منبع: مادرن دیپلوماسی

نویسنده: پروفیسور هریش تاکور

تقسیم هند نه تنها با پویایی سیاسی داخلی بلکه با عوامل خارجی نیز صورت گرفت. “طرح چرچیل” که برای محافظت از منافع آینده انگلیس در شبه قاره هند ، تقسیم این کشور را پیش بینی کرده بود ، هنوز هم آثار باقیمانده آن زنده است. چرچیل می خواست … به شکلی از اشکال تداوم تسلط انگلیس بر هند از طریق تقسیم شبه قاره به سه کشور مستقل تحت هژمونی بریتانیا را تضمین کند.علاوه بر هند و پاکستان ، وی گزینه ای ” پرنسستان ” را نیز در سر داشت. افغانستان  به عنوان بخشی از “بازی بزرگ” در دوران پس از جنگ جهانی دوم ، بیشترین آسیب را از جنگ سرد متحمل شد وهنوز برای ایجاد یک دولت آزاد ، مسئولیت پذیر و عاری از کابوس جنگ داخلی تلاش می کند.

سیاست افغانستان طی ده ها بین نیروهای قبایلی و نهاد های سیاسی تقسیم شده است و عدم موفقیت در نهاد های سیاسی بی ثبات فضا را برای گروه های قبیله ای ، سازمان های اسلامی و جنگ سالاران محلی فراهم می کند تا قدرت دولت را به خطر اندازند.

تجزیه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در جهان پراکنده تر منجر به احیای مجدد قدرت های جهانی و منطقه ای در آسیای میانه و افغانستان که ارتباط قابل توجهی با شبه قاره هند ، چین ، روسیه و مخازن منابع طبیعی آسیای میانه فراهم می کند ، شد.اکنون افغانستان نه تنها با خطرات بازیگران قدیمی جنگ سرد روبرو است بلکه به مرکز رقابت میان قدرت های نو ظهور هند و چین درین قاره مبدل شده است.

–              پیشینه ای تاریخی وضعیت کنونی

از زمان سقوط رژیم شاهی در سال 1973 و دوره موقت بی ثباتی سیاسی که منجر به ترور رهبران افغانستان مانند ، محمد داوود خان و خانواده اش ، نورمحمد ترکی و حفیظ الله امین و سقوط افغانستان در سال 1979 تحت حمایت شوروی به دست کمونیست ها شد. در سال 1992 با استعفا و ترور رئیس جمهور داکتر نجیب الله چندین مراکز قدرت ظهور کرده اند.

چندین گروه قومی که بیشتر آنها سنی ها و سایر اقلیت های کوچک بودند برای بدست گرفتن قدرت علیه کمونیست ها و در دوران پس از نجیب ظهور کردند. طالبان که توسط ملا محمد عمر فرمانده متعصب که به گفته کارل هیلنبراند از میان مجاهدین تحت حمایت ایالات متحده ، سعودی و پاکستان برخاسته بود و قدرت را در سال 1996 از برهان الدین ربانی ( که تهداب حکومت اسلامی را نهاده بود) و حدود سه چهارم خاک افغانستان را درکنترل داشت گرفت تا این که در سال 2001 نیروهای ائتلاف ایالات متحده پس از 11 سپتامبر در تلاش برای ایجاد یک حکومت دموکراتیک آنها را خلع قدرت کرد.

حکومت طالبان اگرچه فقط توسط پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به رسمیت شناخته شد ، اما به دلیل سیاست های قهقرایی و عقب گرا این گروه بدترین مرحله از سال 1996 تا 2001 در تاریخ افغانستان بوده است که با مخالفت جبهه متحد شمال مواجه شد. این گروه که در سال 2001 تقریباً 90 در صد کشور را در کنترل داشتند هرگز از سوی سازمان ملل و سازمان همکاری های اسلامی به رسمیت شناخته نشد. اتحاد شمال که باقی مناطق را در دست داشتند ، جبهه متحد اسلامی برای نجات افغانستان مشمول گروه از رهبران مانند رئیس جمهور پیشین برهان الدین ربانی ، وزیردفاع پیشین احمد شاه مسعود ، و رهبران چندین گروه های قومی مانند کریم خلیلی ، عبدالرشید دوستم ، عبدالله عبدالله ، محمد محقق ، عبدالقدیر ، آصف محسنی و دیگران  را بر ضد طالبان تشکیل داد.پس از سقوط حکومت طالبان ، یک دولت انتقالی زیر نظر حامد کرزی کسی که در انتخابات سال 2004 برنده شد و تا سال 2014 حکومت کرد تاسیس شد ، تا این که اشرف غنی رئیس جمهور فعلی جانشین کرزی شد، حکومت کرزی در امر مبارزه با فساد و کشت تولید مواد مخدر ناکام بود. شکوفایی دموکراسی در افغانستان یک تحول خوشایند بوده و شورای ملی نمایندگان بنیادگرایان اسلامی ، اصلاح طلبان ، کمونیست ها و بسیاری از رهبران طالب خواه را در خود جای داده است.

