غني حسن
چیري چي د عقلانیت او انسانیت خبره کېږي هلته ټولنه د ویښتیا لوري ته درومي او په دې کي بیا لیکوالان ، ژباړونکي، کتابونه او خپرندویي بنسټونه د ټولني په فکري، علمي، تاریخي، ادبي، فرهنګي، او ټولنیز پرمختګ کي خورا مهم رول لري. ولي چي د ټولني هغه علمي قشر د خپلي دورې یا راتلونکي نسلونو د روزني لپاره د علم، ادب، تاریخ، فرهنګ او معلوماتو د خپرولو اساسي وسیلې ګڼل کېږي. دا چي دا وسیلې څرنګه او په کوم میتود د ټولني روخ د روشنفکرۍ او عقلانیت خواته سیخولای سي، دا نو د هغو په فکري بلوغ او شعور اړه لري، چيري چي د کتاب، د عقل او او پرمختګ خبره کېږي هم هلته جهالت وژل کېږي- د یوې داسي ورځي په هیله چي ټولنه مو د یوې توري تیارې څخه ایستلې او ژغورلي وي. زه د تیر کال د یوې داسي خپرندويي ټونلي یادونه ځکه لازمه بولم، چي یوازي ئې د کتابونو چاپ، نشرولو او تر خلکو رسولو ته کار ویلی دی.
۱ـ د ژبي ښکلا
د وتلي لیکوال، نقاد او ژباړونکي استاد غضنفر له یو څو لپو فکرونو سره – سره د ژبې ښکلا ئې هم پر افغان انسان ولورول-کتاب په کندهار کي صداقت خپرندويي ټولني په ۳۲۷ مخونو کي په ښکلي صحافت او بڼي سره خپور کړی دئ. د ژبې ښکلا په کتاب کي د استاد غضنفر د سریزي سره ۲۰ عنوانه مقالې د پښتو ژبې، ګرامر او ادبیاتو په اړوند نوي خبري ملغلري دي.
د غضنفر روان، خوږ او ساده نثر نه دا چي هر څوک ئې په مینه لوستلای سي، بلکي د مالوماتو پیمانې ورڅخه ډکوي، هره جمله او پراګراف یې بلا ډیري خبري لري، ، تازه کتاب د ژبې ښکلا ئې هم له پخو، معیاري او زړه ته تېر او منلي مثالونو څخه مالامالي دي. کله کله مي قصد وسي، چي ګاونډی – پاکستان مبارک علي او جلالپوري لري، خو د غضنفر، لېوال او جهاني اثار چي ولولم، زړه مي پر کراره سي او خوشاله سم. تازه کتاب یې د ادب او ژبي مینهوالو ته په لپو کي ملغلري ډالۍ کوي او دا خورا ښه زیری دئ.
۲ـ کندهار پښتو انجمن
په افغانستان کي که خبره د اخبار/ ورځپاڼي یا خپروني کېږي، نو د شمسالنهار یا سراج الاخبار نومونه مخي ته راځي او که خبره د علومي اکاډمۍ، پښتو ټولني، یا هم په افغانستان کي لومړي ځل لپاره د پښتو ژبي د ترقۍ خبره کېږي، نو د کندهار پښتو انجمن نوم به مو مخي ته راسي او پوه به سئ، چي سرلاری انجمن سرلاري غړي ئې څوک وه، او کوم موضوعات پکښي خپرېدل او د کومي سویې خلک ول، نو دا ټولي پوښتني به مو د استاد محمد هارون صمیم د ماسټرۍ تیزس در جواب کړي. دا کتاب د پښتو ژبي د ودي لومړنۍ ټولنه، لومړني غړي او لومړني موضوعات د ۱۳۱۱ ـ ۱۳۱۶ په جریان کي در معرفي کوي، په ځنګ څنګ کي د لومړنیو لیکوالو، مضامین، ژوندلیکونه او د هغې دورې تاریخ ته لنډه کتنه هم کوي. یوه تر ټولو عالي نسخه ده، داسي او د لوړو موضوعاتو او ښه څيړل سوي مونوګرافونه، تیزسونه او ډیزرټیشونه ځکه باید چاپ سي، چي تر ډیرو هغو کتابونو ښه دی، چي په اوس وختونو کي پیسې په مصرفېږي. یاد کتاب هم صداقت خپور کړی. چي شخصن زه د دواړو خپرندويي ټولني او لیکوال څخه د زړه له تله مننه کوم.
