محمد عارف رسولي 

مقدمه 

بحثیکه درین اوراق با خواننده های محترم و همشریان عزیز شهر کابل و چند شهر دیگر کشور شریک مینایم زمستان سال گذشته با نمایندگان جوانان و جامعه مدنی کشور در مرکز فرهنگی فرانسه در کابل ضمن یک صحبتی شریک ساخته بودم. چون در زمستان نظر به دلایل مختلف که درینجا بالای آن بحث نمی شود هوا زیات کثیف میشود، خواستم با اندکی تغیر باز آنرا همرای خواننده های عزیز شریک نمایم و خدا کند که مفید واقع شود. باید عرض نمایم که درین نوشتار ارقام سال گذشته ذکر شده چون در وخت ارسال این نوشته دسترسی به معلومات تازه نداشتم. بخاطر اختصار و آسانی خواندن نوشته ذیل بصورت مقاله نه بلکه بصورت جملات وپاراګراپهای کوتاه ارایه شده، امید است عام فهم باشد.

آلودگی هوا در شهر کابل

کابل در جدول رده بندي کیفیت هوا (Air Quality Index) که توسط تکنالوژی معاصر درتمام شهرهای جهان ازطرف ادارات مربوطه ایالات متحده تهیه میشود، درجه 125 دارد که متوسط گفته میشود. بطور مثال شهر لاهور پاکستان درجه 190، دهلی جدید 184، داکه 170، بنکاک 159، تاشکنت 156، کویت 124 میباشند. البته این درجه بندی نظر بشرایط جوی، موسمی و نوعیت آلودگی و غیره در  شهرها تغیر میکند. بطور مثال در شهر بنکاک تایلند این درجه تا 175 رسید که همه مکاتیب را بسته نمودند.

وزارت صحت عامه افغانستان نظر به ارقام جمع شده از شفاخانه ها میگوید که بسا امراض صدری و طروق تنفسی از آلودگی هوا بوجود می آیند و سالانه در شهر کابل  در حدود 3000 نفر باثر آلودگی هوا فوت میکنند. در سال 2008 آلودگی نایتروجن دای اکساید (NO2) بصورت اوسط در کابل PPM52 بود ولی مقدار مجاز آن (0.053 ppm) میباشد که اداره محیط زیست امریکا در جربان تحقیقات خویش دریافته است. سال گذشته مقدار سلفر دای اکساید (SO2 ppm) در کابل 37 PPM بود و نظر بتحقیقات اداره محیط زیست امریکا اوسط روزانه آن ازppm  0.14 باید زیات نشود. 

میزان آلودگی هوا را متخصصین بکتگوریهای: حالت خوب، اوسط، غیر صحی برای گروپ های حساس، غیر صحی برای همه، بسیار غیر صحی و خطرناک تقسیم کرده اند.   

نظر به این تحقیقات میزان آلودگی هوا در شهر کابل و ولایات کشور ما بین متوسط و غیر صحی قرار داده میتوانیم و هنوز به بسیار غیر صحی و خطرناک تبدیل نشده. 

