هر یکی از هدایات قرآن برای سعادت دنیوی و اخروی انسان نازل گردیده و دارای ابعاد متعدد است. روزه که یکی از پنج بنای اسلام است، نیز دارای فواید زیاد دنیوی و اخروی میباشد. در جملۀ فواید دنیوی روزه بهبود صحت جسمی، روانی و اجتماعی شامل میباشد. صحت کامل وقتی میسر میگردد که سرشت مادی و غیرمادی انسان باهم در تعادل باشند. روزه تحفه بزرگ الهی برای تقویت سرشت مادی و سرشت معنوی (غیرمادی) انسان است و لذا اسرار و فواید روزه مورد بحث و تحقیقات عمیق علوم ابدان (طب) و ادیان بوده است.

روزۀ درست با آوردن تعادل بین صحت جسمی و روانی رول بسزای در سعادت دارین انسان دارد. روزۀ درست با تقویت نفس لوّامه و تضعیف نفس امّاره تعادلی را بین احساس و اندیشه (Feeling and Intellect) بوجود آورده اراده و کنترول انسان را بر خواهشات نفس خیلی ها قوی میگرداند. تقویت اراده و کنترول انسان بر خواهشات نفس در آن قسمت از محتویات شخصیت انسان تغیرات مثبت می آورد که دانشمندان روحیات آنرا ایگو Ego (نفس امّاره) نامیده اند. مهار ساختن ایگو باعث تقویت اخلاق، تواضع، صبر، دلرحمی، درک بهتر حقایق، قضاوت عادلانه و تقویت ذکاوت عاطفی میگردد:

رول روزه در بلند بردن ذکاوت عاطفی

ذکاوت عاطفی یا (Emotional Intelligence) عبارت از آن قابلیت اجتماعی انسان است که وی توسط عاطفه و احساس خود احساسات دیگران را درک کرده و به عمق قضایا پی میبرد. شخصیکه دارای این ودیعه الهی است، درک و آگاهی بیشتر دارد که چگونه احساسات و اعمال وی بر دیگران اثر میگذارد و چگونه باید احساسات مثبت* و منفی** خود را تعدیل بدارد. رهبران خیلی موفق جهان از این ودیعه که در برگیرنده احساسات مثبت (نیک) است، برخوردار بوده اند.

عاطفه و احساس مثبت انسان را در درک حالت دیگران کمک شایانی مینماید. درک درست و به موقع حالت دیگران وقضایای مربوط، یک قابلیت خیلی پرقیمت انسان برای تصمیم گیری درست و به موقع میباشد.

ادارۀ احساسات، قهر و غضب را قرآن یکی از اعمال صالحه (والکاظمین الغیظ… 3:13) خبر داده و پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وسلم آن را میزان قوت معنوی انسان ارشاد فرموده است.

ذکاوت عاطفی یک جزء مهم خود شناسی نیز است. کسانیکه قبل از عکس العمل، احساسات خود را میتوانند خوب تحلیل کنند و در حالت غضب و فرط خوشی تصمیم نمی گیرد، در حقیقت اشخاص آگاه و بیدار اند و خود را بهتر می شناسند. مطابق علم طب، قهر و غضب یک عکس العمل جسمی انسان در مقابل یک اندیشه ناخوش آیند درونی وی میباشد. معهذا شخصیکه بر احساس و اندیشه خویش کنترول دارد، بر عکس العمل بدنی (گفتار و کردار) خود نیز غالب است.

ذکاوت عاطفی یک قابلیت خدا داد و قابل تربیت، نمو و تقویت میباشد. تحلیل أثرات روزۀ درست نشان میدهد که این بنای اسلام مخصوصاً در تقویت ذکاوت عاطفی انسان رول بسزای داشته و با تقویت نفس لوّامه و تضعیف نفس امّاره، تعادلی را بین احساس و اندیشه بوجود میآورد. تعادل بین احساس و اندیشه یک جزء فوق العاده مهم صحت روانی و اجتماعی انسان است.

