ژباړه او زیاتونه: ډاکټر استاد شفیقه صدیقي
د ډېرو او پرله پسې ماشومانو راوړل د مور، ماشوم او کورنۍ سربېره د ټولنې لپاره هم خطرناک او مضر تمامېږي او الله (ج) په قرآن کریم کې فرمایلي دي:«چې تاسو خپلو ماشومانو ته تر دوو کلونو پورې شېدې ورکړئ.) او دا د یو ماشوم حق دی چې تر دوو کلونو پورې باید د مور له شېدو تغذیه شي، نو ددې لپاره چې دغه الهي چاره ترسره، ماشوم غوره وده او تغذیه وکړي نو په دې موده کې د نورو ماشومانو د زېږون د مخنیوي لپاره باید د کورنۍ له سمبالتیا څخه ګټه واخیستل شي!
د کورنۍ تنظیم ګټې:
په مناسب وخت او عمر کې د حمل اخیستل او د امېدواریو د تعداد کمول.
د مور د روغتیا په ښه کولو سره د ماشوم د ژوند ژغورنه.
د مېندو او ماشومانو د مړینې خطر کموي.
مېندې او ماشومان له کمخونۍ او خوارځواکۍ څخه ساتي.
خپلې دندې او زده کړو ته په ښه ډول دوام ورکولی شي.
خپل ځان د کورنۍ د ملاتړ کونکي په حیث ثابتولی شي.
د کورنۍ تنظیم (سمبالتیا) میتودونه او د هغوی روغتیایي ګټې:
- Pills یا د خولې له لارې ګولۍ
دا ګولۍ چې د Pill په نوم یادېږي د استروجن او پروجسترون لرونکې دي، چې له امېدوارۍ نه مخنیوی کوي، په یو پاکټ کې ۲۸ ګولۍ دي چې ۲۱ دانې یې هورمون او ۷ ګولۍ یې اوسپنه (فولیک اسید) لري، دا ګولۍ د درېیو میاشتو لپاره ورکول کېږي او هره شپه یوه دانه خوړل کېږي.
د Pills روغتیایي ګټې:
د حیض ورځې، دوام او درد کموي.
د حوصلې د التهابي ناروغۍ پېښې کموي.
د Ectopic Pregnancy پېښې کموي.
د رحم او تخمدان د سرطان پېښې کموي.
له رحم څخه د غیر نورمال وینې راتلنې په درملنه کې موثرې دي.
- DMPA یا پیچکاري
د امېدوارۍ ضد زرقي میتود چې په خپل ترکیب کې د پروجسترون هورمون لري او له امېدوارۍ څخه مخنیوی کوي د Depo Madrox progesterone acetate(DMPA) په نوم هم یادېږي. دا پیچکاري هر درې میاشتې وروسته د روغتیایي کارکونکو په واسطه تطبیق کېږي.
د DMPA روغیتایي ګټې:
د حیض ورځې، دوام او درد کموي.
د حوصلې د التهابي ناروغۍ پېښې کموي.
د Ectopic Pregnancy پېښې کموي.
د رحم او تخمدان د سرطان پېښې کموي.
- IUCD لوپ یا داخلي رحمي آله
داخلي رحمي آله یا Copper T 380 A چې د T په شان شکل لري مټې یې له مسو څخه جوړې شوې دي او د یوې مخصوصې آلې په واسطه رحم ته داخلېږي. او د روغتیایي کارکونکو په واسطه تطبیق کېږي، له حمل نه د ۱۰ څخه تر ۱۲ کالو پورې مخنیوی کوي.
د IUCD روغتیایي ګټې:
د ۱۲ کالو لپاره موثره ده.
له تطبیق نه وروسته فوراً تاثیر کوي.
د مور شېدې نه مختلوي.
د غرس پروسه یو ځلې وي هر ځل راتګ ته اړتیا نه لري.
- Condom یا پوښ
کانډم یو پوښ دی چې له نازک Latex (مصؤن رابر) څخه جوړ شوی دی، چې د جنسي مقاربت په وخت کې ترې کار اخیستل کېږي.
د Condom روغتیايي ګټې:
له مقاربٺي ناروغيو او د هغه د اخٺلاطاٺوڅخه مخنيوی کوي.
د مقاربٺي ناروغيو په مخنيوي کې د عنق د سرطانونو څخه هم مخنيوی کوي.
- کانډم سره له دې چې له امېدوارۍ څخه مخنیوی کوي سربېره ددې څخه دواړه جنسونه د STIs څخه هم ژغوري.
- Tub location یا د نفیرونو تړل
د نفیرونو تړل په مېرمنو کې ترسره کېږي چې جراحي عملیاتو ته اړتیا لري او د ګېډې د پوستکي لاندې هغه دواړه نفیرونه قطع کوي کوم چې تخمه (هګۍ) له تخمدان څخه رحم ته انتقالوي او دا میتود دایمې دی چې بیا برګشت نه لري.
- Vasectomy (د نارینو شنډول )
د نارینو شنډول یوه جراحي عملیه ده چې په نارینو باندې ترسره کېږي، د نارینو د خصیو له پوستکي لاندې هغه تیوبونه قطع کوي چې له خصیو څخه د نارینه تناسلي آلې ته سپرم انتقالوي. پوستکی په آسانۍ سره جوړېږي او خصیو ته هم کوم تاوان نه رسېږي او دا میتود دایمي دی چې بیا برګشت نه لري.
- Implant یا ایښودل
د Implant په میتود کې ښځې ته هورموني نرم تیوبونه چې پروجسترون لروونکې دي په مټ کې د پوستکي لاندې تطبیق کېږي. دا ایښودل شوی هورمون له تطبیق څخه وروسته له ۳ څخه تر ۵ کالو پورې له امېدوارۍ څخه مخنیوی کوي، وروسته له ۳ تر ۵ کالو باید بېرته نوی شي.