۳ـ د خپلواکۍ پریښته – سترمیرویس نیکه
د استاد لطیف جان بابي کښلی اثر دی، چي د حاجي میرویس خان نیکه پر ژوند، کورنۍ، هوتکو، د میرویس نیکه پر سیاسي مبارزو، جګړو، په عمومي توګه پر ټبرو، قومونو، مذهبونو، تاریخي ځایونو خورا ښه مفصل ږغیدلی دی، چي هره برخه ئې د تاریخي زاویې، ریښې او لغوي څیړني سره سره د سیمي ژبه، لهجه، تاریخي ابداتو، اثارو او د اشعارو نمونې راوړي دي. یاد کتاب د میرویس خان نیکه او د هوتکو دورې ته خاص سوی تحقیق دی، چي د یو ښه مستند او معیاري سند په توګه بللای سو. یاد کتاب د لیکوال د سریزي څخه مالومیږي، چي په ۲۰۱۵ کي بشپړه سوی دی، خو د چاپ چاري ئې صداقت تیر کال کي د ۲۰۰ صفحو په شاوخوا کي خپور کړی دی.
۴ـ ستاسي زړه – ستاسي رهبر
د انډریو میتیوز (Andrew Matthews) یو هڅوونکی او ارواپوهنیز کتاب دی، چي په ټولي نړۍ کي تر دوه میلیونه زیات پلورل سوی کتاب بلل سوی دی، کتاب کي د ژوند پر اهدافو، کارونو، وړتیاوو، مدیریت کولو، رهبریت کولو او ژوند جوړولو بحث کوي. کتاب پر لسو خاصو مفکورو یا برخو ویشل سوی دی، چي هره برخه پر یوې مفکورې یا نظریې بحث کوي. د دې کتاب ژباړونکی ښاغلی صدیق ارین دی، هغه ددې کتاب د ارزښت په اړوند وايي: دا کتاب د ځوانانو لپاره داسي حیثیت لري، لکه کوم څوک چي په یوه دښته کي پاته سوی وي او د تګ په وخت نه پوهېږي، چي کوم طرف ته ولاړ سي، هغه لارښووني، چي دا لار ورکي انسان ورته اړتیا لري، هغه ټول په دې کتاب کي شامل دي). یاد کتاب د ۵۰۰ ټوکو په تیراژ صداقت خپرندويي ټولني په ۲۰۲۴ م کال کي ښه ښکلۍ پوښتۍ او ډیزاین سره خپور کړی دی.
۵ـ سیاسي لارښود
د قادرپښتون لیکلی اثر دی، چي په سیاست، حقوقو، نړیوالو اړیکو، تړونونو، سازمانونو، د نړۍ او په خاص ډول افغانستان تاریخي شالید، دورو، سیاسي، اقتصادي او ټولنیزو افکارو او جګړو په مفصل ډول په ډیري ساده او عامفهمي ژبي ږغېدلی دی. کتاب د سیاسي علومو او نړیوالو اړیکو پوهنځی محصلینو لپاره د ټاکل سوي نصاب مطابق د تقویې او د سمینارونو او مونوګرافونو لپاره یو ماخذ کېدای سي. د داخلي منابعو تر څنګ ئې نړیوالي او ښې منابعوي استفاده کړي دي. ټول کتاب پر ۱۷ فصلونو په ۴۷۰ مخونو کي راغونډ سوی دی. د فصلونو عنوانونه یې د لوستلو وړ دي:
۱ـ سیاست
۲ـ د سیاست د علم اړیکي له نورو علومو سره
۳ـ د دولت د منشاء نظریې
۴ـ نوی دولت او د هغه عناصر
۵ـ ملت پالنه
۶ـ نړیوال سازمانونه
۷ـ د نړیوال هیوادونو سیاسي تاریخ
۸ـ سیاسي افکار
۹ـ اولسواکي
۱۰ـ د حق او حقوق معنی او مهفوم
۱۱ـ د اسلام اساسات
۱۲ـ معاصر حقوقي سیسټمونه
۱۳ـ اقتصاد
۱۴ـ نړیوال امنیت
۱۵ـ نړیوالي اړیکي اداره او ډیپلوماسي
۱۶ـ تاریخ
۱۷ـ سیاسي نظریې او ځیني استخباراتي ادارې
۶ـ مکاشفهالقلوب
د ابو حامد غزالي یو له بهترینو اثارو څخه چي د مولوي عبدالکریم ئې مترجم دی. کتاب پر ۱۱۱ بابونو/ فصلونو او ۷۲۰ صفحو کي سره ویشل سوی دی، کتاب د ځوانانو لپاره یوه مذهبي، اخلاقي او د دیني کیسو او حکایتونو رنګونه هم پکښي مالامال دي، یاد کتاب هم صداقت خپرندويي ټولني په ۵۰۰ ټوکو کي چاپ کړی دی.
