حشمت ناصری

حکومت جمهوری اسلامی افغانستان همواره بر تطبیق پروژه تاپی به عنوان یکی از مهمترین پروژه ها در سطح منطقه تاکید داشته و مدام تلاش ورزیده تا فرصت تحقق زود هنگام این پروژه مهم و حیاتی در کشور فراهم گردد. طول مجموعی لوله گاز تاپی 1814 کیلومتر است و این لوله، گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان به پاکستان و هند انتقال میدهد. این لوله از ولایت های هرات، فراه، نیمروز، هلمند و قندهار می گذرد و 814 کیلومتر از مجموع 1814 کیلومتر آن در خاک افغانستان کشیده می شود. در افغانستان، لوله گاز تاپی در امتداد شاهراه هرات – کندهار کشیده می شود و پس از آن از کویته و ملتان پاکستان می گذرد و در فرجام به هند وصل می گردد. 

وزارت شهرسازی و اراضی با توجه به هدایات رهنمودی رئیس جمهور کشور و اهمیت اقتصادی این پروژه برای افغانستان، در ابعاد تخنیکی و حقوقی این پروژه کار نموده و تلاش ورزیده تا با رفع موانع تخنیکی و حقوقی زمینه تطبیق این پروژه مهم و حیاتی را در کشور فراهم نماید. 

در بُعد تخنیکی، وزارت شهرسازی و اراضی در هماهنگی با وزارت معادن و پترولیم و شرکت تطبیق کننده این پروژه، مسیر پروژه تاپی را به گونه همه جانبه مورد بررسی قرار داد و در نتیجه این بررسی دیده شد که در چندین ساحه مسیر پروژه مشکلات جدی تخنیکی داشته چنانچه در ولسوالی میوند ولایت قندهار اشجار، زمین های زراعتی و باغ های مردم را متاثر می ساخت و به همین ترتیب، در شهر دلارام ولایت نیمروز لوله گاز از داخل شهر کشیده می شد که این کار تهدیدی بزرگ به حیات مردم در آن شهر محسوس بود و باشنده گان شهر دلارام را با خطرات مالی و جانی مواجه می ساخت. 

بنابرین، مسیر پروژه تاپی در پنج ولایت افغانستان به صورت اساسی بازنگری گردید و با افزود اصلاحات لازم سعی بر آن شد تا خسارات کمتر به ملکیت های مردم در مسیر پروژه وارد شود. با این کار از یک سو سطح خسارات به جایداد های مردم کاسته شد و از سوی دیگر روند استملاک را ساده تر ساخت. 

برعلاوه، در بُعد حقوقی، آغاز استملاک زمین مسیر پروژه تاپی طبق قانون استملاک افغانستان به دلیل اینکه تاپی پروژه فرامرزی و منطقوی است، امکان پذیر نبود و ایجاب می نمود تا این خلای حقوقی نیز مرفوع گردیده و راه برای تطبیق این پروژه گشوده شود. 

وزارت شهرسازی و اراضی در هماهنگی با وزارت معادن و پترولیم، وزارت عدلیه و شرکت تطبیق کننده پروژه تاپی، روی تدوین قانون جدید برای استملاک زمین های مسیر پروژه تاپی کار را آغاز کرد و مسوده قانون را غرض طی مراحل اداری به وزارت عدلیه فرستاد. خوشبختانه این قانون پس از غور و بررسی همه جانبه از سوی رئیس جمهور کشور منظور گردید که با این کار، خلای حقوقی در راستای تطبیق پروژه تاپی نیز برچیده شد. 

در جریان دو ماه اخیر، آغاز زود هنگام پروژه تاپی بیشتر از پیش در صدر اولویت های کاری رهبری جدید وزارت شهرسازی و اراضی قرار گرفت و رهبری این وزارت با تدویر جلسات پی هم و در هماهنگی با تمام ادارات ذیدخل، تلاش نمود تا روی یک سلسله از فعالیت های که زمینه تحقق زود هنگام این پروژه مهم و حیاتی را فراهم کند توجه جدی مبذول گردد.

