احمد ولي اڅکزی او د کوچنیانو ادب
۳
شپږ ویشتمه برخه
احمد ولي اڅکزي د نثر او شعر په قالب کې د کوچنیانو له پاره ډیر څه لیکلي او پر لیکه کړي دي چې د ځینو سر لیکونه یې دا دي:
ــ ننداره ده ننداره (شعر)
ــ اې سپینې واورې (شعر)
ــ د ملالۍ نانۍ خور ( شعر)
ــ سهار سو ( شعر)
ــ ترپ و تروپ دی ( شعر)
ــ مياؤ مياؤ پستکۍ (د ماشومانو نکل)
ــ وۍ وۍ وۍ نانۍ انجلۍ (د ماشومانو نکل)، لیک او غږ،
ــ پښتو نکل، د باچا لور او چونګښه (د ماشومانو نکل) ليک او غږ، ژباړه او زیاتونې،
ــ د ملالۍ نانۍ خور(د ماشومانو شعر)،
ــ وۍ وۍ وۍ نانۍ انجلۍ (د ماشومانو نکل)
ــ د پاچا لور او چونګښه(نکل) لیک او غږ،
ځینې کیسې او شعرونه یې د لیک سره په غږیزه بڼه هم آنلاین کړي دي لکه: د پاچا لور او چونګښه،
چې دا خپله یو بل زحمت ته اړتیا لري او د کوچنیانو له پاره کیسه او شعر نور هم آسانه او جالبه کوي.
دا امانت داري یې هم ساتلې ده چې د ځینو شعرونو الهام یې چې له یوې منبع نه اخیستی دی، نو هغه یې د شعر په پای کې په امانت ډول لیکلي دي لکه د «اې سپینې واورې نومې شعر په پای کې. دا د ده خپله یادونه ده:
«يادونه: د دغه شعر الهام مي د آلماني ژبي د ماشومانو له شعر Schneeflöckchen weißröckchen څخه اخيستی دی.»
پاسنی یاد شعر به د نمونې په ډول را واخلم:
آې سپینې واورې
اې سپيني واوري سپين لمنې
ولي نه اورې زموږ پر کلي
منم چي لاره دي اوږده ده
پر هسکه وريځه دي دېره ده
خو راسه راسه واورېږه
په خپلو ستورو وځلېږه
پرېوزه پر بوټو ښه يې اوبه کړه
تر سپين غلاف لاندي يې بېده کړه
ماشومان ټول په انتظار دي
ناني چيګان يې ستا پر لار دي
چي یخه پخه واوره راسي
پر مځکه، غر خوره ښکلا سي
راسه زموږ پر کلي راسه
بيا هر څه سپين کړه راسه راسه
اې سپيني واوري سپين لمنې
ولي نه اورې زموږ پر کلي
دغه راز هغه کیسې یې چې ژباړلې دي، د هغو یادونه یې هم کړې ده، څه یې ور باندې ور اضافه کړي دي. د « د باچا لور او چونګښه » د کیسې په پیل او پای کې یې داسې لیکلي دي:
«د ګريم ورونو د «چونګښه باچا» د نکل پښتو ژباړه، زياتونې او ږغ: احمدولي اڅکزی …
ليکونکي: ګريم ورونه
د نکل نوم: باچا چونګښه
د نکل اصلي ژبه: آلماني»
دا هم د یادې کیسې « د باچا لور او چونګښه » یوه برخه:
« … يو وخت يو باچا ؤ. دغه باچا ډېري لوڼي درلودې چي ټولي ښايستې وې. خو تر ټولو کشره لور يې تر نورو ټولو لوڼو زياته ښايسته وه. حتی لمر چي ډېر زيات شيان يې ليدلي ول، د دغي شهزادګۍ په ډول ښايسته انجلۍ يې بل هيڅ چيري نه وه ليدلې. د باچا دغه لور دومره ښايسته وه چي لمر به يې ښايست ته حيران پاته سو، کله چي به يې وړانګې د دغې شهزادګۍ پر مخ وځلېدې. د باچا و ماڼۍ ته نژدې يو ګڼ ځنګل ؤ. پدغه ځنګل کي د يوې زړې ونې لاندي د اوبو يو څاه ؤ. کله چي به په دوبي کي موسم ډېر ګرم سو، نو د باچا کشره لور به و دغه يخ څاه ته ورغله او پر غاړه به يې کښېنستله. دغې شهزادګۍ به د ساعت تېري لپاره خپل طلايي غونډاری پورته وغورځاوه او بيا به يې بېرته ونيوی. د هغې دغه لوبه تر نورو ټولو لوبو زياته خوښه وه.
