تحلیل مختصری در باره سفر یک روزه ولادیمیر پوتین به شرق میانه
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور فدراسیون روسیه، روز چهارشنبه ، ششم دسمبر دفعتابه دو کشور حوزه خلیج : امارات متحده عربی و عربستان سعودی سفر نمود. به قول خود پوتین سفر او به امارات متحده عربی از قبل پلان شده بود. در بحبوحه آمادگی برای سفر به امارات، رهبری عربستان سعودی از او دعوت بعمل آورد تا با اغتنام از فرصت و نزدیکی جغرافیائی، به ریاض نیز سری بزند. و او به این درخواست لبیک گفت.
این اولین سفر ولادیمیر پوتین پس از آغاز عملیات نظامی در شرق اوکرائین در ۲۲ فبروری ۲۰۲۲ است. قبل از آن، طی این مدت پوتین عمدتا به کشور های حوزه اتحاد شوروی سابق، چین و ایران سفر های انجام داده بود. چین و ایران در حال حاضر از متحدین نزدیک روسیه به حساب می‌روند.
سفر پوتین به خاور میانه حداقل دو هدف برجسته داشت :
۱. تحکیم مناسبات در چهارچوب اتحادیه اقتصادی OPEC+
۲. نمایش نیرو های نرم ابزاری و سخت ابزاری روسیه در منطقه و فرامنطقه.
پوتین حین این سفر برق آسا به نحوی کوشش نمود تحول استقامت جیو – پولیتیکی از غرب به “مشرق کلان” را نیز تثبیت نماید، و نفوذ روسیه را در این منطقه ای نهایت مهم هرچه بیشتر گسترش دهد.
شرق میانه نه تنها حوزه ای است که در آن منابع عظیم نفت و گاز قرار دارد، که از برکت آن تمدن فعلی نفس می کشد، این منطقه در واقعیت یکی از مراکز، یا دقیق تر بگویم نقطه تقاطع مهم لوژیستیکی بوده که از طریق آن شریان های باریک و حیاتی قسمت اعظم از جهان عبور می نمایند و سه قاره (آسیا، اروپا، افریقا) را با یک دیگر وصل می کند.
به طور مثال، از طریق تنگه هرمز حجم قابل ملاحظه ای صادرات نفت به سراسر جهان انتقال میابد، از مجرای کانال سوئز بیش از ۸۰ در صد کالا ها میان اروپا و آسیا در تردد اند. یک بر چهارم (۱/۴) صادرات تجارتی نفت و ۸ در صد انتقال گاز طبیعی مایع از همین منطقه صورت می گیرد.
در حال حاضر، اقتصاد روسیه، اروپا، چین و همچنان هند به حفظ امنیت در حوزه خاور میانه و عبور منظم وذبی خطر کشتی ها از کانال سوئز اهمیت حیاتی دارد.
از جانب دیگر، نیازمندی ایالات متحده امریکا برای دسترسی به منابع طبیعی و کشتی های بار بری برای حمل و نقل کالاها از طریق این منطقه نسبت به سایر کشور های مقتدر کمتر است. به همین دلیل واشنگتن پیوسته پت و آشکار در تلاش است تا شعله های جنگ میان کشور های منطقه تازه نگهداشته شود.
سفر پوتین به منطقه خاور میانه نشان می دهد که روسیه به برنامه ها و پلان های خود در آجندای سیاسی منطقه و فراتر از آن دینامیزم فعال تر می بخشد، و نقش خود را در تعاملات منطقه ئی نسبت به دو سال گذشته مطرح تر می سازد.
طی اندکی کم دو سال اخیر طوری به نظر می رسید که روسیه به علت منازعه در اوکرائین کاملا در خودش فرو رفته و با تمام امکانات اش مصروف بیرون رفت از بحران اوکرائین خواهد بود. لیکن، انکشاف اوضاع نشان می دهد که حالات تغییر یافته و منازعه اوکرائین، گرچه بسیار مهم بوده، اما دیگر در صدر اولویت‌های سیاست خارجی روسیه قرار ندارد.
جز مهم دیگری سفر کنونی پوتین به خاور میانه بررسی جنگ میان اسرائیل و فلسطین است. مسکو کوشش خواهد کرد با استفاده از ستیژ عربستان سعودی و امارات متحده عربی ابتکار عمل را تا حدی برای رفع بحران اسرائیل و فلسطین به دست خود بگیرد و پیشنهادات تازه و جدی را در این باره ارائه نماید.
روسیه به این ترتیب، تلاش خواهد کرد تا برعلاوه تأمین و تحکیم مناسبات اقتصادی با کشور های مهم منطقه، نقش میانجیگر را در حل بحران وخیم منطقه ئی بازی نماید و همچنان خود را حمایتگر اساسی و بی بدیل “جنوب جهانی”، که در برابر جهان غرب ایستاده است، تثبیت کند.
