هلیکو باکتر پا یلورې میکروب دي چې دغه میکروب چې ایچ پې یی مخفف نوم دی، Helicobacter pylori
دمعدي په داخلي طبقه یا مکوزا په برخه کې ځاي لري ، او دمعدې زخمونه چې په انګلیسې ژبه کې ورته پیپټیک اولسر وایي ۷۰ سلنه د ایچ پایلورې په واسطه را منځته کیږي.
که چیرې معده یو وارې په دغه باکتریا باندې میکروبې شي نو د ددې میکرو اورګانیزم له منځه وړل ډیر مشکل کیږي او تر ډیر وخت یا د عمر تر پایه د ناروغ په معده کې پاتې کیږي . .
دغه میکروب چې کله بدن ته ننوزي نو د ناروغ په بدن کې په لومړیو وختونو کې د ناروغۍ نښې ښکاره نه وي مګر دیوه څه وختونو په تیریدو سره په معده کې د االتهابونو د رامنځته کیدو لامل ګرځي چې بیا دمعدې دغه ا التهابونه دمعدې په ټپونو یا زخمونو بدلیږي .
که چیرې دمعدې د شته زخمونو درملنه ونه شئ نود کلو کلو په تیریدو ممکن دمعدې دغه ټپونه په شدیدو زخمونو بدل او بلاخره ناروغ د معدي په سرطان اخته شي چې بیا به یی درملنه ډیره ګرانه وي.
دمعدي ميکروب يا بکتري په تيزابي چاپیریال کي په ټیټ پي ايچ کي ژوند نشي کولاي او د پې ایچ په راټيټیدو سره دغه باکتریا له منځه ځي.
دغه ميکروب د معدي په وروستنۍ برخه کي او دغټو کلمو د سر په برخه کي زخم جوړوي ځکه ددي برخو چاپیریال نسبت نورو برخو ته القلي دي او د ميکروبونو دودې لپاره د ښه چاپیریا دی ځکه چې تيزابي خاصيت يي هم نسبتا نورو برخو ته لږ دی .
پردغه میکروب د نړۍ پنځوس سلنه او زمونږ په ګران هیواد کې ۷۵ سلنه خلک په دغه ناروغۍ اخته دي.
د ایچ پایلورې نښې نښانې :
دغه میکروب چې کله بدن ته ننوزي نو د ناروغ په بدن کې په لومړیو وختونو کې د ناروغۍ نښې ښکاره نه وي مګر دیوه څه وختونو په تیریدو سره په معده کې د االتهابونو د رامنځته کیدو لامل ګرځي چې بیا دمعدې دغه ا التهابونه دمعدې په ټپونو یا زخمونو بدلیږي .
دغه میکرو اورګانیزم د معدې په دننه کې که چیرې شته والۍ یی مثبت وي نو د ناروغ د خولې څخه یوه تخریش کوونکې او بد بوي وځي ، چې د بد بوی لامل یی په معده کې د د ایچ پې فعالیت ښي او بد بویی د امونیا غاز تولید دی چې ددغه باکتریا په واسطه تولیدیږي.
د زړه بدوالی چې ډیر ځلې د غوړ موادو، چاکلیټونو ، ګازلرونکې نوشابو تر خوړو او څښلو وروسته د زړه د بدوالی حس کوي.
دمعدې زخمونه ، دردونه او ایښیدل ورسره مل وي.
کانګې اود معدې دافرازاتو بیرته خولې ته راتلل.
کانګې یا د غذایی موادو بیاګرځونه.
د وینې بیرته ګرځول چې ډیر ځلې قهوې ته ورته رنګ.
شدید دردونه دمعدې په پاسنې یا منځنې برخه کې.
د لږ خوراک وروسته د موړتیا حس کول.
د اشتها کموالی.
دوزن له لاسه ورکول.
د معدې درد او سوزیدنه..
