زلمی نصرت
دنمارک
۱۹ جون ۲۰۲۵
جنگ نیابتی میان ایران و اسرائیل، با وجود ابعاد اعتقادی و منطقه‌ای، نتوانسته حمایت عملی کشورهای اسلامی را برای ایران به همراه داشته باشد.
سوال مطرح میگردد که چرا؟.
از دید من علل این واگرایی بر میگردد به رفتار و سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از عوامل اصلی انزوای منطقه‌ای آن، که تأکید دارد بر حمایت از سازمان‌های ایدیالوژیک و مسلح نیابتی، هژمونی ایران، ، قدرت طلبی بیش از حد و سیاست‌های فرقه‌گرایانه و مداخله گرایانه آن، از جمله عواملی هستند که مانع همبستگی اسلامی در مواجهه با اسرائیل شده‌اند.
در تاریخ معاصر خاورمیانه، ایران در مقاطع مختلف با بازیگران متضاد هم‌راستا شده است. از جمله در جریان اشغال افغانستان توسط شوروی در ۱۳۵۸ و کنفرانس بن ۲۰۰۱، ایران نقش فعالی در همسویی با ایالات متحده و کشورهای عربی و اروپایی ایفا کرد. با این حال، در دهه‌های اخیر، مناسبات منطقه‌ای ایران دچار تغییرات اساسی شده‌اند، که بازتاب آن را در نوع مواجهه کشورهای اسلامی با جنگ ایران و اسرائیل می‌توان دید.
برخلاف انتظار، اغلب کشورهای اسلامی نه‌تنها در کنار ایران قرار نگرفتند، بلکه واکنش آنها عمدتاً به محکومیت‌های لفظی و شعار گونه فرمایشی و غزلگونه محدود شد.
حمایت از گروه‌های مسلح نیابتی مانند حزب‌الله لبنان، حماس، حوثی ها ،انصارالله یمن، حشدالشعبی عراق و گروه‌های شیعی در سوریه و بحرین، باعث ایجاد نوعی هراس امنیتی در دولت‌های سنی عرب و اسلامی شده است.
بر اساس گزارش‌های متعدد، دولت‌هایی چون عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و اردن، ایران را نه به‌عنوان یک متحد در نبرد با اسرائیل، بلکه به‌عنوان تهدیدی بالفعل برای حاکمیت ملی خود می‌نگرند.
ایران همواره حمایت از آرمان فلسطین را یکی از ستون‌های سیاست خارجی خود معرفی کرده است. با این حال، بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند که جمهوری اسلامی از موضوع فلسطین به‌عنوان ابزار مشروعیت‌سازی داخلی و نفوذ منطقه‌ای استفاده کرده است. در حالی که کشورهای عربی به‌تدریج به سوی عادی‌سازی روابط با اسرائیل حرکت می‌کنند، ایران همچنان در موضع تقابل باقی مانده است؛ موضعی که عملاً آن را از جریان اصلی دیپلماسی منطقه‌ای جدا کرده است.
مفهوم «هژمونی منطقه‌ای» یکی دیگر از دلایل واگرایی کشورهای اسلامی از ایران است.
در این راستا، تلاش ایران برای تقویت ظرفیت‌های نظامی، موشکی و احتمالاً هسته‌ای، به‌جای ایجاد بازدارندگی در برابر اسرائیل، به ایجاد ائتلاف‌های ضدایرانی در میان کشورهای عربی انجامیده است.
نتیجه‌اینکه:
بی‌طرفی اغلب کشورهای اسلامی در جنگ ایران و اسرائیل، نه صرفاً به‌دلیل منافع مشترک با اسرائیل، بلکه در نتیجه‌ی بی‌اعتمادی عمیق به سیاست‌های ایران در منطقه است. حمایت از گروه‌های نیابتی، رویکرد فرقه‌ای، و تلاش برای تسلط منطقه‌ای، ایران را از یک شریک بالقوه به یک تهدید بالفعل در نگاه بسیاری از دولت‌های اسلامی تبدیل کرده است.
موضعگیری های چین، روسیه و هند در جنگ جاری ثابت ساخت، که آنها هم طرفدار یک ایران قوی ٬هستوئ و حامی سازمان های مسلح نیابتی « اسلامی» نیستند.