۷ـ لاتحزن – غم مه کوه!
د عربي نړۍ تر درې میلیونه زیات پلورل سوی کتاب دی، چي تالیف ئې دوکتور عائضالقرني کړی دی او په کندهار کي د روښانه مولا مولوي محمد رسول ژباړه ده، کتاب موضوع په اصل کي پر اسلامي ارواپوهني، د روحي سکون، روحي تذکیې او د زړه د ارامښت اړوند اسلامي لارښووني، ارشادات او درسونه دي، یاد کتاب هم صداقت خپرندويي ټولني په ۵۰۰ ټوکو کي چاپ کړی او خپور کړی دی.
۸ـ نورالیقین
یاد نبوي سیرت الشیخ محمدالخضري لیکلی او مولوي محمدرسول ژباړلی دی، چي د سیرتونو په لړۍ کي یاد سیرت مشهور او معتبر بلل کېږي، په ۳۰۰ صفحو او زر ټوکه کي د صداقت له لوري خپور سوی سیرت دی.
۹- د مایکرو بیولوژي اساسات – ممد درسي کتاب
د کندهار پوهنتون د تعلیم او تربیې پوهنځی د بیالوژۍ د څانګي استاد پوهنمل عصمت الله عثماني د پوهنتون د معیارونو په کیفیت او د (OBE-SCL) د معیارونو مطابق په لسو فصلونو کي سره راغونډ سوی دی، او د هر فصل په شروع کي د زده کړي موخي، خلاصه او پوښتني ځای پر ځای کړي دي. د کتاب ځانګړتیا دا ده، چي رنګه چاپ سوی او په ښه ډیزاین پسولل سوی دی.
۱۰ـ القولالسدید – فی احکام التجوید
دا په اسانه او روانه پښتو ژباړل سوی او تشریح سوی کتاب دی، چي د عربي ژبي د زده کړي اړوند او د قرآن کریم د ایتونو د ښه او پر خاصو خایونو ویلو علم دی، یاد کتاب د تجوید پر علم، د عربي پر حروفونو، وجه او تسمیې بحث پکي سوی دی، چي تالیف ئې رئیس القراء الشیخ احمد حجازی الفقیه (رح) کړی دی، ژباړه او تشریح ئې مولوي حبیب الرحمن مدني کړې ده.
۱۱ـ د لمانځه ډالۍ
د ځوانانو لپاره د رښتیني او اصلي لمونځ پر فلسفې او دې مفهوم بحث کوي، لمونځ د عادت له مخي نه د عبادت لمخي او د انساني ضمیر د پرېوللو بهترینه نسخه او ذریعه بولي، چي مؤلف ئې عبدالهادي ذکي دئ، استاد عبدالهادي ذکي د اروزګان له یوې ناوې او ښکلي منظرې داسي ډالۍ ټولو هېوادوالو ته د صداقت خپرندويي ټولني له اړخه په ۵۰۰ ټوکو وړاندي کوي.
۱۲ـ الفقه المیسر – اسانه فقه
د عربي متن سره په روانه او ټکي په ټکي ژباړه ده، چي جمع او تالیف د شفیق الرحمن الندوی او بښتو ژباړه یې قاري نعمت الله حبیبي کړې ده، د حنیفي مذهب د فقهو څخه شمیرل کېږي او په ۴۶۶ صفحو ، زر ټوکه کي یاد کتاب هم صداقت خپور کړی دی.
۱۳ـ پښتو پښویه او پویه
د استاد لطیف بابي د بښتو ژبي اړوند پخوانۍ پښتو، منځنۍ پښتو او اوسنۍ پښتو، د تاریخ، سانسکریټ او نورو ټولو ژبو سره د پښتو د اړیکو او ګرامري اړخ سره خورا ښه شاربلې ده، چي ګرامر ئې خاص بحث دی او تر هر عنوان لاندي ښه مثالونه ئې پخواني او اوسني ښه چاڼ کړي دي. یاد کتاب د پښتو ژبې د تاریخ او ګرامر یوه ښه نسخه ده، چي له ماخذونو ډکه ده. کتاب په ۲۹۵ مخو کي سره راغونډ سوی دی. او د پښتو ګرامرونو په لړ کي د حساب وړ دی.
