پوهندوی آصف بهاند
۴
د کوچنیانو ادبیات تاریخي پس منظر، اوسنی حالت
اوه ویشتمه برخه
کوچنی ټکی کام (kochnai.com)، د کوچنیانو ادبیاتو له پاره یوه بله پته:
احمد ولي اڅکزي د کوچنیانو د ادبیاو په برخه کې درې د یادونې وړ کارونه کړي دي:
۱ــ د کوچنیانو له پاره یې کیسې او شعرونه لیکلي دي،
۲ــ د کوچنیانو د ادبیاتو له پاره یې ځانګړې ویبپاڼه جوړه کړې او پر لیکه کړې ده،
۳ــ په نوې پر لیکه کړې ویبپاڼه کې یې د کوچنیانو له پاره د نورو لیکوالو لیکنې او شعرونه هم را ټول کړي دي.
احمد ولي اڅکزی د کوچنیانو له پاره د خپلو لومړنیو منظومو او منثور تخلیقاتو او ژباړو په لړ کې دې ته متوجه شو چې دا موضوع د ده له عادي تخلیقاتو نه نوره هم لا مهمه ده، نو یې دې ته ملا وتړله چې د کوچنیانو له پاره یو پاڼه پر لیکه کړي. دا کار یې د خپل علم او تجربې پر مټ وکړ، هلته یې د کوچنیانو له پاره خپل تخلیقات پر لیکه کړل او تر وسې پورې یې د کوچنیانو له پاره د نورو لیکوالو او شاعرانو آثار هم را ټول او پر لیکه کړل، نو د دې له پاره ویلای شم چې کوچنی ټکی کامد کوچنیانو ادبیاتو له پاره یوه بله نوې غني پته ده.
کله یې چې د کوچنی ټکی کام«kochnai.com» پروژه پیل کوله، نوداسېیې ور ته ولیکل:
«کوچنی ټکی کام پروژه پیل شوه:
د خپرېدنې نېټه: 09JANUARY 2016
هيله: لطفا دغه اعلان په ټولنيزو رسنيو لکه فيسبوک او نورو رسنیو کي شريک يا share کړئ چي لا زيات د ماشومانو مور او پلار په خبر سي.
ماشومان د هرې ټولني او ملت راتلونکی او مستقبل وي. هر ملت او قوم چي د ماشومانو په روزنه کي ځان ستړی کوي، هغه د خپل ځان او خپلو راتلونکو نسلونو له پاره د هوسايي بنياد ايږدي. د ماشومانو په روزنه او تربيه کي د هغوی مورنۍ ژبه ډېر اهميت لري او د پيداګوژۍ کارپوهان پر دې خبره سره هم نظره دي چي و ماشومانو ته د هغوی د مورنۍ ژبي ورښودنه په هغوی کي د نوو ژبو د زدکړو قابليت او وړتيا لا زياتوي او پراخوي يې. د همدغه مقصد له پاره د کوچنی ټکی کام آنلاين پروژه په امتحاني توګه پېلوم او هيله ده چي د پښتو ژبو ماشومانو او مېندو او پلرونو سره يوه مرسته او کومک ثابته سي. په دغه پاڼه کي اوس ښايي بعضي تخنیکي او نوري ستونزي وجود ولري، خو انشالله د وخت په تېرېدو سره به يې ستاسو سره په ګډه ليري کړم.
د ټولو دوستانو څخه هيله کوم چي راسره خپل رغنده نظرونه شريک کړي چي دغه پروژه ګټوره او کاميابه سي. د رغنده نظر څخه مي مقصد دا هم دی چي دوستان د امکان تر حد پوري راته داسي وړانديزونه وکړي چي د دغو وړانديزونو په عملي کولو کي پخپله هم برخه اخيستلو ته تيار وي. ستاسو ټولو څخه هيله کوم چي که تاسو پخپله د ماشومانو له پاره ادبي توکي ليکلي وي او يا مو په کوم کتاب کي لوستلي يا له چا اورېدلي وي، نو هيله ده چي زما سره يې شريک کړئ چي پر دغه پاڼه يې آنلاين کړو. دغه پروژه يوازي په هغه صورت کي بريالۍ کېدلای سي چي پکښي تر يو کس څخه د زياتو کسانو زيار، افکار او نظرونه دخيل وي.
په پام کي لرم چي پر دغه پاڼه داسي مواد خپاره کړم چي د ماشومانو د عمر سره تړلي وي. يعني دا چي تر څلورو کالو پوري عمر لرونکي ماشومان جلا مواد ولري او د ۴ او ۶ کالو تر منځ ماشومان نور… خو پر دغه موضوع بايد د کارپوهانو او ليکوالانو سره مشورې وسي چي کوم تقسيم به زيات منطقي وي.
د دغې پاڼي مقصد يوازي د ماشومانو مصروفول نه دي بلکه په دغه پاڼه کي بايد داسي مواد خپاره سي چي د ساعت تېري تر څنګ پکښي د زدکړي او ښووني عنصرونه هم شامله وي. که نکل او کيسه وي او که منظمومه مواد وي بايد چي يو روزنيز او ښوونيز مقصد ولري. په دې ترڅ کي د سيمي کلتوري او ديني مواد چي د ماشومانو له پاره د پوهاوي وړ وي، چمتو کول به يې د تګلاري برخه وي.