در نتیجه تلاش های پیگیر جوانب ذیدخل در تطبیق پروژه تاپی، بر مبنای مفاد قانون استملاک زمین مسیر پروژه تاپی؛ تفاهم نامه سه جانبه میان وزارت شهرسازی و اراضی، وزارت معادن و پترولیم و شرکت تطبیق کننده پروژه تاپی (TPCL) ترتیب گردید که قرار است این تفاهم نامه به زودی میان طرفین به امضاء برسد. با تطبیق مفاد این تفاهم نامه، قرار است واحد مشخص برای مدیریت امور مربوط به تثبیت حق مالکیت و استملاک زمین مسیر پروژه تاپی و همچنان تامین ارتباطات و هماهنگی های لازم با ادارات سکتوری در چهارچوب وزارت شهرسازی و اراضی ایجاد و این واحد به منظور پیشبرد بهتر امور از سوی شرکت تطبیق کننده پروژه تاپی تجهیز گردد. 

برعلاوه، طبق مفاد این تفاهم نامه، قرار است کمیته رهبری با حضور نماینده گان ارشد وزارت های شهرسازی و اراضی و معادن و پترولیم و شرکت تطبیق کننده پروژه تاپی به منظور مدیریت و نظارت از کلیه امور مربوط به این پروژه، فراهم نمودن تسهیلات لازم برای تیم های کاری و حل مشکلات ساحوی نیز ایجاد گردد. 

به همین ترتیب، در روشنایی قانون استملاک زمین مسیر پروژه تاپی، قرار است دو موافقتنامه در خصوص خدمات استملاک و حقوق اجاره زمین مسیر پروژه تاپی ترتیب گردد که با این کار زمینه برای تطبیق زود هنگام پروژه فراهم خواهد شد. 

شایان ذکر است که با بهره برداری از پروژه تاپی، سالانه افغانستان گذشته از گرفتن گاز کافی از این پروژه، بیش از 400 میلیون دالر حق ترانزیت گاز بدست می آورد. برعلاوه، تطبیق این پروژه فرصت های اقتصادی و کاریابی را برای هزاران نفر مستقر در پنج ولایت فوق فراهم خواهد ساخت. به همین ترتیب، افغانستان در ده سال اول، سالانه تا 500 میلیون متر مکعب گاز، در ده سال دوم، یک میلیارد متر مکعب گاز و در ده سال سوم 1.5 میلیارد متر مکعب گاز از این پروژه بدست خواهد آورد. به اساس آمار موجود، با بهره برداری از این پروژه، سالانه 33 میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هندوستان خواهد رسید. 

با تحقق پروژه تاپی، زمینه برای تطبیق چندین پروژه مهم دیگر نیز فراهم خواهد شد. 

یکی از این پروژه ها، انتقال برق 500 کیلووات ترکمنستان، افغانستان و پاکستان است که برق ترکمنستان را از طریق افغانستان به پاکستان انتقال می دهد. با تطبیق این پروژه، افغانستان سالانه 110 میلیون دالر حق ترانزیت از انتقال برق ترکمنستان به پاکستان بدست آورده، سه سب استیشن برق در ولایت های هرات، فراه و قندهار ایجاد و افزون بر آن کیبل فایبر نوری نیز در منطقه کشیده خواهد شد و کشور های همسایه را با هم وصل خواهد کرد. 

به همین ترتیب، پروژه دیگری که در امتداد لوله گاز تاپی عملی خواهد شد، خط آهنی است که پاکستان و ترکمنستان را از طریق افغانستان با هم وصل می کند که با این کار زمینه رشد اقتصادی در کشور فراهم خواهد شد. 

آغاز زود هنگام سروی تخنیکی، تثبیت حق مالکیت و استملاک زمین مسیر پروژه تاپی از موارد در خور توجه رهبری وزارت شهرسازی و اراضی بوده و این وزارت مصمم است با انجام موارد فوق فرصت کار عملی این پروژه را در کشور فراهم سازد.