له مقاماتو سره د یوه نوي حکومت پر جوړولو باندي خبري وکړي. خبره چي هر ډول وي هغسي به وي؛ خو پخوانی جمهورریس اشرف غني، یو ناڅاپه وتښتېدی او له ده څخه مخکي یا وروسته داخله وزیر، د دفاع وزیر، د امنیت رییس او ټول امنیتی مقامات تښتېدلي ول. د افغانانو او نړۍ د انتظار په خلاف، طالبان کابل ته ننوتل او ډېر ژر یې ارګ او د ښار ټولي حساسي سیمي ونیولې.

د اګسټ پر شپږویشتمه، د کابل د بین المللي هوايي ډګر له جنوبي دروازې سره، دوې ځانمرګي حملې وسوې. دیارلس امریکايی عسکر پکښی ووژل سول او اته لس نور یې ټپیان سول. د افغانستان د روغتیا د وزارت د مقاماتو د رپوټ په اساس څه باندي ۹۰ تنه افغانان ووژل سول او څه باندي ۱۵۰ تنه زخمیان سول. د امریکا جمهورریس جوبایډن ته خپلو استخباراتي ادارو، د دې ځانمرګو حملو د احتمال په باره کي، درې څلور ورځي مخکي، خبرداری ورکړی وو؛ داسي ښکاري چي د امریکا حکومت تیاری نه وو نیولی.

دې وروستی پیښي وښودل چي لوی او په خپل طاقت مغرور هیوادونه داسي اشتباهات کوي چي هم د خپلو عسکرو او هم د پردیو بېګناه ملکیانو ژوند، هسي بېځایه، په خطر کي واچوي. بېځایه ځکه وایو چي د دې وروستی غم لړلي پیښي مخه نیول کېدلای سوای.

جمهورریس بایډن، له دې پیښي څخه څو ساعته وروسته، په سپینه ماڼۍ کي، یوه خبري کنفرانس ته  وویل چي د وروستی پیښي بشپړ مسوولیت مني. بایډن ژمنه وکړه چي د دې قتل عام مرتکبین به پیدا کوي او وې ویل چي موږ به هغوی معاف نه کړو، موږ به دا پېښه هېره نه کړو او موږ به مرتکیبن، هر ځای چي وي، پیدا کړو.

جمهورریس بایډن باید هم د دې پیښي مسوولیت منلی وای؛ ځکه سره له هغه چي په خپلو خبرو کي یې له طالبانو سره د سولي د تړون کولو پړه پر پخواني جمهورریس ډانلډ ټرمپ باندي واچوله خو له افغانستان څخه د عسکرو او امریکایانو د را ایستلو د وروستي جریان او اقداماتو پړه پر ده باندي اچوله کیږي. جمهوري غوښتونکي سناتوران خو دونه په غوسه ول چي یوه تن سناتور جاش هالي وویل« دا اوس په زغرده ویلای سو چي بایډن نه د هیواد د رهبري کولو اراده او نه ظرفیت لري او باید استعفا وکړي»

سره له هغه چي افغانانو هیڅ وخت امریکا ته پر خپل هیواد باندي د ۲۰۰۱ کال د ظالمانه او وحشیانه یرغل او د خپل هیواد د شل کلن اشغال بلنه نه وه ورکړې؛ خو بایډن یو ځل بیا، د افغانانو او افغانستان په باب، خپله هغه پخوانۍ توهینوونکې خبره وکړه او وې ویل چي« زه هیڅ وخت په دې عقیده نه وم چي، په افغانستان کي د ډیموکراټیک حکومت د جوړولو لپاره، امریکایان قرباني سي. دا داسي یو هیواد دی چي په خپل ټول تاریخ کي یې هیڅ وخت اتحاد نه وو درلودلی او، زما مطلب د هغوی سپکول نه دي، له مختلفو قبایلو څخه جوړ سوی هیواد دی چي هیڅ وخت پر یوه لاره نه دي تللي او تل له یوه بل سره جنګېدلي دي »

که څه هم چي جوبایډن خو اوس وايی چي هیڅ وخت پر افغانستان باندي د امریکا د یرغل طرفدار نه وو خو واشنګټن پوسټ ورځپاڼي د آګسټ د شپږویشتمي په ګڼه کي لیکلي دي چي جو بایډن په لومړي سر کي پر افغانستان او عراق باندي د یرغلونو ملاتړ کړی دی که څه هم چي وروسته یې وویل چي دا یوه اشتباه وه.