دغه پروژه په پام کي نه لري چي له حکومتي يا غير حکومتي منابعو او يا هم اشخاصو څخه مالي مرستي تر لاسه کړي. د دغې پروژې مقصد صرف د افغان ماشومانو په روزنه کي يو کومک وړاندي کول دي. په دې ترڅ کي د ليکوالانو، شاعرانو، د پيداګوژۍ د پوهانو او استادانو عملي مرستي ته په هيله يم.
د دغې پروژې د پېلولو يو دليل دا هم ؤ چي د افغانستان څخه دباندي مېشت زيات افغان ماشومان په خپلو مورنيو ژبو اړينو ادبي توکو ته لاس رسی نه لري. دغه کمښت او يا حتی نشته والی د دې سبب ګرځېدلای سي چي د دغو کوچنيانو اړيکي له خپلې ژبي، کتلور او هيواد سره وشليږي. هيله ده چي د دغې پروژې په ترڅ کي دغه ماشومان له وړوکوالي څخه لا د خپلي ژبي، کلتور او پلرني ټاټوبي سره اړيکي او مينه پيدا کړي.
ستاسو د وړانديزونو، نکلونو، اشعارو او د ماشومانو له پاره د نورو ادبي توکو د رالېږلو په انتظار.
ستاسو وروراحمدولي اڅکزی
د ۲۰۱۶م کال د جنورۍ ۹مه نېټه
هيله: لطفا دغه اعلان شريک يا share کړئ چي لا زيات د ماشومانو مور او پلار او يا هم د دغې پاڼي احتمالي راتلونکي همکاران او ليکوالان په خبر سي.»
په کوچنی دات کام کې د ۲۰۱۶ کال د اپریل تر اتمې نیټې پورې ټول یوسلو دوه مطلبه(منثور او منظوم) پر لیکه شوي دي او د ټولو مطالبو له لوستلو وروسته انسان قضاوت کولای شي چې په رښتیا احمد ولي اڅګزي په یوازې صورت دومره مطالب لیکلي، ژباړلي او یا یې نورې ویبپاڼې ورپسې کتلي دي او د کوچنیانو له پاره یې دومره په زړه پورې کیسې را ټولې کړېاو په دې آدرس یې د کوچنیانو او د هغو کورنیو ته په تیاره ایښي دي چې هغوی یې یا په کو چنیانو ولولي او یا یې ور ته واوروي.
په کوچنی ټکی کام(kochnai.com) یې کې د خپلو مطالبو تر څنګ د نورو قلموالو آثار او ژباړې هم را اخیستې دي چې د مثال په ډول د دغو ښاغلو او آغلو نومونه د یادولو دي:
اتل ترین، بریښنا صابر، محمد سرور وکیلي، سمیع الله خالد سهاک، محمد قاهر دردمند، سلیم پیمان عابد، عطا محمد میاخیل، اجمل تورمان او …
د کوچنی دا ت کام په پاڼه کې تر ټولو ډیر او په زړه پورې مطالب د ښاغلي اتل ترین دي چې ډیره سلنه یې له نورو ژبو را ژباړلي دي چې د ځینو سر لیکونه یې دا دي:
آس او زمری، بزه او پړانګ، آس او هوسۍ، بزه، شرموښ او ګیدړه، پیشي او موږک، پړانګ، هوسۍ او مار، پړانګ او د ګیدړې بچی، چغال او اوښ او …
د کوچنی ټکی کام په پاڼه کې د نورو لیکوالو د آثارو په برخه کې باید و وایم چې مطالب یې ډیر په زړه پورې او جالب دي او که کوچنیانو ته ولوستل شي او یا یې خپله ولولي، ډیر ګټور هم دي.
په دې پاڼه کې د ځینو ژباړل شوو مطالبو په پای کې کوم مآخذونه چې ښودل شوي دي، هغه یو څه ستونزې لري. د ساري په توګه ډیری ځایو کې لیکل شوي دي چې:
له فرانسوي منابعو څخه، له افریقایي منابعو څخه، له ایتالوي منابعو څخه، له یوناني سر چینې څخه، له جورجیا هیواد څخه، د چین هیواد څخه او …
له بده مرغه چې د را ژباړل شوې کیسې ټاکلې منبع نه ده ښودل شوې او دا هم نه ده مالومه چې دا کیسه له کومې ژبې نه پښتو ته را ژباړل شوې ده. د منابعو په برخه کې چې یوازې د هیوادونو نومونه یاد شوي دي، ښايي له یادو هیوادونو نه یې موخه دا وي چې را ژباړل شوې کیسه د یادو هیوادونو د خلکو نکلونه دي او د هغوی د فولکلور یوه برخه وي، چې د دې مالومول ځان ته جلا بحث او څیړنه غواړي.
دغه راز یې له نورو ویبپاڼو نه هم په منتخب ډول د کوچنیانو له پاره خپاره شوي مطالب غوره کړي دي او ښیګڼه خو یې لا دا ده چې له هر ځای نه یې چې مطلب ر ا اخیستی دی په پای کې یې مرجع یا منبع ښودلې ده او لینک یې ور ته ایښی دی لکه:
ــ لر اوبر دات کام(Larawbar.com)،
ــ خیبر دات اورګ (khyber.org)،
ــ سمسور دات کام(samsoor.com)،
ــ سپوږمۍ دات کام(sporghay.com).
د څلورمې برخې پای