۱۴ـ القراءةُ الراشدة
د عربي ژبې د زده کړي لپاره د ابوالحسن علي الحسني الندوي دوه جلده کتابونه دي، چي په ۱۳۶۵ کي ئې لیکلی دی او د کندهار یو تکړه مولوي محمد رسول ژباړلی دی، یاد کتاب د عربي ژبې د زده کړي لپاره ژباړل سوی او د لغاتونو لپاره ئې تشریح سوه ده، زما په فکر تر (بین یدیک) سلسلې دا کتاب د محاورې لپاره په مدرسو او تعلیمي مرکزونو کي خورا اهم دی، ددې کتاب هر جلد زر ټوکه چاپ سوی او خپور سوی دی.
۱۵ـ اسانه صرف
د صرف د علم لپاره مولانا مفتي سعیداحمدپالنپوري دوه جلده لیکلی کتاب دی، چي مولوي حبیب الرحمن مدني ئې ترجمه کړې ده، یاد کتاب د طالبالعلم لپاره په مدرسو او تعلیمي مرکزونو کي د صرف د زده کړي لپاره یوه سلسله ده، چي د صرف / نحوي علم ئې تشریح کړی دی. یاد کتابونه دوه جلده او هر جلد زر ټوکه صداقت خپور کړی دی.
۱۶- خوږې او ترخې
د ډاکټر شاه ولي پوپل لنډي کیسې، خاطرې، ادبي ټوټې، طنزونه او نظمونه دي، چي کتاب ئې د نیم قرن کیسې، تجربې او منظرې درته وړاندي کوي، په یاد کتاب کي د اجتماعي ژوند پر اړخونو، سیاسي دریځونو، غلطو فرهنګونو او د وطن د سفرونو کیسې و خاطرې په ښه ډول پکښي راغونډي سوي دي. لیکوال د وطنوالو د هر ډول ژوند حالات او بیانات پکښي منعکس کړی دي، د لیکني ډول یې عامفهمه او طنزي سبک لري، چي لوستونکی نه خسته کوي د کتاب له هري برخي جلا خوند اخیستلای سئ. د ژوند سره د مبارزې او د فساد او ظالم پر وړاندي د مبارزې جالبي نقطې لري. داسي لیکوالان د ټولني هغه برخه سپړي، چي د چا ورته پام نه وي. کتاب ئې له ډیرو ناویلو او حقیقتونو ډک دی. یاد کتاب هم کندهار کي صداقت خپرندويي ټولني په ۳۱۰ مخونو کي په ښکلي بڼي خپور کړی دی.
۱۷ـ پښتون شینشاه – لوی احمدشاه بابا
یاد اثر هم استاد لیکوال لطیف جان بابي کښلی دی، چي د احمدشاه بابا پر ژوند، زوکړي، ځای، کورنۍ، ځوانۍ، مبارزې، جرګې، جګړې، شجاعت او واکمنۍ نه یوازي مفصل بحث کړی دی، بلکي د د هغه د دورې نظام، واکمنیو، لښکر کښیو، فتوحاتو، نیولو او ساتلو، د تاریخي اړخه د هغه دورې لیکوالو، شاعرانو، اثارو او سیمو ته ژوره کتنه سوې ده، د احمدشا بابا پر شاعرۍ، سبک او موضوعاتو هم لنډي یادوني سوي دي. یاد کتاب هم د لیکوال د سریزي څخه مالومېږي چي لس کاله مخکي لیکل سوی او د چاپ په ګاڼه اوس پسولل سوی دی، د احمدشاه بابا، ابدالیو- درانیو او د هغه وخت ټولي دورې ته یوه ښه ژوره تاریخي کتنه سوې ده، چي د یو ښه تاریخي مستند ماخد په توګه ئې معرفي کولای سو. د ۲۳۰ صفحو په شاوخوا کي راغونډ سوی او د زر ټوکو په تیراژ چاپ سوی او خپور سوی دی.
۱۸- آره آره – لور پر غاړه
د اریايي ژبې، د ریښې، اریايي دودونه د ار د کلمې ریښه اریایان څوک ول اریانا کوم ځای ؤ د ارګ، ارغندۍ، اراکوزیا… بلکي ټول آر او ار خورا زبردسته څېړل سوی دی. دا تحقیق استاد لطیف جان بابي کړی دی، چي وخت – پروخت تاریخي کلمې، لغاتونه خورا ښه څيړي او ټول پښتون ملت او پښتو ژبي ته ئې ډالۍ کوي. یاد کتاب د پښتو ژبې، د آر او اریا، و اریانا او اریایانو د پيژندلو په برخه کي یو ښه مستند اثر دی، چي صداقت زر ټوکه خپور کړی دی.