يوه ورځ شهزادګۍ د څاه پر څنډه ناسته وه او په خپل طلايي غونډاري (ګېند) يې لوبي کولې. هغې يو ځل غونډاری داسي پورته وغورځاوه، چي بېرته يې ونه نيولای سوای. همدا ؤ چي غونډاری د څاه د څنډي سره ولګېدی او د څاه اوبو ته ولولېدی. د باچا لور وليدل چي غونډاری د څاه به اوبو کي ډوب سو. شهزادګۍ هم جرأت نه سوای کولای چي په غونډاري پسي د څاه په اوبو کي لټون وکړي ولي چي څاه دومره ژور ؤ چي حتی پای يې نه معلومېدی. همدا ؤ چي د باچا لور ډېره غمګينه سوه او په زوره په زوره يې ژړا شروع کړه. هغې چي هر څومره هم په لوړ ږغ وژړل خو زړه يې سپک نه سو. پدغه وخت کي هغې يو ږغ واورېدی چي ويل يې:
« کشري د باچا لورې
ډېره په ارمان ژاړې
تا ته څه در پېښه ده؟
ولي په خفگان ژاړې؟»
شهزادګۍ شاوخوا وکتل چي ځان ته معلومه کړي چي دا ږغ د چا دی. هغې وليدل چي يوې چنګښي د څا د اوبو څخه خپل بدشکله او پنډ سر را ايستلی دی او خبري کوي. شهزادګۍ و چنګښي ته وويل:
« ښه! دا ته يې چي گفتار کړې؟
په اوبو کي شړپهار کړې
زه چي ژاړم په سگلو کي
گيند مي ډوب سو په اوبو کي»
چونګښي ورته په جواب کي وويل:
« کشرې د باچا لورې
مه ژاړه آرامه سه
لږ خو مهربانه سه
ما ته که څه راکړې
گيند به دي پيدا کړې.»
شهزادګۍ ورته په جواب کي وويل:
« زه به يې درته درکړم
ته چي هر څه غواړې
طلا به درته درکړم
غمي که يې هم غواړې
غونډاری مي پيدا کړه
وعدې که زما غواړې»
خو چونګښي ورته وويل: « ستا طلايي تاج، ستا ملغلري او ستا غمي زما ندي پکار. خو که ته ما خپله ملگرې وګرځوې او زما سره لوبي وکړې، ما پر سترخوان تر خپل څنګ کښېنوې، راته په خپل طلايي غاب کي خواړه راکړې، راته په خپل جام کي اوبه راکړې او په خپل بستر کي مي بيده کړې، نو زه به همدا اوس څاه ته ورکښته سم او ستا غونډاری به راوباسم.» شهزادګۍ ورته وويل: « سمه ده، هر شی چی غواړې هغه به درته درکړم. خو اوس راته غونډاری راوباسه.» شهزادګۍ په زړه کي د ځان سره وويل: « دغه ساده چونګښه څنګه بېځايه خبري کوي؟ دا به څنګه د يوه انسان سره ملګرتيا او دوستي وکړلای سي، حال دا چي د کواک کواک ږغونه کوي او په اوبو کي د خپل ځان په ډول نورو چونګښو سره اوسيږي.»
کله چي چونګښي واورېدل چي شهزادګۍ ورسره هر شرط ومنی، نو د څاه و اوبو ته ور وغورځېده او پکښي غوټه سوه …»
د دریمې برخې پای
