تاند- دا ګاما وړانګه چې په نړۍ کې د الیکترومقناطیس تر ټولو د لوړې انرژۍ چاودنه ده، په لومړي ځل د اکتوبر په ۹ مه د یوه ټیلسکوپ په وسیله کشف شوه.
د امریکا پوځي سپوږمکیو په ۱۹۶۰ مه لسیزه کې په تصادفي ډول ګاما وړانګې کشف کړې وې. دا ډول وړانګې احتمالاً کله چې د سترو ستورو عمر پای ته رسیږي او مخکې تر دې چې په بلک هول یا تور سوري بدل شي یا کله چې د نیوتروني ستورو پاتې شونې له یو بل سره ټکر کوي، رامنځته کېږي.
دا ډول چاودنې په څو ثانیو کې دومره انرژي رامنځته کوي چې لمر یې یې د خپل عمر په ۱۰ میلیارد کلونو کې تولیدوي.
هغه وړانګه چې د اکتوبر په ۹ مه یې څرک ولګېد، تراوسه پورې په درست عالم کې په کشف شویو وړانګو کې تر ټولو قوي او تیزه وه. د دې وړانګې انرژي ۱۸ تیرا الکترون ولټه (TERAELECTRONVOLT) وه. تیرا الیکترون ولټ د ۱۲ په توانه ۱۰ معادل انرژۍ واحد دی.