منبع: جی . ام.اف

نویسندگان : محمد فاتح سیلان و زلمی نشاط

مترجم : سید جمال اخگر

از زمان ورود ترکیه به ناتو در سال 1952 ، روابط این کشور با ایالات متحده ماهیت استراتژیک داشته است.

 حملات تروریستی یازدهم سپتامبر توسط القاعده علیه ایالات متحده باعث تقویت همکاری آنها در امر مبارزه با تروریسم در همه اشکال و مظاهر آن گردید ، و تئاتر دیگر این که این دو کشور در افغانستان در کنار هم جنگیده اند.

آنها در همه عملیات ها و ماموریت ها در افغانستان در کنار هم  کار کرده اند و این در سال های آینده نیز ادامه خواهد داشت. بنارین این یک امر تصادفی نیست که دولت بایدن از ترکیه خواسته است تا ماه آینده نشست اجلاس سران افغانستان را برگزار کند.

از همان ابتدا ، ترکیه و ایالات متحده سربازان خود را در معرض خطر قرار دادند. در هر مرحله حساس آنها همکاری خود را برای دستیابی به صلح پایدار تقویت کردند.

ترکیه دو بار نیروهای بین المللی کمک امنیتی (ایساف) را هدایت و تا زمان انقضای ماموریت از آن حمایت کرد. فرماندهی کابل را به عنوان بخشی از ماموریت حمایت قاطع و همچنین اداره فرودگاه بین المللی کابل را به عهده گرفت.

در 7 مارچ ، وزیر امور خارجه ایالات متحده آنتونی بلینکن نامه ای به رئیس جمهور غنی فرستاد و بر ضرورت فوری دستیابی به صلح در افغانستان تاکید کرد. وی تصریح کرد که سیاست دولت بایدن در دست بررسی است ، اما حل مسالمت آمیز درگیری همچنان در اولویت کاری وی قرار دارد.

این نامه غنی را از طرح برگزاری کنفرانس به کمک سازمان ملل در ترکیه آگاه کرد. در آن ذینفعان بین المللی و منطقه ای تلاش خواهند کرد تا با مذاکره بر سر آتش بس فوری به توافق برسند.

به این نامه یک نقشه راه برای تقسیم قدرت بویژه ایجاد ” دولت صلح ” ضمیمه شده بود. متعاقباً دولت ترکیه اعلام کرد که کنفرانس در ماه اپریل برگزار می شود.

به تاریخ 18 مارچ ، آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد ، دیپلمات کهنه کار فرانوسی ژان آرنو را به عنوان نماینده ویژه خود در امور افغانستان و منطقه منصوب کرد.

در همان روز ، کنفرانس صلح افغانستان با حضور نمایندگان دو طرف متخاصم و همچنین ترکیه و قطر به عنوان کشور های ناظر به میزبانی ” ترویکا” گسترش یافته ، روسیه ، امریکا ، چین و پاکستان در مسکو برگزار شد. به دنبال حرکت اخیر ، درین کنفرانس ممکن ترتیبات تقسیم قدرت داده شود.

ترکیه با توجه به پیوندهای عمیق تاریخی با افغانستان و ارتباطات منطقه ای و همچنین عضویت در ناتو و مشارکت با اتحادیه اروپا ، موقعیت منحصر به فردی برای کمک به تسهیل حل و فصل صلح آمیز در افغانستان دارد.

–              معامله صلح ایالات متحده و طالبان

در یک دهه گذشته ، هنگامی که “مصالحه” برای جامعه جهانی به عنوان یک استراتیژی خروج از افغانستان تلقی شد ، طالبان به طور مداوم از مذاکرات مستقیم با دولت خود داری می کردند.

در عوض ، آنها همیشه بر مذاکره مستقیم با ایالات متحده پافشاری داشتند. در سال 2018 ، دولت ترامپ تصمیم گرفت که مستقیماً با طالبان در دفتر سیاسی این گروه در  دوحه ، قطر مذاکره کند.

پس از تقریباً دوسال گفتگو ، توافق نامه طالبان ایالات متحده و آمریکا در فبروری سال 2020 امضا شد.

طالبان قرار بود در ازای خروج نیروی های ایالات متحده در اول ماه می 2021 روابط خود را با القاعده قطع کرده و گفتگو های مستقیم توام با حسن نیت را با دولت افغانستان آغاز کنند.

پس از مذاکرات فشرده ، به آزادی حدوداً 5000 زندانی طالبان در ازای 1000 نیروی امنیتی افغان که قبل از آغاز مذاکرات مستقیم توسط طالبان اسیر شده بودند توافق صورت گرفت.

