د AIPAC پټ ځواک
د امریکا او اسراییلو اړیکې د نړۍ په سیاسي تاریخ کې یو له تر ټولو پیاوړو او پیچلو اړیکو څخه دی. خو د دې اړیکو تر شا یوه پوښتنه راپورته کېږي: ولې د امریکا متحده ایالات، چې د نړۍ تر ټولو ستر ځواک دی، د اسراییلو هره غوښتنه پرته له شکه مني؟ ځواب، تر ډېره، په یوه نوم کې نغښتی دی: AIPAC – د امریکا او اسراییلو د عامه اړیکو کمیټه.
AIPAC یوازې یو لابي سازمان نه دی؛ دا یوه سیاسي شبکه ده چې د واشنګټن سیاسي فضا یې په خپل کنټرول کې اخیستې. له کاپیټول هیل څخه تر سپینې ماڼۍ، دې سازمان داسې جوړښت رامنځته کړی چې د امریکا پالیسۍ د اسراییلو له ګټو سره همغږي کوي. ددې سازمان نفوذ اوسمهال دومره زیات دی چې د اسراییلو پر ضد هر ډول دریځ نیول د یوه سیاستوال لپاره سیاسي ځانوژنه بلل کېږي. راځئ وګورو چې دا شبکه څنګه کار کوي او ولې دومره اغېزناکه ده.
د AIPAC ځواکمنه شبکه: د نفوذ منظم ماشین
AIPAC ځان یو غیر ګوندي او غیر انتفاعي سازمان بولي، چې موخه یې د امریکا او اسراییلو ترمنځ د اړیکو پیاوړي کول دي. خو دا یوازې د دې سازمان د ظاهري مخ یوه برخه ده. په حقیقت کې، AIPAC د سیاسي فشار، مالي ملاتړ، او عامه افکارو د جوړولو له لارې د امریکا د بهرني سیاست پر جوړښت ژور اغېز لري.
د دې سازمان نفوذ یوازې د کلني کنفرانسونو یا غونډو تر بریده محدود نه دی. AIPAC د زرګونو روزل شویو فعالانو یوه شبکه لري چې په منظم ډول د کانګرس له غړو سره اړیکه نیسي. دا فعالان د مشخصو قانوني طرحو د ملاتړ لپاره، لکه د اسراییلو لپاره نظامي مرستې، د ایران پر ضد بندیزونه، او د اسراییلو د سیاستونو مشروعیت، د سناتورانو او استازو سره لابي کوي. د بېلګې په توګه، د AIPAC کلني کنفرانسونه، چې په زرګونو کسان پکې ګډون کوي، د سیاسي فشار او اړیکو جوړولو لپاره یو مهم پلیټفارم دی.
د Center for Responsive Politics د معلوماتو له مخې، AIPAC او اړوند سازمانونه په 2022 کال کې د کانګرس د ټاکنو لپاره شاوخوا 20 میلیون ډالره په مستقیم او غیر مستقیم ډول د کاندیدانو په ملاتړ کې لګولي دي. دې مالي ځواک دا یقیني کړې چې د AIPAC اجنډا ته ژمن کاندیدان په ټاکنو کې بریالي شي. د Politico د راپور له مخې، په 2022 کال کې AIPAC او دې پورې تړلې ډلې د 365 کاندیدانو ملاتړ وکړ، چې له دې ډلې 98٪ یې په ټاکنو کې بریالي شول.
د AIPAC مالي او سیاسي لاسونه: یوه دوهګونې ستراتیژي
په 2021 کال کې، AIPAC یو نوی پړاو ته داخل شو. دې سازمان اعلان وکړ چې د AIPAC PAC او United Democracy Project (UDP) په نوم د دوو سیاسي مالي ډلو له لارې به د ټاکنو کمپاینونو ته مالي مرستې وکړي. دا پدې معنی ده چې AIPAC اوس نه یوازې د قانون جوړونې پر بهیر اغېز لري، بلکې هغه کسان هم کنټرولوي چې دا قوانین جوړوي.