د ایچ پایلورې تشخيص
د معدې د دننې برخې یا طبقې څخه ټوټه اخیستل او څیړل
د وینې معاینه
د یوریا تنفس
د ایچ پایلورې درملنه :
دا ميکروب دانسان څخه انسان ته دخولي دلاري په اساني سره انتقالیږي ، همدارنګه دچټلو شيانو دلاري دانسان معدي ته انتقالیږي..
هغه خلک چې دا میکروب لري د خپل خوراک لپاره استعما ل شوي لوښي بايد د بل سره شريک نکړئ ,کارول شوي لوښي لومړی بايد ښه پاک او پريمينځل شي تر پاکې او مینځلو وروسته ترې ګټه واخیستل شي .
په افغاني ټولنه کې د معمول په څیر میندې که په ایچ پایلوری اخته وي نو د باید خواړه یا ځینې وچې میوې لکه چهار مغز، بادام په خوله میده نه کړئ او خپل ماشوم ته ورنه کړئ، ځکه دغه باکتریا د خولې د لاړو په واسطه انتقالېږي.
ځینې وختونه په کورنۍ کې چې کله کله اوبه څښئ یا ډوډی خور ئ نو بیا یی دمینې په خاطر خپل د کورنۍ بل غړي ته ورکوي چې دا په باکتریا دانتقال یوه بله لاره ده .
دلاندې شیانو له څښلو یا ځوړلو څخه په جدي ډول ډډه وکړئ:
- سګریت مه څکوئ ځکه سګريټ څکول دمعدي دداخلي طبقي مقاومت راکموي او په اساني سره پرې اسيد تآثير کوي او دزخم یا ټپ د رامنځته کیدلو لامل ګرځي .
- الکولي مشروبات مه څښئ.
- هغه درملونه چې پر معده ښه نه لګیږي د اسپرین، بروفین یا NSAID له ډیر کارونې څخه ډډه وکړئ.
- د تشویش او ذهني فشار څخه ځان باید په کلکه وساتئ .
- ځینې ناروغي لکه د سږو ، پښتورګو او اروایی ناروغی دمعدې د زخم پاریدنې لامل ګرڅیدای شي.
- د زیات غوړ او تبزابي شیانو له خوراک او څښاک څخه ځان وساتئ .
- د مرچګو، اچارو، چکنیو او مسالو څخه ځان وساتئ .
- رومیان، مالټې ، دستروس کورنۍ میوې لکه نارنج ، مالټه، لیمو او کینو څخه په کلکه ځان وساتئ .
- خپل خوراک مو مناسبه اندازه کې وساتئ نه ډیر لږ نه ډیر زیات .
د ایچ پایلورې ددرملنې لپاره لاندې دري ګونې درملو له رژیم څخه چې د دو و انتې بایوټیکونو او پروټون پمپ انهیبیټور شاملې دي نارو غ ته د ۱۴ ورځور لپاره توصیه کیږي.
لکه اومیپرازول ، لانزو پرازول یا ایزو امپرازول … په ورځ کې دوه ځلې Ppi
لومړي انټې بایوټیک
په ورځ ګې ۵۰۰ ملي ګرامه کلاریټرومایسین توصیه کیږي .
دوهم انټې بایوټیک
په ورځ کې دوه ځلې یو ګرامه اموکسیسیلین توصیه کیږي یا په ورځ کې دوه ځلې میټرو نیډازول توصیه کیږي
د ټپ د مکمل روغیدو لپاره توصیه کیږي. د ۳ څخه تر ۴ اونیو پورې ppi ددري ګونې ریژیم د ختمیدو وروسته د
د معدې د ميکروب د درملنې لپاره درې ګونې رژیم دادی
Lansoprazole
Amoxicillin
Clarithromycin
د دغه دری ګونې رژیم د ۱۴ ورځو لپاره ناروغ اخلي، که ناروغ د پښتورګو او ینې ناروغتیا له مخکې څخه ولري نو باید له ډاکټر سره پرې مشوره وشئ ، که د ناروغ ناروغتیا حاد وي نو نارو غ دی هڅه وکړئ چې د ددغو درملو د کارولو په وخت کې ډیر زیات اوبه وڅښئ.