* احساسات مثبت:     محبت، رحم، اعتماد، امنیت و غیره

** احساسات منفی:   ترس، نفرت، قهر، حسد و غیره

فواید صحی روزه

انسانها برای میلیون ها سال با دوره های قحطی غذا و وفرت غذا زندگی کرده اند و لذا بیولوژی انسان طور عیار گریده که گاه ناگاه قحطی غذا را تجربه کند. از نگاه بیالوژی روزه برای یکماه در یک سال موقع آنرا برای بدن مساعد می سازد تا ارگان های مختلف بدن سلول های ناکاره خود را تجدید و مواد مضریکه در بدن جمع گردیده، اطراح بدارد. علوم طب امروزی حقایق متعددی را کشف کرده که چطور روزه باعث بهبود صحت جسمی و روانی گردیده و از پیری زودرس جلوگیری می نماید.

ذاتیکه بدن و روان انسان و محیط و غذای ویرا خلق کرده بدون شک آگاه است که چه چیزی برای انسان مفید و چه چیزی مضر است.

و در مورد روزه قرآن کریم با صراحت ارشاد فرموده که:

“يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقونَ” (سوره بقره آیه 183)

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌ اید، روزه بر شما واجب شده است، همانگونه که بر اقوام قبل از شما واجب شده بود، تا پرهیزکار شوید.

روزه نه تنها پرهیز روزانه برای یک ماه از آب و غذا و جماع است بلکه آوردن دسپلین در نوع برخورد با دیگران، طرز تفکر و تربیۀ نفس در صبر و استقامت و غیره فضایل اخلاقی میباشد. از آنست که صحت جسمی، روانی و اجتماعی انسان را بهبود می بخشد.

در شروع سال ۲۰۱۳ ذوات چند از محققین طبی انگلستان بعد از مطالعه صدها تحقیقات انجام شده، باین نتیجه رسیدند که روزه از خراب گردیدن آخذه های هورمون انسولین جلوگیری نموده و مانع امراض چند بشمول مرض شکر، میگردد. انسولین یک مادۀ کیمیاوی است که توسط پانقراس ترشح گردیده و مواد انرژی زا را بتمام حجرات بدن می رساند. آخذه های انسولین بر جدار حجرات قرار دارند. خرابی این آخذه ها باعث آن میگردد که انسولین نتواند داخل حجرات گردد و لذا باعث امراض شکر و مشکلات دیگر میگردد.

تحقیقات دیگر نشان میدهد که روزه سلولهای جدید را در مغز بوجود می آورد. نمــوی سلولها در قسمتی از مغز (Hippocampus) صورت میگیرد که جای حافظه و تعقل انسان است. این اثر روزه برعلاوه بهبود حافظه و تعقل، ظرفیت آموزش چیزهای نو را در اشخاص سالخورده بالا برده باعث تقلیل واقعات امراض مغزی چون (Alzheimer) فراموشی شدید زمان پیری) میگردد. یکی از میکانیزم بهبود حافظه در کسانیکه روزه را بصورت درست گرفته آنست که روزه باعث بوجود آمدن یک مادۀ پروتینی در مغز بنام (Brain-derived neurotropic factor-BDNF) میگردد. این ماده باعث بوجود آمدن حجرات جدید در مغز گردیده و باعث تقویت حافظه و آموزش میگردد. روزه هورمون نشو و نمو (Growth Hormone) را در خون روزه دار ۲۰ چند زیاد میسازد. فعالیت این هورمون باعث تغییرات متعدد صحی گردیده که یکی آن بهبود صحت قلب و تحفظ عضلات است. سپورت بدنی نیز هورمون نشو و نمو (Growth Hormone) را در بدن ازدیاد می بخشد لذا آنهایکه میتوانند، در هنگام روزه سپورت را نیز انجام دهند، از مفاد فوق العاده صحت بخش روزه برخوردار میگردند. روزه همچنان باعث تخلیه بدن از مالیکولهای مضر (Toxins) گردیده و التهاب عمومی بدن را کاهش میبخشد. این أثر روزه باعث جلوگیری وقوع تعداد زیاد امراض میگردد. در هنگام روزه وقتیکه انسان از چربی بدن برای انرژی کار می گیرد، مواد متعدد دیگر را که در چربی بدن ذخیره گردیده و باعث امراض میگردد، نیز از بدن دور ساخته و اطراح میگردد. این مواد شامل ذرات مضر هوای آلودۀ شهر هاست که در مواد شحمی انسان جا گرفته اند. در زمان دور کردن شحم، بدن کلسترول خون را نیز کم میسازد و این تغییر خیلی صحت بخش است. استقلاب (سوخت و ساز) مواد شحمی (چربی) در بدن در هنگام روزه تغیرات مفید متعدد برای صحت را دربر دارد. استقلاب شحم مادۀ را بنام کیتون در خون رها میکند که مغز انسان از آن برای تولید انرژی کار میگیرد و غذای مفید مغز است.

