تاند (دوشنبه، د چنګاښ/ سرطان ۲۳ مه) وروسته له هغه چې یوه فدرالي قاضي د نژدې ۱۲ زره افغان کډوالو د “موقتي خونديتوب وضعیت (TPS)  پروګرام ختم کړ، دا کسان له متحدوایالتونو څخه د ایستلو له خطر سره مخامخ دي.

په متحدوایالتونو کې د افغان کډوالو لپاره دا یوه لویه ضربه ده. د مریلینډ ایالت یوه فدرالي قاضي، “تیوډور چوانګ”، پرېکړه وکړه چې د ۱۱۷۰۰ افغانانو لپاره دې د TPS قانون ختم شي، او دا پرېکړه به نن (د دوشنبې په ورځ، د جولای په ۱۴مه) نافذه شي. دا پرېکړه هغه غوښتنه ردوي چې د TPS تمدید غوښتنه یې کوله، او له دې سره دغه افغانان د نیولو او شړلو له جدي ګواښ سره مخامخ شول.

د امریکايي رسنیو د راپورونو له مخې، د کورني امنیت وزارت په مې میاشت کې ویلي و چې په افغانستان کې امنیتي او اقتصادي وضعیت ښه شوی، نو ځکه دا هېواد نور د TPS لپاره وړ نه دی. د کورني امنیت وزیرې، “کریستي نوم”، د دې پرېکړې ملاتړ کړی، چې له امله یې د بشري حقونو سازمانونو سخت عکس‌العمل ښودلی دی.

د “هیومن رایټس واچ” په ګډون د بشري حقونو ډلو خبرداری ورکړی چې په زور بېرته افغانستان ته استنول، په ځانګړي ډول د طالبانو تر واک لاندې، د خلکو ژوند له خطر سره مخامخ کولی شي — په تېره بیا د ښځو او هغو کسانو لپاره چې له امریکا سره یې همکاري کړې وه. دا اندېښنې وروسته له هغې هم زیاتې شوې چې د نړیوالې جزایي محکمې (ICC) وروستیو پرېکړو د طالبانو له خوا د جنسیتي تبعیض غندنه وکړه.

د مهاجرت وکیلان وايي، ډېری له هغو افغانانو څخه چې له دې پرېکړې اغېزمنېږي، هغه کسان دي چې له ۲۰۲۱ کال وروسته د امریکا له وتلو سره راغلي دي. که څه هم ځینې د پناه غوښتنې دوسیې تعقیبوي، خو د TPS پای ته رسېدل دوی د ایستلو، بندي کېدو او د کار اجازه له لاسه ورکولو له خطر سره مخامخ کړي.

د کډوالو ملاتړو بنسټونو له حکومتي چارواکو غوښتي چې ژر تر ژره اجرایي یا تقنيني اقدام وکړي، ځکه دا زرګونه کسان په یوه “حقوقي بې‌برخلیکۍ” کې پاتې دي، او بېرته هغه هېواد ته استول کېدل ورته جدي خطرونه پېښولی شي، چې دوی ترې د مرګ، شکنجې او تعقیب له وېرې تښتېدلي وو.

دا پرېکړه په داسې حال کې شوې چې د افغان کډوالو له نړیوال وضعیت سره تړلې اندېښنې مخ په زیاتېدو دي. ملګري ملتونه او د کډوالو د ملاتړ ډلې راپور ورکوي چې په افغانستان کې بشري وضعیت ورځ تر بلې خرابېږي — په ځانګړي ډول د ښځو پر وړاندې تاوتریخوالی، د خوړو نه‌شتون، او سیاسي فشارونه.