په داسې حال کې چې هیرسوتیزم (Hirsutism) هم د ډېرو وېښتانو د راختلو یوه بڼه ده، خو دا په ځانګړي ډول په ښځو کې د نارینه‌ډوله وېښتانو (غټ او تیاره وېښتان) ودې ته ویل کېږي، چې د هارموني ګډوډیو له امله د مخ، سینې او نس په سیمو کې راڅرګندېږي.

هایپرتریکوزیس (د لېوه‌ناروغۍ سنډروم):

 هایپرتریکوزیس (Hypertrichosis) – طبي او علمي تشریح

هایپرتریکوزیس هغه نادر طبي حالت دی چې پکې د بدن په یوه برخه یا په ټول بدن کې د وېښتانو غیرطبیعي او له اړتیا ډېره زیاته وده رامنځته کېږي، او دا وده له هارموني اغېزو سره تړاو نه لري.

علمي ځانګړتیاوې:

• کېدای شي پیدایښتي (Congenital) وي، یعنې له زېږون سره موجود وي

• یا لاسته راوړل شوی (Acquired) وي، چې وروسته په ژوند کې رامنځته شي

• په ښځو او نارینه‌وو کې په یوه اندازه لیدل کېدای شي

• د بدن هره برخه اغېزمنولای شي (مخ، لاسونه، پښې، شا، غوږونه، حتا تندی)

ممکن لاملونه:

• جنتیکي بدلونونه

• ځینې درمل (لکه: Phenytoin، Minoxidil، Cyclosporine)

• ځینې سیسټمیک ناروغۍ

• ناڅرګند لامل (Idiopathic)

مهم ټکی: په هایپرتریکوزیس کې وېښتان کېدای شي نري یا غټ وي، خو د نارینه‌ډول وېښتانو شرط پکې نشته.

 هیرسوتیزم (Hirsutism) – طبي او علمي تشریح

هیرسوتیزم هغه طبي حالت دی چې یوازې په ښځو کې لیدل کېږي او پکې د بدن په ځانګړو سیمو کې د نارینه‌ډول وېښتانو وده رامنځته کېږي.

علمي ځانګړتیاوې:

• وېښتان غټ، تیاره او سخت وي

• یوازې په هغو سیمو کې راټوکېږي چې عموماً په نارینه‌وو کې وېښتان لري

• مخ (زنخ، بریت)

• سینه

• نس

• شا

اصلي لامل:

• د اندروجن هورمونونو زیاتوالی (Androgens)

• لکه: Testosterone

عامې ناروغۍ چې هیرسوتیزم رامنځته کوي:

• PCOS – Polycystic Ovary Syndrome

• د ادرینال غدې ناروغۍ

• د هارموني درملو ناوړه کارونه

مهم ټکی: هیرسوتیزم تل د هارموني ګډوډۍ نښه ده.

 د هایپرتریکوزیس او هیرسوتیزم تر منځ مهم توپیرون

• هر هیرسوتیزم د ویښتانو څخه ډک وي، خو هر ډک له ویښتانو  هیرسوتیزم نه دی

• که د ویښتانو ډک  هارموني بنسټ ولري → هیرسوتیزم

• که له ویښتو څخه ډک وي  بې له هارموني بدلون څخه وي → هایپرتریکوزیس

• د دواړو حالتونو تشخیص (Diagnosis)

• یا یې درملنه (Treatment options)

 هایپرتریکوزیس (Hypertrichosis)

تشخیص (Diagnosis)

د هایپرتریکوزیس تشخیص تر ډېره کلینیکي وي، یعنې د ناروغ د بڼې او تاریخچې پر بنسټ کېږي.

د تشخیص مهم ټکي:

• د بدن په یوه برخه یا ټول بدن کې له ویښتانو غیرطبیعي ډک کېدل

• دا حالت:

• له زېږون سره موجود وي (Congenital)

• یا وروسته په ژوند کې پیدا شي (Acquired)

• په ښځو او نارینه‌وو کې یو شان لیدل کېږي

• هارموني نښې نه لري

ضروري ارزونې:

• بشپړه طبي تاریخچه (Family history، درمل)

• د کارېدونکو درملو پوښتنه

• فزیکي معاینه

• که اړتیا وي:

• د ځیګر، پښتورګو او تایرایډ ازموینې

• د سرطان د نادرو ډولونو د ردولو ارزونه

یادونه: هارموني ازموینې عموماً نورمال وي

 هایپرتریکوزیس – درملنه (Treatment)

اساسي اصل:

اصلي لامل ته درملنه

د درملنې لارې:

1. که د درملو له امله وي:

• د مشکوک درمل بندول یا بدلول

2. که جنتیکي وي:

• بشپړه درملنه نه لري

3. د ویښتانو د کمولو لارې:

• لېزر (Laser hair removal)

• الکترولایسس (Electrolysis)

• خرییل یعنې کلول، پر موم باندې شوکول او د کریمونو په واسطه ایستل (موقتي حل)

مهم ټکی: دا حالت زیاتره ظاهري ستونزه ده، نه هارموني ناروغي

 هیرسوتیزم (Hirsutism)

تشخیص (Diagnosis)

هیرسوتیزم تل د هارموني ګډوډۍ نښه ده، نو تشخیص یې باید علمي او دقیق وي.

د تشخیص مهم ټکي:

• یوازې په ښځو کې

• د نارینه‌ډول غټو او تیارو ویښتانو وده

• په ځانګړو سیمو کې:

• مخ

• سینه

• نس

• شا

ضروري ازموینې:

• Testosterone (Total & Free)

• DHEAS

• LH / FSH

• Prolactin

• TSH

• د تخمدانونو الټراساونډ (د PCOS لپاره)

عام لاملونه:

• PCOS – Polycystic Ovary Syndrome

• د ادرینال غدې ناروغۍ

• د اندروجن لرونکي درمل

 هیرسوتیزم – درملنه (Treatment)

د درملنې اصل:

د هورموني لامل اصلاح

درملیزې لارې:

1. هورموني درمل:

• Combined Oral Contraceptives

2. د اندروجن ضد درمل:

• Spironolactone

• Finasteride

3. د اصلي ناروغۍ درملنه:

• PCOS کنټرول

• وزن کمول

4. د ویښتانو کمولو لارې:

• لېزر

• الکترولایسس

یادونه: پایله ورو ښکاري، عموماً ۶–۱۲ میاشتې وخت نیسي

 مهم علمي توپیر (لنډه پایله)

• هایپرتریکوزیس

→ له ویښتانو ډک کېدل، بې له هارموني ګډوډۍ

• هیرسوتیزم

→ له ویښتانو ډک کېدل، د اندروجن د زیاتوالي له امله