علتهای آلودگی هوا در کابل 

1. وسایل ترانسپورتی کهنه که سرویس نمیشوند 
2. سوختاندن تیل بي کیفیت در وسایل ترانسپورتی
3. نظر به اذدحام ترافیک، سرعت عراده جات بسیار کم و یا در اوقات معین روز که اذدحام می باشد و موتر ها در سرکها استاده میباشند که درینصورت افرازات گازهای مضر زیاد میباشند.
4. آلودگی هوا مواد ذهری زیاد دارند مانند: (  NOx, SO2, HC, CO, Lead Oxide in tail gas)
5. چون ارتفاع افراز و تشتت گاز ها نزدیک تنفس انسانهاست و تردد وسایل هم در آن وقت زیاد است که مردم به کار میروند و برمیگردند پس همین اشخاص زیاد معروض به تنفس آلودگی میشوند نسبت بکسایکه در خانه هستند. وسایط زیاد آهسته حرکت میکنند و یا ایستاد میباشند و گازات مضره را زیاد تولید میکنند.
6. 
7. سوختاندن ذغال سنگ، پلاستیک، چوب، تیل و غیره برای تسخین خانه ها
8. داشهای خشت تایر ها، پلاستیک و غیره مواد بي کیفیت را میسوزانند
9. فعالیت های فابریکه های تولید کننده آلودگی هوا موجود در بین شهر کابل
10. جنریتورهای دیزلی
11. گرد و خاک برخاسته از سرکها که خاک پر میباشند و ساحات تخریب شده تپه ها و غیره.
12. نبود ساحات سبز در شهر کابل و نواحی آن و گرد و خاک معلق در هوا همراه با دود یاد شده در بالا.
13. موثریت پایین سوخت آشپزخانه 30% و خصوصا از آشپزخانه های خانه های کوچک تنها 15-20% میباشند. 
14. ارتفاع پایین دود رو ها در خانه های رهایشی، بهر اندازه ایکه ارتفاع دود روها کم باشد بهمان اندازه آلودگی هوا در سطح زمین زیاد میباشد.
15. نفوذ و تاثیر ثبات اتموسفر.  ثبات اتموسفر بالای تیت شدن آلودگی هوا اثر میگذارد. مسله درجه حرارت بالا با ارتفاع بلند را بنام  عقبگرد یا بازگشت یاد میکنند. چون اتموسفر بصورت عمودی حرکت نمیکند و درصورت ثبات اتموسفر بصورت افقی هم حرکت کرده نمیتواند و تیت و پراگنده نمیشود.  

تاثیرات سو آلودگی هوا در کابل

  تاثیر سو بالای صحت مردم 

آلودگی هوا ساحه دید را کاهش میدهد، تعمیرات و سبزیجات را صدمه میرساند مگر بزرگترین ضرر و تاوان آلودگی هوا ضرر رساندن به صحت انسانها و تشدید فقر میباشد. مضرر ترین عنصر آلودگی هوا ذرات معلق  (PM10, PM2.5) در هوا مربوط به مواد فوسیلی میباشند. PM10 مرکب از ذرات گرد، پالین، مولد و PM 2.5 متشکل از ذرات نیم سوخته، مواد عضوی، فلضات، خاکستر وغیره میباشند. چون ذرات نوع دوم و خوردتر از آن بشش انسانها از راه تنفس داخل شده میتوانند بسیار مضر تر می باشند.

اثر گذاری آلودگی هوا مربوط به چند فکتور ذیل میباشد:

1. مقدار و نوعیت آلودگی در فی واحد حجم هوا. مثلا ذرات PM10  و یا PM 2.5 میباشند.

1. معروضیت انسانها در مقابل آن، کسیکه نزدیک کدام چارراهی مزدحم در پل باغ عمومی که ترافیک سرعت کم داشته باشند، بالای سرک تمام روز چیزي را میفروشد، یا نزدیک یا داخل فابریکه ها و غیره کار کنند نسبت به اشخاصی که مثلا در قرغه یا دارالامان زندگی میکنند زیاتر معروض به خطر میباشند.

1. آسیب پذیری اشخاص معروض، کلانسالان، اطفال، کسانیکه تکالیف سیستم تنفسی، ازمه، گلو و غیره دارند

تحقیقات نشان میدهند که معروضیت به سلفردای اکساید تاثیر منفی بالای سیستم تنفسی انسانها دارد، انساج ششهای انسانها را آسیب میرسانند، باعث امراض سرطانی و مرگ و میر زود تر میشود. کلانسالان، اطفال، اشخاص دارای امراض طویل المدت شش، انفلونزا و ازمه به ذرات معلق در هوا حساس میباشند.