برخی از تجارب مشترک روزه داران مخصوصاً کسانیکه روزه را بصورت درست آن می گیرند، اینست که روزه باعث خوشی روانی ایشان گردیده و فکر و فهم شان تیز تر و روشنتر میگردد؛ همچنان انرژی بدن شان خیلی بالا می رود. این أثر روزه ممکن زادۀ فکتورهای متعدد روحی و روانی باشد. ولی از نگاه بیالوژی یکی از میکانیزمهای چنین تغییرات روانی اینست که در هفته دوم ماه مبارک رمضان ترشح هورمون های اندورفن در خون زیاد میگردند. این هورمونها انسان را آرام، خوش و بیدار نگهمیدارد. کمبود اندورفین در مغز انسانها یکی از فکتور هایست که شخص را وامیدارد تا در جستجوی مواد نشه آور باشد. برخی از معتادین به کمبود شدید اندورفین دچار اند. از اینکه روزه میتواند ترشح هورمون اندورفین را بالا ببرد، گرفتن درست روزه در بین جوانان میتواند در کاهش اعتیاد و ترک مواد مخدر رول مهم را داشته باشد. ماه مبارک رمضان ماه تقویت اراده و نجات انسان از عادات مضر است، لذا این ماه بهترین وقت برای خلاصی از اعتیاد به سگرت، الکول و مواد مخدر است. از برکت این ماه باید استفاده کرد تا به تدریج خود را از عادت خطر ناک سگرت، الکول و مواد مخدر نجات دهیم.

روزه از پیری زود رس جلوگیری می نماید

تحقیقات متعدد نشان داده که کم خوراکی و روزه در حیوان و انسان از پیری زودرس جلوگیری می نماید. تشریح میکانیزم أثرات روزه برای تحفظ دوره جوانی از حیطۀ این مقاله مختصر بیرون است ولی قابل یادآوری است که درین اواخر هورمونی بنام (IGF-1) در بدن انسان و حیوانات دیگر کشف گردیده که زیادی آن باعث پیری زودرس میگردد. روزه اندازۀ ترشح این هورمون را در بدن کم می سازد. علاوتاً روزه سیستم معافیت بدن انسان را در مقابل امراض سرطانی و ساری تقویت میدارد و ترشح هورمون دیگری را که بنام (Growth Hormone) یاد میگردد (قبلاً ذکر گردیده) زیاد می سازد.

تأثیرات روزه بر صحت و اعصاب انسان فکتور دیگر برای جلوگیری از پیری زودرس است. آنچه تا حال کشف گردیده اینست که سیستم اعصاب انسان را که بنام پراسیمپاتتیک یاد میگردد و جسم و روان را آرامی می بخشد، توسط روزه فعال تر میگردد. در حالتیکه این سیستم فعال باشد، نوسان ضربان قلب انسان (Heart rate Variability) بهتر میگردد. مجموع أثرات روزۀ درست بر جسم و روان انسان که برخی آن تا حال کشف گردیده، از پیری زودرس جلوگیری می نمایند.

طریقۀ بهتر صرف غذا و مایعات در ماه مبارک رمضان

اکنون که از روزۀ درست (مطابق طب) نام بردیم، لازم است در ایام مبارک رمضان نقاط چند که مراعات آن، فوائد جسمی و روانی روزه دار را بیشتر میسازد، عرض گردد:

۱- خوردن زیاد غذا بعد از افطار روزه و آن هم غذاهای خیلی چرب و یا خیلی شیرین فواید صحی روزه را زایل میسازد. در ماه رمضان ضرورت به خوردن زیاد غذا در هنگام شب نمی باشد. زیرا روزه دار باید اوّل از ذخایریکه در جگر دارد و بنام ” گلای کوجن ” (Glycogen) یاد میگردد، برای تولید انرژی بدن استفاده کند. تنها در صورت به اتمام رسانیدن گلای کوجن در جگر است که بدن به سوختاندن ذخیره های شحمی (چربی) خود آغاز می نماید. طول زمان به اتمام رسانیدن ذخیره های جگر نظر به اشخاص چاق و لاغر فرق میکند ولی اکثراً یک هفته را دربر میگیرد. مثلیکه در فوق ذکر شد یکی از مفاد مهم روزه استقلاب شحم است. کسانیکه روز روزه می گیرند و شب در صرف طعام از اصراف کار میگیرند و نوع غذاهای شان مملوء از چربی ها و شیرینی هاست، از فواید روزه کمتر مستفید میگردند. در ماه مبارک رمضان مخصوصاً در هنگام سحور باید غذای مصرف گردد که در آن الیاف (Fiber) زیاد بوده و نیز دارای مواد نشایسته مغلق و پروتین باشد. الیاف (سبوس) موادی اند که هضم نمیگردد ولی وجود آن در غذا خیلی ها مفید است. این نوع غذاها عبارت اند از سبزیجات، میوه جات، دال، نخود، لوبیا، نان سبوس دار و غیره. پوست میوه جات دارای الیاف صحت بخش است، مصرف غذاهای مملوء از الیاف به آهستگی هضم گردیده و شخص روزه دار به مشکلات کمی انرژی درطول روز دچار نمیگردد. الیاف همچنان باعث اطرح زهریات از بدن گردیده و هم میکروب های خیلی مفید که در بطن انسان زندگی دارند و برای صحت انسان خیلی ها ضروری و مفید اند، تغذیه میدارد. میکروب های مفید در بطن انسان مواد خیلی ضروری مغز انسان را تولید نموده و از امراض چون افسردگی و غیره جلوگیری می نماید. الیاف خیلی عالی که بنام سپغول مشهور است در دکان ها موجود است. علاوه کردن یک قاشق آن با هر مایعاتیکه میل می فرمائید در هنگام غذای سحور خیلی ها مفید است. در هنگام سحور غذا همچنان باید دارای مواد پروتینی و مقدار شحم باشد. غذا های پروتین دار عبارت اند از گوشت، لوبیا، نخود، دال، ماهی، تخم، ماست، شیر و غیره که باید در خوردن آن طریقۀ مسنونه صرف غذا یعنی قبل از آنکه سیر گردیم، بس نمائیم، مراعات گردد.

2- از خوردن غذا هایکه در روغن سرخ شده، باید جداً پرهیز گردد. استفاده از پکوره، سمبوسه، چپس کچالو و غیره غذا هایکه در روغن سرخ میگردد و عادت مردم ما در ماه روزه گردیده، به صحت مفید نیست. وقتیکه روغن زیاد سرخ گردد در آن زهری بنام (Free Radical) تشکیل میگردد که به صحت خیلی ها مضر است. همچنان خوردن شیرینی باب در ماه رمضان (غیر از شیرینی ای که در میوه جات موجود است) برای صحت مفید نمی باشد. در کیک و کلچه ای که درین منطقه جهان پخته میشوند، نه تنها روغن زیاد است، بلکه روغنیکه در آنها استعمال گردیده اکثراً روغن های غیر صحی میباشد. روغن نباتی جامدیکه اکنون در بازار های کشور به فروش میرسند، روغن صحی نمیباشند. روغن مایع نباتی را که توسط پروسه کیمیاوی نیمه جامد می سازند در آن اسید شحمی بنام (Trans fatty acid) تشکیل میگردد و برای صحت قلب و سیستم خون انسان خیلی مضر است.