سرانجام ، در سپتامبر گذشته گفتگوهای مستقیم بین دولت و طالبان آغاز شد که تاکنون هیچ نتیجه ی دلگرم کننده ای نداشته است.

دولت بایدن اکنون در حال بررسی توافقنامه دوحه و استراتیژی افغانستان ایالات متحده است.

در واشنگتن سه دیدگاه متفاوت وجود دارد : پابندی تقریباً کامل به توافقنامه از جمله عقب نشینی ، عقب نشینی تدریجی نیروهای آمریکایی و ماندن نیروها در افغانستان برای جلوگیری از ضیاع دست آورد های دودهه گذشته.

اداره بایدن گفته است که قبل از تصمیم نهایی با ناتو و متحدین اروپایی خود مشورت خواهد کرد. این بخشی از نشست در ترکیه را توضیح می دهد.

–              روابط ترکیه و افغانستان

ترکیه، افغانستان را از نظر تاریخی و اجتماعی هرگز از خود دور احساس نکرده است. قرن ها پیش، مردم ترک از خراسان، منطقه باستانی افغانستان امروز و فراتر از آن، به آناتولی مهاجرت کردند.

 امروز این روابط هنوز زنده است. روابط مردمی با مردم و روابط دولت به دولت همچنان پابرجا مانده است. مردم ترکیه در زمان حمله شوروی و پس از 11 سپتامبر کمک های مهمی به افغانستان انجام دادند.

از زمان حملات تروریستی یازدهم سپتامبر به عنوان بخشی از اقدمات بعدی جامعه جهانی ، ترکیه یک بار دیگر تصمیم گرفت تا به افغانستان در صلح و ثبات و ایجاد آینده بهتر کمک کند.

کمک های ترکیه به افغانستان در تاریخ این کشور بی پیشینه است و این روند در هر دوره کنفرانس کشورهای کمک کننده ادامه داشته است، انقره در کنفرانس 2020 ژنو در مورد افغانستان، 75 میلیون دالر را برای دو سال آینده به این کشور کمک کرد.

ترکیه در چارچوب ماموریت آموزش ، مشوره و کمک ناتو بیش از 5000 پرسنل نظامی و حدود 10 هزار افسر پولیس افغانستان را آموزش داده است.

ترکیه در دسامبر گذشته تصمیم گرفت مدت حضور نیروهای نظامی خود مستقر در افغانستان را برای 18 ماه تا پایان جون 2022 ، یعنی فراتر از مهلت تعیین شده برای عقب نشینی نیروهای آمریکایی تمدید کند. تصمیم دولت ترامپ برای کاهش تعداد سربازان آمریکایی یک عقب گرد در راستای تلاش ناتو برای ثبات بوده و مغایر اصل ” با هم بودن در هرنوع شرایط ” است.

این بر خلاف انتقال از ( ایساف ) به حمایت قاطع که موضوع آن مشاوره های فشرده در داخل ناتو بود، ازین پیمان بر سرچگونگی تنظیم حضور خود خارج شد.

–      نقش ترکیه در روند صلح

افغانستان یک موضوع ناتمام است و نیاز به توجه منطقه و جامعه بین المللی دارد. اما توافق امریکا و طالبان یک فرصت مهم برای دستیابی به یک کشورآزاد ، در صلح در داخل و خارج است.

دست یابی به این هدف در شرایط که بخش های رادیکال طالبان به حملات خشونت آمیز در افغانستان ادامه می دهند، دشوار است. بنابرین باید در تمام مراحل به طور مداوم نهایت هوشیاری را داشته باشیم.

 دستیابی به این هدف در شرایطی دشوار است که بخشهای رادیکال طالبان به حملات خشونت آمیز در افغانستان ادامه دهند. بنابراین باید در تمام مراحل به طور مداوم با هشیاری مراقبت صورت گیرد.

همه بازیگران درگیر باید مراقب باشند تا پیشرفت های که طی دو دهه گذشته بدست امده است را حفظ کنند. شکنندگی و بی ثباتی همچنان در افغانستان باقی مانده است.

این به نفع ترکیه است که بطور کامل از روند صلح دوحه پشتیبانی کند و در نشست آینده تمام مجاری گفتگو در داخل کشور را باز نگهدارد.

دیپلوماسی این کشور می تواند به همه همسایگان افغانستان فشار وارد کند تا بطور جدی چالش پیشروی صلح و ثبات در این کشور را برطرف کند.

گفتگوی گسترده تر می تواند با تلاش جدید برای ایجاد یک طرح همکاری منطقه ای تکمیل شود.