شهروندان کشور چه رولی را بازی کرده میتوانند

رول دولت

 اهداف مدیریت آلودگی هوا در شهر کابل و غیره شهر ها

• اولویت دادن و تمرکز بالای آلوده کننده های کلیدی (مانند مواد معلق کوچک، (PM 10, PM 205
• دانستن منابع آلوده کننده های عمده
• بسته افرازات، کیفیت هوای آزاد،  و تاثیرات آن
• تشخیص انتخابهای مهم مدیریتی
• بصورت سیستماتیک تحلیل رهکارهای بدیل/انتخابها

کارگرفتن از ابزار تخنیکی، اقتصادی و بکارگیری پالیسی 

هر طبقه رول خود را دارد:

1. نوسندگان و تحلیلگران میتوانند آگاهی را در بین مردم ایجاد کنند او آنهار را متوجه مسولیتهای خود بسازند
2. داکتران خطرات صحی را تشخیص و به مردم، مریضداران و تمام جامعه رسانده میتوانند
3. آن فامیلهای محترمیکه خانه های کلان دارند و ذغال سنگ را دربخاریهای کلان ترکی می سوزانند باید به اولاد خود، همسایه ها و دیگر همشریان خویش دل بسوزانند و عوض ذغال سنگ کدام مواد دیگری را برای تسخین خانه های خویش بکار برند و یا اینک ذغال سنگ را شستشو نموده و باز بسوزانند.
4. حکومت، اداره محیط زیست و شاروالی ها یک پلتفور برای تشریح معضلات، راه حلها و ایجاد نظر مشترک بین نهادها، مطبوعات، جامعه مدني، پوهنتونها و غیره، بوجود بیاورد و توسط مسؤلین بلند پایه دولتی رهبری شود، تا اولویت ها را تشخیص داده و پیشنهادات معینی را به دولت پیشکش و آنرا بصورت مداوم تعقیب نموده تا نتایج ملموس و مطلوب بدست آیند. 
5. حکومت، اداره محیط زیست، شاروالی ها خصوصا شاروالی کابل در تطبیق قوانین و مقررات جدی تر عمل نمایند او اگر قوانین و مقررات کنونی کمبوتات داشته باشند آنرا اصلاح و تطبیق نمایند، از آن نظارت و متخلفین را جریمه نمایند، کارهای ارگانهای زیاد آلوده کننده را متوقف نمایند.
6. پوهنتونهای مربوطه باید هر چه زود تر در رابطه به تحقیقات لازم اقدام نمایند و در شعبات مربوطه خویش شرایط و مواد لازم بوجود آورند و هم در پروژه ها عملا با وزارتها و شاروالی ها سهم بګیرند تا در پهلوی مسایل اکادمیکي مسایل عملی را نیز در کوریکولم خویش مانند تمام جهان بگنجانند.
7. صنعتکاران میتوانند توسط تولید پاک از آلودگی هوا جلوگیری نموده و در دراز مدت صنعت خویش را پایدار بسازند
8. نهادهای تحقیقاتی و پوهنتونها  باید در مورد جمع آوری داتا، تحلیل و تبدیلي آن به معلومات مفید برای پالیسی سازان اقدام نمایند، دولت بودجه مناسب را در اختیار شان قرار دهند و در مورد پالیسي هایکه تناقضات او مشکلات دارند توضیحات ارایه نمایند.
9. فعالان مدنی برای آگاهی های مردم عام کار نمایند و بالای مسولین فشار اخلاقی و سیاسی بیاورند، چېزیکه در تمام جهان واقع میشود.
10. انجمنهای مسلکی در شناسایی آلودگی ها و جلوگیری آن با کارمندان و انجنیران برای بلند بردن دانش مسلکی شان کمک نمایند.
11. رسانه ها در قسمت رساندن حقایق به مردم بصورت بيطرفانه، گرفتن و شریک کردن نظریات متخصصین با مردم و ادارات مربوطه دولتی برنامه های مناسب داشته باشند.
12. سازمانهای بنن المللی هم میتوانند دانش معاصر در مورد پالیسِی ها و روشهای معاصر مدیریت آلودگی ها را در کشور تقویه نموده و تمویل پروژه های مربوطه را انجام دهند.