پوهاند نصرالله ستانکزی
(شپاړلسمه برخه)
۳۷ – د بن هوکړهلیک ۲۰۰۱ (Boon Agrément 2001):
د ۲۰۰۱ کال د سپتامبر د ۱۱ نیټې له پیښو، او د امریکا د متحده ایالاتونو په مشرۍ د تروریزم ضد ایتلاف له پوځي عملیاتو څخه وروسته چې د طالبانو لومړني حکومت یې نسکور کړ، د ۲۰۰۱ کال د نوامبر له ۲۷ نیټې څخه د دسامبر تر ۵ نیټې پوری د ملگرو ملتونو په مشرۍ، له طالبانو وروسته د یوې نوې ادارې د جورولو په موخه د جرمني د بن په ښار کي د طالب ضد ځواکونو (د روم ډله، قبرس ډله، شمال ایتلاف او پیښور ډله) تر منځ غونډه وشوه.
دغه غونډه چې د ملگرو ملتونو ځانگړي استازي اخضر ابراهیمی یې مشري کوله، د نړۍ تقریباً د ټولو هیوادونو او اړوندو نړیوالو سازمانونو ملاتړ یې له ځانه سره درلود.
د بن په غونډه کي د اصلي افغاني گډون والو شمیر ۲۷ تنه وو، او دغه غونډه چې د ۲۰۰۱ کال د نوامبر په ۲۷ نیټه پیل شوی وه، د همدې کال د دسامبر په پنځمه نیټه، د یوه هوکړهلیک په لاسلیک سره چې د څلورو اصلي گروپونو د استازو له خوا د ملگروملتونو او نورو نړیوالو استازو په شتون کې لاسلیک او پای ته ورسیده.
دغه هوکړهلیک چې د بن د موافقتنامې په نامه پیژندل کیږي ۸مادې یې درلودې او په شپږو برخو کې تنظیم شوی ؤ. د دغه هوکړه لیک شپږ برخې دا وې:
۱ – موقته اداره: په دغه هوکړه لیک کې موافقه وشوه چې یوه موقته اداره د شپږو میاشتو له پاره تاسیس شي، له دغه هوکړه لیک سره سم د دې حکومت د رییس او د کابینې غړو دندې اوشمیر مشخص شوی ؤ. د بن په هوکړه لیک کې د افغانستان قومي اومذهبی او همدارنگه سیاسي جوړښت ته د موقتې ادارې په ترکیب کې پاملرنه شوې وه، په دې توگه موقته اداره له یو رییس، پنځه د رییس مرستیالان او ۲۴، وزیرانو څخه مرکبه وه.
همدارنگه موقته اداره موظفه شوې وه چې د شپږو میاشتو له ختمېدو سره سم اضطراري لویه جرگه جوړه کړي چې دې جرگې دنده درلوده انتقالي دولت د دوو کالونو له پاره جوړه کړي.
۲ – اضطراري لویه جرگه – دې لویی جرگې دنده درلوده چې. د انتقالي دولت مشر د دوو کالونو له پاره وټاکي، او همدارنگه باید د جرگې له منځه یو انتقالي پارلمان جوړ شوی وای (چی دا اقدام و نه شو.)
۳- امنیتی ترتیبات: د بن په هوکړهلیک کې راغلي ؤ چې یو امنیتي محدود پوځ ISAF له نړیوالو قواوو څخه را منځ ته شي؛ تر څو د کابل او ورڅیرمو سیمو امنیت ټینگ کړي.
همدارنگه باید له وسله والو افرادو څخه وسلې ټولې شي.
۴- قضاییه قوه او حقوقی اقدامات – د بن د موافقتنامې له مخې په افغانستان کې د حقوقي او قضایي او اداري اصلاحاتو او د یوه حقوقي قضایي بې طرفه سیستم د رامنځ ته کیدو له پاره څلور کمیسیونونه د ملکي اداري اصلاحاتو گمیسیون، د بشري حقوقو کمیسیون، د اضطراري لویې جرگې د جوړولو کمیسیون او د عدلي او قضایي اصلاحاتو کمیسیون، رامنځ ته شول.
همد اشان باید یوه مستقله قضایي قوه هم رامنځته شوې وه.
۵ – نړیوالې مرستې: نړیواله ټولنه، ملگري ملتونه او اروپایي اتحادیه، د ملگرو ملتونو غرو هیوادونو پریکړه وکړه چې د افغانستان په بیا رغونه کې مرسته کوي.
۶- نړیوال نظارت – د بن د موافقتنامې د عملي کیدو د نظارت له پاره یو نظارتي ټیم وگومارل شو چې په سر کې یې اخضر براهیمي ؤ.
د یادونې وړ ده چې د بن له هوکړې سره سم د ۱۹۶۴کال اساسی قانون هغه مواد چې د بن له موافقتنامې سره په تناقض کې نه ول، د تطبیق وړ ؤ. همدارنگه باید قوانین او قانون جوړونه د ۱۹۶۴ کال د اساسي قانون، هغو نړیوالو تعهداتو چې افغانستان یې غړیتوب درلود او د بن د موافقتنامې له محتوا سره سم وضع شي.
د بن موافقتنامې احکام د ۲۰۰۴، کال د افغانستان د اساسی قانون له انفاذ سره سم له اعتباره ساقط شول.
(نور بیا)