سخنرانی ولادیمیر پوتین در جلسه اخیر سران کشور های G-20 نشان می دهد که روسیه مصمم است از این به بعد در موضعگیری های منطقه ئی و فرامنطقه ئی خویش قاطع و جدی عمل نماید.
در اجلاس G-20، پوتین تأکید نمود که می خواهد نقش حمایتگر اساسی مردم غزه را در برابر حملات اسرائیل بازی نماید. پوتین در بیانه اش به ستندرد های دو گانه ای که غرب پیوسته از آنها در پالیسی های خویش استفاده می نماید اشاره نمود، که در اکثر کشور ها مورد استقبال قرار گرفت.
برای ولادیمیر پوتین که دولت اش در حال حاضر روابط متحدانه با ایران دارد، همچنان بسیار مهم است نقش یک میانجیگر و ثالث بالخیر را در نزدیکی هر چه بیشتر عربستان سعودی و امارات متحده عربی از یک طرف و ایران از جانب دیگر بازی نماید. نزدیکی سه کشور منطقه (ایران – عربستان سعودی – امارات متحده عربی) با افزود نیرومند فدراسیون روسیه، زمینه تطبیق اقدامات، برنامه ها و پلان های هماهنگ یافته و موثر بعدی را در سطح منطقه فراهم می سازد.
پوتین، امروز پنجشنبه، ۷ دسمبر، بلافاصله پس از برگشت از عربستان سعودی، قرار است در قصر کرملین با ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران ملاقات نماید. قرار معلومات ابتدائی، ابراهیم رئیسی می خواهد بسته ای از پیشنهادات و اقدامات ضد غرب را که انتظار میرود در هماهنگی با مسکو انجام دهد به ولادیمیر پوتین پیشکش نماید.
مسکو و تهران مصمم اند یک سلسله اقدامات هماهنگ یافته را برای متقاعد ساختن و انعطاف پذیری بیشتر ایالات متحده امریکا و دیگر کشور های غربی روی دست گیرند. مسکو و تهران قصد دارند به غربی ها بفهمانند که فشار تحریم ها هیچگونه نتیجه ای نداشته و غرب باید از پالیسی انعطاف پذیرانه و کوتاه آمدن به شمول مسئله ای اوکرائین و رعایت منافع ایران در خاور میانه کار گیرد. به باور روسیه و ایران، عقب نشینی غرب از موضعگیری های سرسختانه کنونی و نمایش انعطاف پذیری، بهترین اقدام برای بیرون رفت از بن بست سیاسی- نظامی که امریکا و متحدین غربی در آن قرار گرفته اند، خواهد بود.
اینکه عربستان سعودی و امارات متحده عربی در نزدیکی و حمایت خویش از روسیه و ایران تا کدام حد می توانند پیش بروند آینده نزدیک نشان خواهد داد. بدون شک که حمایت این کشورها از پالیسی مسکو مواضع روسیه و به تعقیب آن ایران را در منطقه نیرومند تر می سازد و به آن کیفیت و موثریت بیشتر می بخشد.
ایالات متحده امریکا به نوبه خویش از امارات متحده عربی و عربستان سعودی انتظار دارد تا این دو کشور استخراج نفت را افزایش دهند و در این مسئله از موضع واشنگتن حمایت کنند.
قبل از آغاز جنگ جدید میان اسرائیل و فلسطین در غزه، افزایش حجم استخراج نفت بخش قابل ملاحظه ای معامله میان عربستان سعودی و اسرائیل را تشکیل می داد. در صورت انجام این معامله منافع اقتصادی روسیه و ایران به شدت متضرر می شدند. شروع جنگ به تاریخ ۷ اکتوبر این معامله را متوقف ساخت.
جنگ تازه اسرائیل در اراضی فلسطین به روسیه و ایران موقع می دهد تا حجم استخراج و صدور متوازن مواد سوخت با در نظرداشت منافع سایر بازیگران کلیدی صورت گیرد.
مناسبات عربستان سعودی و ایران در نتیجه مساعی پشت پرده و با پا در میانی دیپلوماسی چین روبه بهتر شدن نهاد، و شروع جنگ اسرائیل در غزه باعث شد تا ولیعهد عربستان سعودی با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران حتی داخل تماس تلفونی شود.
همه این حوادث و جریان های سیاسی- نظامی به روسیه موقع می دهد تا به یک بازیگر مهم و قاطع در این حوزه مبدل گردد، و نشان می دهد که تأمین و ادامه تماس ها با روسیه بسیار مهم بوده، و به انزوا کشاندن آن نه مقدور است، و نه هم موثر.
سفر ولادیمیر پوتین به خاور میانه زنگ خطر مهم و شفاف برای نادوستان روسیه بوده و می تواند پیام ذیل را در بطن خود داشته باشد :
“من هستم، و می توانم برگردم!”
نکته : دوران سالنه کالا ها میان روسیه و امارات متحده عربی مقرب به ۹ میلیارد و با عربستان سعودی در حد یکرک نیم میلیارد دالر امریکائی می باشد.