3– مشکل بزرگ مردم در ماه روزه تشنگی است. برای رفع این مشکل لازم است که شبانه بعد از افطار مایعات زیاد نوشیده شود تا مایعات ضایع شده جبران گردد. همچنان در وقت سحور مایعات زیاد که بهترین آن آب پاک صحی (نه کوکاکولا و غیره نوشیدنی های گاز دار) است، نوشیده شود. در هنگام روزه استعمال مایعات که در آن کافین باشد به حد اقل مصرف گردد. نوشابه کافین دار عبارت اند از کوکاکولا، پیپسی، چای، قهوه و غیره. دلیل اینکه این نوشابه ها استعمال نگردند، اینست که کافین یک مادۀ ادرار آور و بیخواب کننده است و باعث اطراح زیاد آب از بدن میگردد و کمی آب و بیخوابی بدن باعث امراض و مشکلات صحی متعدد شده میتواند. اگر ماه روزه در فصل گرما باشد، مایعات بدن توسط عرق ضایع میگردد و با ضایع شدن مایعات یک تعداد از منرالهای بدن بشمول نمک بدن نیز کم میگردند. لذا توصیه میگردد که اگر داکتر شما را از نمک پرهیز نداده باشد، مقدار نمک خود را در هنگام سحور به اندارۀ نورمال نگه دارید. شما همچنان میتوانید پاکت های (نمکول) را که برای تداوی اسهالات در بازار موجود است، خریداری کرده و یک مقدار خیلی کم آن را با آب مصرف کنید. این کار شما باعث آن میگردد که مایعات و منرالهای بدن تان در ماه روزه کم نگردند و هم از مفاد صحی روزه برخوردار گردید.

4- خواب کافی بر فواید صحی روزه می افزاید

بر علاوه استفاده درست از غذا، استفاده معقول از خواب درماه رمضان بر فواید روزه می افزاید. خواب کافی و عمیق برای اثرات مفید روزه ضروری میباشند. تولید قسمتی از سلول های جدید در مغز و ترمیم حجرات در مرحلۀ چهارم خواب (خواب پنج مرحله دارد) صورت میگیرد. تعاملات کیمیاوی فوق العاده مهم بدن انسان که شامل ترشح هورمون هاست، تحت تأثیر دوران شباروزی میباشد. روشنی آفتاب در روز و تاریکی در شب هر دو برای صحت ضروری اند. هورمون میلاتونین (Melatonin) که برای خواب آرام و صحت در مجموع خیلی ها ضروری و مفید است، وقتی خوب ترشح میگردد که انسان در روز از روشنی و در شب ار تاریکی استفاده کرده باشد. کمبود روشنی در روز و تاریکی در شب هر یک میتواند صحت را به مخاطره اندازد. بدبختانه در اکثر ممالک اسلامی در ماه رمضان دوران شباروزی برهم می خورد که قطعاً برای صحت مفید نیست. طریقۀ مسنونه این است که انسان هر چه وقت تر به خواب برود چنانچه حدیث پیامبر اکرم صلی الله علی وسلم است: “…صُمْ وَأَفْطِرْ وَقُمْ وَنَمْ فَإِنَّ لِجَسَدِكَ عَلَيْكَ حَقًّا…” بخاری

ترجمه: (روزه بگیرید و افطار کنید و قیام اللیل را برپا دارید و بخوابید، به تحقیق که بدن شما بر شما حق دارد).

پس لازم است که مسلمانان بعد از نماز خفتن هر چه عاجل بخوابند تا قبل از بیدار شدن برای خوردن غذای سحور وقت کافی داشته باشند و در هر 24 ساعت علی الاقل 7- 8 ساعت خواب کرده باشد. و اگر در شب خواب شان پوره نشده باشد، در روز بخوابند. سایکل خواب انسان عموماً 90 دقیقه است و بعد از 30 دقیقه اوًل خواب، انسان داخل مرحلۀ خواب عمیق میگردد. اگر در مرحلۀ خواب عمیق بیدار گردید، خسته و مانده می باشید پس بهتر است که در عوض یک ساعت نیم ساعت بخوابید تا داخل خواب عمیق نشده باشید. و اگر بخواب بیشتر ضرورت داشته باشید پس 90 دقیقه یا 180 دقیقه (سه ساعت) بخوابید.

خوردن غذاهای زیاد چرب در هنگام شب حرارت بدن را بالا می برد و خواب را نا آرام می سازد. قابل تذکر است که استفاده از اشعۀ آفتاب بر علاوۀ تنظیم ترشح هورمون میلاتونین دارای فواید زیاد دیگر بوده و شامل تولید ویتامین D میباشد. ویتامین D کافی در بدن از امراض متعدد بشمول سرطان ها و مشکلات عظام و امراض ساری جلوگیری می کند و هم خواب عمیق را عمیق تر و آرام تر می سازد.