روند 2011 استانبول به هدف خود رسید .اکنون زمان ایجاد یک چارچوب همکاری جدید و مستحکم برای صلح پایدار است . بنابرین اکنون بر ترکیه و افغانستان است که رایزنی ها را برای دستیابی به این هدف آغاز کنند. بویژه ترکیه باید تلاش کند تا پاکستان را تاحد ممکن درین پروسه دخیل کند. پاکستان خود از افراط گرایی مذهبی و درگیری های قومی به شدت رنج می برد و برای غلبه بر این چالش ها نیاز به حمایت دوستانه دارد. برای این منظور انقره باید گفتگو های سه جانبه ترکیه – افغانستان و پاکستان را بدون تاخیر دوباره آغاز کند ، در گذشته این کار نتایج نسبی داشته است. در این مرحله ، ابتکار عمل دخیل کردن پاکستان درین روند ، می تواند شروع خوبی باشد.

صلح و ثبات در افغانستان وابسته به مدیریت موفقانه موازنه‌های حساس داخلی میان جوامع متعدد قومی است و این امر مستلزم راه‌اندازی گفت‌وگوهای منطقه‌ای نتیجه‌محور است. بدون در نظرداشت یک جانب، تلاش‌های معطوف به دست‌یابی به صلح دوامدار به شکست می‌انجامد و نیاز است تا تلاش‌های مستحکم در داخل آغاز و به منطقه رسانده شود.

اقدام ترکیه مبنی بر تعیین نماینده ویژه برای افغانستان، گامی به موقع پنداشته می‌شود. نماینده ویژه نه تنها دسترسی به مقامات در داخل افغانستان داشته باشد؛ بلکه با کشورهای پیرامونی نیز باید در تماس باشد. نماینده ویژه باید درک کند که تلاش‌ها در افغانستان همگام با ابتکارات و تلاش‌های منطقه‌ای و جهانی باشد. ترکیه هم‌چنان می‌تواند در قسمت مطرح‌سازی چالش‌های افغانستان به عنوان آجندای ناتو نقش بازی کند و این مسأله نیازمند آگاه‌سازی منظم متحدان از تلاش‌ها و پیش‌رفت‌ها است.

افغانستان در گزارش سال ۲۰۳۰  ناتو جایگاه قوی ندارد و با توجه به پتانسیل خروج نیروهای امریکایی، زمان آن  فرارسیده است تا در طرح‌های مشارکت دوامدار ناتو شامل شود. هدف نهایی واضح است و آن جلوگیری از برگشت افغانستان به پناهگاه‌ تروریسم و فراهم‌سازی زمینه‌های صلح و ثبات در این کشور است.

قبل از اول می ۲۰۲۱، برای ترکیه بسیار مهم است که با اداره بایدن روی محدودسازی ضررها و خسارات احتمالی افغانستان پسا خروج امریکا وارد تعامل شود. ایالات متحده هم‌اکنون از خطرات احتمالی واقف است و افغانستان هم‌چنان یک قضیه مورد بحث ترکیه با اتحادیه اروپا است. مهاجرت‌های غیرمنظم افغان‌ها به عنوان یک موضوع مورد بحث با اتحادیه اروپا، مکمل تماس‌های افغانستان با این اتحادیه است. ترکیه ممکن است روی گزینه‌های مختلف برای برخورد با افغان‌های مهاجر شبیه به مهاجران سوری که پناهگاه یافته‌اند، کار کند.

ترکیه هم‌چنان می‌تواند رهبری کمک به افغانستان جهت افزایش تعاملات منطقه‌ای را عهده‌دار شود. تعمیق همکاری در قسمت کریدور راه لاجورد به خاطر وصل اقتصاد محاط به خشکه افغانستان به کشورهای همسایه و هم‌چنان وصل شدن به بندرهای دریایی شرق و غرب، مثال‌های خوب است. این پروژه جاه‌طلبانه در درازمدت نه تنها به سود  ترکیه و افغانستان، بلکه به نفع همسایه‌ها و کشورهای اروپایی نیز است.

ترکیه تا زمانی که افغان‌ها بخواهند متعهد به حضور در افغانستان است و این حضور مبتنی بر عنایت به مشترکات دایمی میان دو کشور و تعامل با تمام گروه‌های موجود بدون تبعیض است. در سال ۲۰۲۱، افغانستان یک‌بار دیگر در تقاطع و دو راهی قرار دارد. ترکیه، افغانستان و هم‌چنان جامعه جهانی باید یک‌بار دیگر تلاش‌ها در جهت تامین صلح و ثبات در افغانستان و منطقه را فشرده و به هم پیوسته سازند.