کتاب: سیاست، ټولنه او کمپیوټرپوهنه

لیکوال: هیري هنډرسن

ژباړه: رحمت شاه فراز

دوه دېرشمه برخه

سوداګریزه کمپیوټرپوهنه

یاده اصطلاح د یوه بشپړ شرکت یا بل سازمان په کچه د ډیټا-پروسیس او مخابراتو سازمان سازي ته ویل کېږي. له تاریخي پلوه، د کمپیوټرپوهنې ټکنالوژي او زېربنا د یوه شرکت په مختلفو څانګو کې په مختلفو کچو پرمختګ کړی، مثلاً تر ۱۹۷۰ کلونو له مخه، معاشاتو او مالي ډیپارټمنټونو د مین فریم کمپیوټرونو په استفاده له الکترونیکي ډیټا پروسیس یا EDP څخه پراخه ګټه اخیستله. په ۱۹۸۰یمو کلونو کې د ډسکټاپ کمپیوټرونو د معرفي کېدو په پایله کې بیا د بازار موندنې، تجارتي اړیکو او پلان جوړونې په څېر چارې د بېلا بېلو سافټویرونو، ډیټابیسونو او ډاکومنټي حافظو په مرسته سرته رسېدلې، او حتی د شبکو پرېمانه استعمال به هم زیاتره په دې معنا وو چې یو شرکت څو مختلف نټورکونه لري، او له ساده داخلي مخابراتو څخه برخمن دی.

سوداګریزه کمپیوټرپوهنه چې تر ډېره د نوې شبکوي او معلوماتي مدیریت د ټکنالوژۍ لپاره د یوې مبهمې کلمې په توګه استعمالېږي، د دې غوښتنه کوي چې د یوه ستر شرکت پراخه معلوماتي منابع باید مدیریت او سمبال شي. که څه هم د سوداګریزې کمپیوټرپوهنې زېربنا هغه شبکه ده چې نن ورځ په لویه کچه د انټرنټي پروټوکول په استفاده جوړېږي، خو زیاتره وختونه د زړو نټورکونو ملاتړ هم ورته پکار وي. تجارتي سافټویرونه له کلاینټ – سرور موډل نه استفاده کوي او دا تصمیم هم مهم دی، چې یاد سافټویر د کوم عامل سیسټم ملاتړ کوي.

د ټول سازمان په کچه ډیټا ته د لاسرسي اسانتیا هغه اړتیا ده چې ورو، ورو دې ته لاره هواروي چې د پخوانیو ارتباطي ډیټابیسونو (RDBMs) ځای ابجکټي ډیټابیسونو (OODBMs) ته ورکول شي. د ابجکټي (object-oriented) ډیټابیسونو یوه ګټه دا ده چې ډېر انعطاف منونکي وي یعنې له کوم مشکل پرته د پراخېدو وړتیا لري او کولی شو له موجوده کمپیوټري سرچینو نه د استفادې په خاطر ډیټا په ډاینامیکه بڼه توزیع کړو. په دې سربېره، د کمپیوټر له میموري څخه ډاینامیکه استفاده هم مهمه ده. (د ابجکټي ډیټابیسونو یو بدیل سنټرل ډیپوزیټري (central depository) ده.

د یوه ښه منسجم تجارتي معلوماتي سیسټم ګټې یوازې د سرچینو تر مؤثر استعمال او د معلوماتو تر انتقال پورې نه محدودېږي، بلکې ګټې یې تر دې زیاتې دي. مثلاً که د بازارموندنې څانګه په فروشاتو پورې اړوند ډیټا ته بشپړ لاسرسی ولري، نو کولی شو دغه ډیټا د مشتري په چلند کې د کلیدي ځانګړنو د پېژندنې لپاره تحلیل کړو.

اضافي لوستونه

1- Bernard, Scott A. An Introduction to Enterprise Architecture Planning. 2nd ed. Bloomington, Ind.: AuthorHouse, 2005.

2- Blanding, Steve, ed. Enterprise Operations Management Handbook. 2nd ed. Boca Raton, Fla.: CRC Press, 1999.

3- Carbone, Jane. IT Architecture Toolkit. Upper Saddle River, N.J.: Prentice Hall PTR, 2004.

4- Zachman Institute for Framework Advancement. Available online. URL: http://www.zifa.com/. Accessed July 29, 2007.