برای خواب کافی و آرام در ماه مبارک رمضان نقاط آتی مراعات گردد:

• غذاهای خیلی چرب در هنگام افطار مصرف نگردد و بهتر است که بعد از افطار و قبل از بخواب رفتن از خوردن غذاها پرهیز گردد و نه هم سپورت بدنی زیاد قبل از خواب اجرا گردد.
• روز تا حد ممکن از روشنی آفتاب استفاده گردد و در هنگام شب باید هر قدر وقت تر بعد از نماز خفتن و تراویح به بستر خواب برویم و اطاق خواب باید بکلی تاریک باشد و کدام آلۀ که برق دارد بشمول تیلیفون مبایل در نزدیک بستر خواب نباشد. امواج برقی از ترشح کافی هورمون میلاتونین جلوگیری میکند و خواب را نا آرام می سازد.

5- روزه گرفتن اطفال و مادران باردار

اطفالیکه عمر شان از 8 سال کمتر است، از نگاه طب نباید تمام ماه رمضان را روزه بگیرند. از نگاه طب مادران باردار و شیرده نباید روزه بگیرند و اینکه چگونه روزه را جبران کنند از ملا امام مذهب مربوطه خود فتوا بگیرند. کسانیکه به امراض سنگ گرده مبتلا اند، یا مرض شکر دارند و یا مصاب امراض شدید دیگر اند، لازم است که با داکتر خود مشوره کنند که آیا روزه بگیرند یا خیر وبه اساس نظر داکتر تصمیم بگیرند.

6- تغذیه بعد از ختم ماه مبارک رمضان

در ماه روزه فعالیت استقلاب (قدرت هضم و به مصرف رسانیدن غذا برای تولید انرژی) بدن ما نیز کم میگردد و این برای آنست که بدن ذخیره های انرژی خود را در زمان روزه داری و یا زمان قحطی بصورت خیلی اقتصادی بمصرف برساند. ما با همین فعالیت کم شده به استقبال عید می رویم و اگر در خوردن غذاها احتیاط نکنیم و به اصطلاح بعد از ختم روزه در هنگام عید و بعد از آن پرخوری نمائیم چون فعالیت استقلاب بدن پائین است بسیار به زودی وزن بدن ما زیاد میگردد و کلسترول خون نیز بالا میرود. پس توصیه من اینست که بعد از روزه غذا کم مصرف گردد، مخصوصاً از غذاهای روغنی و یا بسیار شیرین باید خیلی کم استفاده گردد. و در عوض سه بار غذای شما می توانید چهار یا پنج بار در روز غذا مصرف کنید ولی هر بار غذا را خیلی کم مصرف کنید. تعداد دفعات مصرف غذا در روز باعث آن میگردد که به تدریج استقلاب بدن شما فعال تر گردد. تعدد دفعات مصرف کم غذا از رسوب شحم و چاقی نیز جلوگیری میکند.

در خلاصه باید عرض کرد که در روزهای عید و هم در طول هفتهٴ بعد از آن غذا کم مصرف گردد و غذا شامل سبزیجات و میوه جات باشد. مایعات صحی زیاد مصرف گردد (علی الاقل ۸ گیلاس در ۲۴ ساعت).

7– نگهداری دست آوردهای روزه

روزه یکی از آن نسخه های الهی است که به إذن خالق لایزال با آوردن تغییرات مثبت در صحت و شخصیت انسان باعث سعادت دارین وی میگردد. نگهداری این تغییرات مثبت بکمک “صبر والصلاة” در یازده ماه بعدی سال قدمیست در جهت تزکیه نفس روزه دار و بهبود صحت جسمی، روانی و اجتماعی وی. بعون خالق لا یزال عملی کردن این توصیه ها باعث آن خواهد شد که از روزه ماه مبارک رمضان بهره بیشتر و دوام دار تر داشته باشید. به امید سعادت مسلمانان و به امید صلح و سلم در کشور.

توسط دکتور فیض الله کاکړ وزیر مشاور مقام عالی ریاست جمهوری در امور صحت و تعلیم و فوکل پاینت ملی برای محو پولیو

تاریخ: ۲۶ جوزا۱۳۸۴

—————————

ډاکتر فیض الله کاکړ په روغتیايي او ښوو��یزو چارو کې د ولسمشر محمد اشرف غني سلاکار دی.