تاند (یکشنبه، د لیندۍ/ قوس ۲۳ مه) د ایران د اسلامي جمهوریت د بهرنیو چارو وزیر عباس عراقچي نن (یکشنبه، د ۲۳ قوس) په تهران کې د «افغانستان د ګاونډیو هېوادونو او روسیې د ځانګړو استازو په غونډه» کې وویل، چې په افغانستان کې ثبات د ټولې سیمې لپاره یو ستراتیژیک ضرورت دی.
عراقچي ټینګار وکړ چې د افغانستان امنیت «په مستقیم ډول د ټولو ګاونډیو هېوادونو له ملي ګټو سره تړلی دی».
په دې سیمهییزه غونډه کې د روسیې، پاکستان، چین، تاجکستان، ازبکستان او ترکمنستان ځانګړو استازو ګډون کړی، خو د طالبانو حکومت له ګډون څخه ډډه کړې ده.
منظم سیمهییز ډیالوګ؛ یوه ستراتیژیکه اړتیا
د ایران د بهرنیو چارو وزیر په خپله وینا کې وویل چې د افغانستان د ګاونډیو هېوادونو ترمنځ منظم او دوامدار ډیالوګ یو ستراتیژیک ضرورت دی.
هغه زیاته کړه:
«دا ډول ناستې نه یوازې د سوء تفاهمونو مخه نیسي، بلکې د اقتصادي، سرحدي او بشري سیاستونو او پروګرامونو د همغږۍ زمینه برابروي، متقابل درک پیاوړی کوي، د هېوادونو لیدلوري نژدې کوي او د تاوتریخوالي د کمېدو او رغنده همکاریو لپاره مناسب چاپېریال رامنځته کوي.»
عراقچي بې له دې چې د امریکا یا کوم بل هیواد نوم واخلي، وویل:
«هیڅ نسخه، چې د سیمې له هیوادونو پرته له نورو خواوو وړاندې شي، نه شي کولی د سیمې ستونزې او بحرانونه حل کړي، او وارداتي حللارې او له سیمې بهر پرېکړې په هېڅ هېواد کې ثبات نه شي ټینګولای.»
افغانستان؛ د سیمې د نښلولو احتمالي محور
د ایران د بهرنیو چارو وزیر له افغانستان سره د سیمهییزو اقتصادي همکاریو پر پراختیا ټینګار وکړ او ویې ویل چې د افغانستان د شرایطو ښه کېدل کولی شي دا هېواد د مرکزي او جنوبي اسیا، او همدارنګه د لوېدیځې اسیا او اسیا-پاسفیک ترمنځ د اتصال په یوه مهمه کړۍ بدل کړي او د انرژۍ د ترانزیت او سوداګرۍ لپاره زمینه برابره کړي.
عراقچي د علامه اقبال شعر ته چې افغانستان د اسیا زړه بولي، اشاره وکړه ویې ویل چې «اقبال مبالغه نه ده کړې زموږ د سیمې راتلونکې له افغانستان سره غوټه شوې ده.»
د دې غونډې هدف
د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند، اسماعیل بقايي، د جمعې په ورځ وویل چې دا غونډه د ګاونډیو هېوادونو او نورو سیمهییزو لوبغاړو سره د مشورو پایله ده، او تهران هیله لري چې دا نوښت به د همکاریو د پیاوړتیا او د تاوتریخوالي د کمېدو لامل شي.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند ټینګار وکړ، چې تهران د خپلې سیمې امنیت او ثبات ته «بنسټیز اهمیت» ورکوي او هڅې به روانې وساتي څو سیمهییز تاوتریخوالی راکم او د هېوادونو ترمنځ متقابل تفاهم ته وده ورکړي.
د غونډې په تړاو یوه ایراني چارواکي د طالبانو او پاکستان ترمنځ وروستیو ترینګلتیاوو ته په اشارې وویل:
«هیله لرو چې دا غونډه وکولای شي د همغږۍ د پیاوړتیا او د تاوتریخوالي د کمېدو په لور اغېزمن رول ولوبوي.»
طالبانو ولې په غونډه کې ګډون ونه کړ؟
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د شنبې په ورځ اعلان وکړ چې د افغانستان په اړه د تهران په سیمهییزه غونډه کې به ګډون ونه کړي. د دې وزارت د ویاند مرستیال، ضیا احمد تکل، وویل چې طالبانو د ګډون رسمي بلنه ترلاسه کړې، خو پرېکړه یې کړې چې په دې غونډه کې برخه وانخلي.
د ضیا احمد تکل په وینا، د ګډون نه کولو لامل دا دی چې افغانستان دا مهال د سیمهییزو سازمانونو او شته همکارۍ چوکاټونو له لارې له ګاونډیو او د سیمې له هېوادونو سره فعالې اړیکې لري او په دې برخه کې یې د پام وړ پرمختګونه کړي دي.