عزیز خان هوتک
په اوسني نړیوال نظام کې د قدرت توازن د بدلون پر لور روان دی. د روسیې، چین، هند او یو شمېر نورو ختیځو هېوادونو د ګډو ګټو، اقتصادي همکاریو او نظامي همغږۍ له امله د «شرق نوي نظامي بلاک» د جوړېدو نښې ورځ تر بلې څرګندیږي. دا بدلونونه نه یوازې د لویدیځ د برلاسۍ پر وړاندې یو جدي بدیل ګڼل کېږي، بلکې د سیمې د هېوادونو لپاره یې د نوې ژورې ستراتیژیکې معادلې دروازې هم پرانېستې دي.
افغانستان، چې د آسیا زړه بلل کېږي، د دې نوي ختیځ بلاک لپاره خورا مهم جغرافیایي او ستراتیژیک موقعیت لري. د مرکزي، جنوبي او لوېدیځې آسیا ترمنځ د وصل یوه اصلي دروازه ده. د افغانستان ثبات، خپلواک سیاست او له ختیځ بلاک سره نږدې اړیکې کولای شي سیمه له اقتصادي او امنیتي پلوه نوي دور ته داخل کړي.
خو په همدې وخت کې، پاکستان د دې بدلونونو له امله سخت وارخطا دی. د هند، روسیې او چین ترمنځ نږدې والی، او د افغانستان د خپلواک دریځونو څرګندونه، د پاکستان د پخواني سیمهیز نفوذ پای ته رسوي. پاکستان، چې تل یې هڅه کړې د افغانستان له لارې د ستراتیژیک ژورتیا سیاست پرمخ یوسي، اوس د هند او افغانستان د احتمالي همکارۍ له امله ځان منزوي ویني.
امریکا بیا، چې نه غواړي د ختیځ د بلاک ځواک زیات شي، هڅه کوي پاکستان د یوه وسیله په توګه وکاروي. واشنګټن له اوږدې مودې راهیسې د پاکستان پر پوځ او سیاست نفوذ لري، او همدا نفوذ اوس د ختیځ پر وړاندې د یوه فشار د وسیلې په توګه کاروي. امریکا غواړي د پاکستان له لارې د هند پر وړاندې سیاسي او استخباراتي ستونزې جوړې کړي، او همدارنګه د افغانستان په سیمه کې بېثباتي خپره وساتي، څو دا هېواد د ختیځ بلاک له اقتصادي او امنیتي تړونونو سره ونهنښلي.
پاکستان، د امریکا په اشاره، د اسلامي هېوادونو د یووالي په نوم نوې طرحې وړاندې کوي، خو هدف یې د ختیځ د بلاک د پراخېدو مخنیوی دی، نه د اسلامي ملتونو یووالی. د دې سیاست پایله دا ده چې سیمه یو ځل بیا د رقابت، بېباورۍ او امنیتي فشارونو په لور روانه ده.
په حقیقت کې، د افغانستان د خپلواک او متوازن سیاست اړتیا اوس تر هر وخت زیاته ده. که افغانستان د خپلو ملي ګټو او جغرافیایي موقعیت په پام کې نیولو سره د ختیځ د بلاک سره همکاري وکړي، نه یوازې به خپله اقتصادي او صنعتي ودې ته لار پرانیزي، بلکې د سیمې د ثبات لپاره به هم یو مهم محور شي.
له بلې خوا، پاکستان باید درک کړي چې د سیمې ثبات د دښمنۍ په دوام نه، بلکې د متقابل درناوي، اقتصادي همکاریو او سولې په پراخېدو کې دی. د ختیځ د بلاک د جوړېدو مخه نه شي نیول کېدای، ځکه دا د نړۍ د نوي نظم یو طبیعي بهیر دی، خو امریکا او پاکستان هڅه کوي دا بهیر د خپلو لنډمهاله سیاسي موخو قرباني کړي.
په پای کې ویلای شو چې:
افغانستان د نوې آسیا د زړه حیثیت لري، او که عادلانه، خپلواک او متوازن دریځ وساتي، نو د ختیځ د بلاک له لارې د سیمې د سوکالۍ او ثبات بنسټ کېدای شي — هغه څه چې پاکستان ترې ویره لري، او امریکا یې له همدې امله د یوې وسیلې په توګه کاروي.