۱۹ـ د میني څلوېښت قاعدې
د ترکیې الیف شفق په ۱۳ میلادي پیړۍ کي د مولانا او شمس د میني پر فلسفې یوه زبردسته تخیلي کیسه کښلې ده، لیکوال ئې وايي: هغه وخت چي مسلمانان له مسلمانانو او عیسویان پخپلو مینځو کي په جګړو وه، په دې وخت کي یو مولانا د تصوفو یوه نړیواله الګو او د شمس یوه درویشي ملنګ یارانه پيلېږي خلک ورته د شک په سترګو ګوري خو کیسه ۸ سوه کاله وروسته هم ژوندۍ او په زړونو کي لکه د مولانا رومي سما داسي نڅېږي. د میني دغه فلسفیانه ناول ښاغلی کریمحیدري ژباړلې دی، او صداقت خپرندويي ټولني په ښکلي صحافت په ۲۷۵ صفحو کي خپور کړی دی.
۲۰- راځئ اردو زده کړو
د اردو ژبي د لومړنۍ زده کړي لپاره یوه بهترینه هڅه ده، چي خپله لیکوال محمدرسول سعید کړې ده، که غواړئ، په لږ وخت کي اردو ژبه په ګرامر، لغات، محاورې، او مقالې سره زده کړئ، نو دا کتاب مو تر پنځوس سلني لوړه ستونزه حلوي. دا کتاب صداقت ۲ زره ټوکه چاپ او خپور کړی دی.
۲۱ـ ریاضالصالحین
ریاض الصالحین د امام ابو زکریا یحیی بن شرف النووي (رحمه الله) تألیف دی، چي په اسلامي نړۍ کي یو له مشهورو حدیثو کتابونو څخه بلل کېږي لیکوال ئې یو لوی محدّث او فقیه عالم دی، دا کتاب په قرآني آیتونو او صحیح احادیثو باندې بنا دی. د دیني لارښووني، اخلاقو، عباداتو، او ورځني ژوند د مختلفو اړخونو لپاره مهمه سرچینه ده. کتاب د موضوعاتو له مخي د تقوا، اخلاق، صبر، شکر، توکل، د عباداتو احکام، او داسي نور معرفي کوي. پښتو ژباړه ئې مولوي عبدالکریم کړې ده. ریاض الصالحین له شاوخوا ۱۹ بابونو او ۲ جلدونو کي صداقت تازه چاپ کړی او خپور کړی دی.
۲۲- شکسپیر
د نړیوالو ادبیاتو په لړ کي او د ډرامې پر شهکاره لیکوال د شکسپیر پر ژوند، د هغه پر هنر، اثارو، د ژوند پر چاپيریال او ویناوو، عبیدالله سدید کار کړی دی، که پر انګلیسي ادبیاتو بحث کېږي نو د انګلیسي د معاصري دورې د ادبیاتو په سر کي ویلیام شکسپیر راځي، همداسي لکه خوشال بابا چي زموږ د پښتو ادبیاتو په سر کي ځای لري، زه باور لرم، چي یاد کتاب به مو د شکسپیر، د هغه د ژوند ترخو او خوږو، د هغه د هنري اثارو او افکارو سره بلد کړي، زه لیکوال څخه هیله لرم، چي ورته د نړۍ ادبیاتو پر نورو شهکارو اثارو او لیکوالو او د هغه پر ژوندلیکونو کار وکړي، لا هم تر اوسه په پوهنتنونو کي د نړۍ ادبیاتو پخوانۍ چيپټرونه او زړې خبري تدریسېږي. کتاب په ۸۰ صفحو کي صداقت خپور کړی دی.
۲۳- د ښه ژوند کولو هنر
دې کتاب کي د ارواپوهني د ډګر او د بریالیو کسانو بېلابېلي سپارښتني، لارښووني، میتودونه او مهارتونه راټول سوي او ځیني ئې ژباړل سوي دي. د فکر د جوړولو، د ښه ژوند کولو او بریا ته رسیدلو خورا ښې لاري او میتودونه او د کامیابو شخصیتونو مهارتونه پکښي راټول سوي دي. کتاب ډیر وړوکي خو د ځوانانو لپاره خورا ښې لارښووني لري.
۲۴ـ پښتو نورالایضاح
پښتو نورالایضاح یو له مشهورو فقهي کتابونو څخه ګڼل کېږي، چي د اسلامي فقهي احکامو پکښي راوړل سوي دي. دا کتاب د امام حسن بن عمار الشرنبلالي لخوا تألیف سوی، چې په حنفي فقه کي یو نامتو عالم و. یاد کتاب د مدرسې طلبعلمو ته په خورا ساده او رواني پښتو مولوي جبیب الرحمن مدني ترجمه او ترتیب کړی دی.
یادونه: پورته ټول کتابونه په کندهار کي صداقت خپرندويي ټولني خپاره کړي دي.