د زورور اوبه پر لوړه خیژي. بایډن ته څوک ووايی؟ چي د افغانستان په برخه کي د امریکایانو اشتباه او پرله پسې غلطۍ، څه نوې خبره نه ده. دا اشتباهات د څه باندي څلوېښتو کالو راهیسي، هغه وخت پیل سوي دي چي متحده ایالاتو او د هغوی ملګرو هیوادونو په پاکستان کي د مجاهدینو د اوو تنظیمونو مطلق ملاتړ پیل کړ. ټول وطن پالونکي منورین یې په لوی لاس له صحنې وایستل او څوک چي په پاکستان کي پاته ول هغه د دوی  تر ټولو نیژدې او باوري ملګري حکمتیار پرله پسې قتل کړل. ډاکټربهاءالدین مجروح، حکیم کټوازی، عبدالرحیم چینزایی، عزیزالرحمن الفت او… یو په یو له منځه یووړل او میدان یوازي قصابانو او د پاکستان جواسیسو ته، چي د امریکا او د هغه د متحدینو د ټولو مرستو د وېشلو مستقیم مسوولیت یې درلود، خالي پاته سو.

سره له هغه چي امریکا خپل مجاهدین د ۱۹۹۲ کال څخه تر ۹۴ کال پوري آزمېیلي او د هغوی ټول بشري جنایتونه او تباهی یې لیدلي او اورېدلي وې؛ یو ځل بیا یې په ۲۰۰۱ کال کي پر افغانستان باندي حاکم کړل. بیا یې هم د هغوی پر ټولو جنایتونو، اداري فساد، غلاوو او بې عدالتیو باندي سترګي پټولې او په شلو کلونو کي یې د هیڅ ډول تغییر راوستلو اراده ونه کړه. د افغانستان د اداري فساد د رسوايي کیسه بالاخره دې حد ته ورسېده چي پرون په کانګریس کي دوو جمهوري غوښتونکو له کانګریس څخه وغوښتل چي د هغو ۱۷۰ میلیونو ډالرو په باره کي تحقیقات وکړي چي ویل کیږي اشرف غني له کابل څخه د تښتېدلو په وخت کي ورسره وړي دي. البته دا هغه ډاکټر اشرف غني دی چي د ۲۰۱۵ کال د مارچ پر پنځه ویشتمه یې د متحده ایالاتو د کانګریس د دواړو جرګو مشترکي غونډي ته څه باندي یو ساعت وینا وکړه او د وینا په ترڅ کي یې زیات وکم څلوېښت ځله چکچکي ورته وسوې او پوره دوه ویشت ځله د کانګریس غړي، د ده په احترام، ورته ودرېدل او لاسونه یې ورته وپړکول. اوس یې نه یوازي اشرف غني بلکه د هغه ټول حکومت په فساد تورن کړی دی.

د همدغه اداري فساد نتیجه وه چي د افغانستان د زیات وکم پنځو سوو جنرالانو او سل هاوو ډګروالانو څخه یوه هم مقاومت ونه کړ او ټول لکه اوبه تبخیر سول. درې نیم سوه زره کسیز پوځ وتښتېد او د امریکا د شلو کالو خواری، د څه کم څلور نیم زرو پوځیانو ویني او دوه عشاریه درې ټریلیونه ډالر په اوبو لاهو سول. دا لا هم نه ده معلومه چي امریکا به نور څه ګلونه اوبو ته ورکوي. اوس خو ویل کیږي چي امریکا، د دې وروستی ټروریسټي حملې د کسات اخیستلو لپاره، سیمي ته بي ۵۲ الوتکي لېږلي دي. د دې وروستی حملې مسوولیت د داعش خراسان ډلي اخیستی دی او هغوی، د یوې ټروریسټي ډلي په حیث، د فعالیت کولو کوم ښکاره مرکز نه لري. دا الوتکي به پر کوم ځای بمباري کوي؟ د زورور اوبه پر لوړه خیژي. له امریکا به څوک پوښتنه وکړي؟

په زړه پوري خبره خو دا ده چي د امریکا سیاسي او استخباراتي ماهران وايی چي که امریکا په سیمه کي، د داعش پر ضد هر ډول عملیات کوي نو باید چي له طالبانو څخه د همکاری کولو غوښتنه وکړي؛ ځکه چي د داعش مشران تقریباً ټول هغه کسان دي چي چا یې، د شوروي اتحاد پر ضد، دجهاد په وخت کي او چا یې له هغه څخه وروسته له طالبانو سره همکاري درلودلې ده او د هغوی ټول یا ځیني مرکزونه طالبانو ته معلوم دي. که داسي وسي نو بیا به ګورو چي لوبه سرچپه سي. هغه طالبان به چي تر پرون پوري د امریکا دښمنان او ټروریسټان بلل کېدل تر دې وروسته به د داعش او القاعده په له منځه وړلو کي د امریکا نیژدې او باوري ملګري وي. دا به هم د تاریخ یوه بله تماشه وي.