–              بازگشت طالبان

از زمان دولت موقت 2001 تا 2021 ، طالبان قویتر شده اند و ایالات متحده از منافع خود دست کشیده و تصمیم به عقب نشینی دارد. از زمان حمله به افغانستان در سال 2001 ، ایالات متحده 2.26 تریلیون دالر برای جنگ هزینه کرده است که شامل عملیات در خاک افغانستان و پاکستان می شود.

طالبان هنوز از سنگر های مستحکم در ولایات شرقی و جنوبی افغانستان برخوردار هستند و سربازان آمریکایی که طی دو دهه جنگ بیش از 2442 تلفات جانی متحمل شد ، نتوانست این گروه را سرکوب کنند و چاره ی نداشتند جز رفتن به میز مذاکره و حق دادن به طالبان در حکومت . (گزارش موسسه واتسون)

بستن مرز از نظر سیاسی دشوار است و مسئولیت آن عمدتاً متوجه ایالات متحده می شود. علاوه بر این از آنجایی که طالبان در تحرک هستند ، این کار زمان می برد. تا زمانی که مرز های افغانستان و پاکستان بروی شورشیان باز باشد ، شکست طالبان حد اقل به 100000 هزار نیروی تازه نفس نیاز دارد. نه ایالات متحده و نه ناتو مایل و قادر به پرداخت چنین هزینه مالی هستند، بنابرین خروج راحت نیروهای امریکایی علامت بازگشت طالبان است.

– نهادهای دموکراتیک و مسئله مشروعیت

از سال 2004 دموکراسی در افغانستان نتوانست مشروعیت خود را بدست آورد و دوره های آزمایشی آن در جنگ با شورشیان عقب گرا سپری شد. در حالی که دولت کرزی دو دوره موفقیت آمیز را به اتمام رساند و در یک پروژه بزرگ بازسازی شرکت کرد ، به دلایل مختلف نتوانست از مشروعیت بخش های مختلف برخوردار شود. دولت غنی نیز از سال 2014 عملکرد متوسطی داشته است.دولت وحدت ملی  تحت رهبری غنی نتوانست آنچه را که برای اتحاد همه گروه های قدرت در افغانستان وعده داده بود ، درگیری ها را کاهش داده و در اوضاع نظامی ثبات ایجاد کرده و روند صلح با طالبان را آغاز کند.

 رئیس جمهور اشرف غنی و عبدالله عبدالله تاکنون در تحقق اهداف خود تا کنون فایق نیامدند.دست آورد های ارضی طالبان در ولایات کندز ، فراه و غزنی وضعیت دولت غنی را به اندازه تضعیف کرد که خود ایالات متحده دولت افغانستان را برای رسیدن به توافق با طالبان در فبروری 2020 دور زد.به عنوان بخشی از این توافق ، ایالات متحده متعهد به خروج کامل نیروهای بین المللی شد و طالبان قول دادند که از استفاده گروه های دیگر مانند القاعده از خاک افغانستان علیه ایالات متحده که نگرانی عمده امریکا است جلوگیری کنند. ریس جمهور جوبایدن برای این که روی حرف باشد در اپریل 2021 اعلام کرد که همه نیروهای امریکایی تا 11 سپتامبر این سال از افغانستان بیرون می شوند. متحدین ناتو گفتند ما هم چنین میکنیم و همین اکنون در حال ترک افغانستان هستند. پنتاگون گفته است كه در ماههای گذشته حدود 2500 سرباز آمریكایی در آنجا حضور داشتند و ژنرال میلی در مصاحبه ای گفت كه در صورت شمارش نیروهای عملیات ویژه ، تعداد كل آنها به 3300 نفر می رسد. فرماندهان نظامی احساس می کنند برای عقب نشینی مطمن، نیروهای اضافی به طور موقت برای کمک به امنیت و تدارکات وارد می شوند (گاردین).

