کتاب: سیاست، ټولنه او کمپیوټرپوهنه
لیکوال: هنري هنډرسن
ژباړه: رحمت شاه فراز
شلمه برخه
سپین ږیري او کمپیوټرپوهنه
د پنځوسو او لوړ عمر کسانو لوی شمېر اوس دا زده کوي چې په څه ډول کمپیوټري ټکنالوژي او په تېره د ایمیل او انټرنټي لټون په څېر سافټویرونه استعمال کړي. خو د لویانو یو کافي شمېر له ډیجټل نړۍ سره د یو ځایوالي په مقابل کې تردد ښيي او د ۲۰۰۶ کال د جنوري میاشتې د Pew څېړنې وښودله چې د ۶۵ کلنۍ او لوړ عمر کسانو، یوازې ۳۴ سلنه انلاین حضور لري. یو شمېر لاملونه چې ولې لویان له دې ټکنالوژۍ ډډه کوي، لاندې یاد شوي:
- په دې باور دي چې د یادې ټکنالوژۍ زده کړه به خورا سخته وي.
- نه پوهېږي چې په انلاین ډول څه کولی شي او د دوی خواري پرې ارزي که نه.
- تر ډېره د تبلیغ شویو خطرونو وېره لري، لکه وایرسونه یا هویتي غلا.
- شخصي کمپیوټر او انټرنټ ته د لاسرسي لګښت.
له نېکه مرغه، د پورتنیو لاملونو یو شمېر فکټورونه يې د رغېدو په حال کې دي او ګڼ داسې کتابونه او کورسونه (مثلاً د پاخه عمره کسانو یا سپین ږیرو په ښوونیزو مرکزونو کې) شته چې سپین ږیرو ته د کمپیوټرپوهنې اساسات او مبادي ور پېژني. د سمو امنیتي او فلټري سافټویرونو نصبول او د کاروونکي پوهاوی د انلاین قرباني کېدو چانسونه را ټیټولی شي. بله دا چې اوسمهال په انټرنټ سمبال شخصي کمپیوټرونه هم په ۳۰۰ ډالرو یا تر دې هم په ټیټه بیه موندل کېږي، خو د هارډویر په څېر د تیز انټرنټ نرخ دومره په چټکۍ نه دی راټیټ شوی.
سپین ږیري او انټرنټ
د پیو انټرنټ او امریکن لایف پروژې د څېړنې له مخې کوم سپین ږیري چې انلاین کېږي، ایمیل کول د هغوی تر ټولو مشهور فعالیت دی (او دا هغه څه دي چې د نورو عمرونو له ډلو سره پکې شریک دي.) د نوې ټکنالوژۍ مثلاً چټکو پیغامونو، محتویاتو شریکولو او ټولنیزو شبکو په خپلولو کې د ځوانانو شمېر تل زیات وي، خو د ډېر عمر کاروونکي بیا دغو خدماتو ته ډېر زړه نه ښه کوي او تر ډېره پورې یا په انلاین ډول د بانکوالۍ چارې سرته رسوي او یا د ځان لپاره د سفر ټکټونه اخلي او شاید د دې لامل دا وي چې دوی خپلې زیاتې پیسې سفرونو ته خوندي کړې وي. په دې سربېره، زاړه خلک د روغتیايي معلوماتو له پلټلو سره هم ډېره دلچسپي ښيي. خو انلاین خریداري بیا په ټولو عمرونو کې په مساوي توګه رواج ده.
کمپیوټري ټکنالوژۍ له سپین ږیرو سره د ورځني ژوند په فعالیتونو کې هم مرسته کولی شي. د ژوند کیفیت ټکنالوژیو په مرکز کې د پیټ او کارنیګي میلن پوهنتونونو څېړونکي په لاندې ټکنالوژیو بوخت دي:
- روبوټي ټایر داره څوکۍ چې شیان له خپل ځایه انتقال کړي او حتی په پخلي کې هم مرسته وکولی شي.
- داسې سیسټمونه چې له خلکو سره د خوب له بسترې په پاڅېدو، جامو بدلولو، حمام کولو او داسې نورو چارو کې کومک وکړي.
- حسي شبکې چې د یوه شخص حرکت وڅارلی شي.
- نظارتي سیسټمونه چې د مریضي جدیت یا ادراکي اختلال درک کړي او د مرستې لپاره له اړوندو چارواکو سره اړیکه ونیسي.
- داسې سیسټمونه چې ورځني فعالیتونه مدیریت کړي او دا یقیني کړي چې یو ناروغ خپل درمل په خپل وخت وخوري.
- «لارښود» سافټویر چې د حافظې او ادراکي مهارتونو په خوندیتوب کې مرسته وکړي، او حتی له هغو کسانو سره هم مرسته وکړي چې د الزایمر په ناروغۍ اخته وي.
اضافي لوستونه
1-“Abby & Me.” Available online. URL: http://www.abbyandme.com. Accessed November 14, 2007.
2- Fox, Susannah, and Mary Madden. “Are ‘Wired Seniors’ Sitting Ducks?” Pew Internet & American Life Project, April 2006.
Available online. URL: http://www.pewinternet.org/pdfs/
PIP_Wired_Senior_2006_Memo.pdf. Accessed November 14, 2007.
3- ———. “Generations Online.” Pew Internet & American Life Project, December 2005. Available online. URL: http://www.pewinternet.org/pdfs/PIP_Generations_Memo.pdf. Accessed November 13, 2007.
4- Rolstein, Gary. “Robotic Aids for the Disabled and Elderly.” Pittsburgh Post-Gazette, November 14, 2007. Available online. URL: http://www.post-gazette.com/pg/07318/833537-114.stm. Accessed November 14, 2007.
5- Stokes, Abby. It’s Never Too Late to Love a Computer: Everything You Need to Know to Plug In, Boot Up and Get Online. Revised ed. New York: Workman Publishing, 2005.
6- Stuur, Addo. Internet and E-mail for Seniors with Windows Vista. Visual Steps Publishing, 2006.