با این حال ، با شروع عقب نشینی نیروهای آمریکایی ، طالبان با هدف قرار دادن نیروهای دولتی که   برای جنگ با طالبان باقی مانده اند ، فشارهای خود را افزایش داده اند.

مشاوره آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده در مارچ 2021 به دولت افغانستان در مورد تشکیل جبهه متحد و تلاش های دیپلماتیک برنامه ریزی شده برای مذاکره صلح و تشکیل “دولت موقت انتقالی” همانطور که در سال 2001 اتفاق افتاد با رد رئیس جمهور غنی روبرو شد. در واقع وی یک طرح ضد آتش بس را به طالبان فرستاد و از آنها خواست در انتخابات شرکت کند و وعده برگزاری زود هنگام انتخابات را نیز داد. چالش اصلی مذاکره ، ماهیت دولت آینده است . دولت خواهان تقویت نهاد های دموکراتیک است و طالبان به دنبال یک حکومت مبتنی بر شریعت و قوانین اسلامی است که افغان ها از آن در هراس اند ، به ویژه زنان که رویه این گروه را در دوره قبلی حکومت طالبان به یاد می آورند.

–افغانستان: عقب نشینی ایالات متحده ، هند و احتمالات آینده

تصمیم عقب نشینی ایالات متحده توافق نامه سال 1988 بین ایالات متحده ، پاکستان ، افغانستان و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را به یاد می آورد که شوروی تعهد کرد که نیروهای خود را بیرون می کند ( خروج در سال 1989 تکمیل شد) تا افغانستان بتواند مستقلانه به دموکراسی برگردد.

با این حال گروه های مختلف شورشی به همراه چندین نیروی باغی دولتی در اپریل 1992 کابل را تصرف کرده و حکومت رییس جمهور نجیب الله را سرنگون کردند ، درنتیجه افغانستان وارد یک جنگ داخلی طولانی شد. این همچنین یادآوری عدم موفقیت ایالات متحده در مقاومت در برابر جنگ های طولانی تر است زیرا طالبان به “ویت کنگ” دیگری برای آنها مبدل شده است.عقب نشینی نیروهای آمریکایی چندین مورد را در بر می گیرد : دموکراسی توسط طالبان از بین می رود و افغانستان یکبار دیگر به میدان رقابت قدرت های منطقه ای مانند دهه هشتاد مبدل می شود که این بار روسیه در کنار طالبان که قبلاً توسط امریکا ، پاکستان و سعودی بوجود امده بود ، قرار خواهد گرفت.

درک روس و چین در مورد ابتکار “کمربند ویک جاده ” و آسیای جنوبی که به نظر می رسد پاکستان یکی از شرکای مهم آن است ،  نقش هند را محروم می کند.هند نقش بسزایی در بازسازی کشور جنگ زده افغانستان داشته است اما حضور آن به مزاج پاکستان ، چین و روسیه خوش نمی خورد.

در حالی که روسیه و ایران طالبان را در برابر نقش ایالات متحده و هند در مذاکرات آینده افغانستان تقویت می کرد ، اخیراً به احتمال زیاد در اثر فشار چین و پاکستان از جانب روسیه نادیده گرفته شده است.

یکی دیگر از مواردی که به نفع آمریکا نبود ، مخالفت هند با دولت موقت که ایالات متحده پیشنهاد کرده بود است. هند ازین نگران است که اگر طالبان در افغانستان به قدرت برسند ممکن مانند گذشته در کشمیر مشکل ایجاد کنند.با این حال ، ابتکار اخیر ایالات متحده در مارچ 2021 هنگامی که وزیر بلینکن به هیئت شش عضوی از وزرای خارجه چین ، هند ، ایران ، پاکستان ، روسیه و ایالات متحده تحت نظر سازمان ملل متحد پیشنهاد داد تا “رویکرد واحدی” برای صلح ایجاد کند ، هند را به میز مذاکره ارمغان می آورد که قطعاً به حفظ منافع آن در افغانستان کمک می کند. ( دی هندو)

برای هند وقت آن است که تدابیر پیشگیرانه غرض جلوگیری از نفوذ تروریسم به این کشور اتخاذ کند.

تقویت صفوف نیروهای امنیتی دولت افغانستان به شمول احیای ” اتحاد جدید امنیت ملی” با شرکت چهره های ضد طالبان علیه 70000 نیروی آنها ، نیاز به زمان دارد.