د OpenSecrets.org د معلوماتو له مخې، UDP په 2022 کال کې شاوخوا 40 میلیون ډالره د هغو کاندیدانو پر ضد لګولي وو چې د AIPAC له اجنډا سره همغږي نه وو. یوه بېلګه د میشیګن د پخواني استازي انډي لوین ده، چې د یهودي الاصله سیاستوال په توګه یې د فلسطین د حقونو په اړه نرم دریځ غوره کړی و. AIPAC او UDP د هغه پر ضد شاوخوا 4.2 میلیون ډالره کمپاین وچلاوه، چې په پایله کې یې لوین خپله څوکۍ له لاسه ورکړه. دا یو روښانه پیغام و: که د AIPAC له کرښې بهر لاړ شې، سیاسي ژوند دې پای ته رسېږي.
پر ولسمشرانو یې اغېز:
د AIPAC نفوذ یوازې د کانګرس تر دیوالونو محدود نه دی. دا سازمان د سپینې ماڼۍ پر پریکړو هم ژور اغېز لري. د بېلګې په توګه، د بارک اوباما په ولسمشرۍ کې، سره له دې چې د ایران د اټومي تړون پر سر د AIPAC سره اختلاف موجود و، اوباما د اسراییلو لپاره د 38 میلیارد ډالرو نظامي مرستې تړون لاسلیک کړ، چې دا د امریکا په تاریخ کې د نظامي مرستو تر ټولو لوی پکېج و. د The Guardian د راپور له مخې، دا تړون د AIPAC د فشارونو یوه پایله وه.
د ډونالډ ټرمپ په دوره کې، AIPAC د هغه د اورشلیم د پایتخت په توګه د اعلان او د فلسطیني مرستو د بندولو ملاتړ وکړ. جو بایډن، چې د منځلارې دریځ خپلولو هڅه یې کوله، د 2023 کال د غزې جګړې پر مهال د اسراییلو د “دفاعي حق” ملاتړ وکړ او د اوربند غوښتنو ته یې جدي غوږ ونه نیوه. اوس مو ولیدل چې له ایران سره د اسراییلو په جګړه کې ټرمپ د نورو په څېر له اسراییلو سره کلک ودرېد او که یې اوربند نه وای اعلان کړی ښایي اسراییل تر دې لا خراب شوی وای. دا ټول د AIPAC د دوامدار نفوذ پایلې دي.
د دیموکراسۍ لپاره ګواښ؟
د امریکا د سیاسي نظام بنسټیز ارزښتونه، لکه د بیان ازادي او سیاسي تنوع، د AIPAC د نفوذ له امله له ننګونو سره مخ دي. کله چې یو لابي سازمان دومره ځواکمن شي چې د قانون جوړونې، ټاکنو، او بهرني سیاست پر ټولو برخو خپل سیوری وغځوي، نو د دیموکراسۍ فضا تنګېږي.
د Human Rights Watch او Amnesty International په څېر سازمانونو د اسراییلو له خوا د بشري حقونو د سرغړونو په اړه راپورونه خپاره کړي، خو واشنګټن تر ډېره خاموش پاتې دی. ولې؟ ځکه چې AIPAC داسې سیاسي فضا رامنځته کړې چې د اسراییلو پر ضد انتقاد کول د سیاستوالو لپاره یوه “سره کرښه” ده.
پایله: د AIPAC پر وړاندې غږونه
د AIPAC نفوذ د امریکا په سیاسي نظام کې یو حقیقت دی، خو دا پدې معنی نه ده چې بدلون ناممکن دی. وروستي کلونه ښيي چې د امریکا په عامو خلکو، په تېره بیا د ځوان نسل او پرمختللو سیاسي ډلو کې د فلسطین د حقونو او د اسراییلو د سیاستونو په اړه پوهاوی زیات شوی دی. په رسنیو او غونډو کې پر دې بنسټ هم نیوکې زیاتې شوي چې ولې د امریکې په کورنیو چارو کې لاسوهنه کوي. د Pew Research Center د 2023 کال یوې سروې له مخې، 34٪ امریکایان اوس د فلسطین د خلکو د حقونو ملاتړ کوي، چې دا د تېرو لسیزو په پرتله ستر پرمختګ دی.
خو تر هغه چې AIPAC د خپل مالي او سیاسي ځواک له لارې د واشنګټن پر پریکړو کنټرول لري، د امریکا بهرنی سیاست به د اسراییلو د اجنډا تابع پاتې شي. اوس پوښتنه داده: ایا د امریکا دیموکراسي به وکولی شي د دې لابي د نفوذ مخه ونیسي، او که دا شبکه به نوره هم خپلې ریښې ژورې کړي؟
امریکایی قیادت نباید دومره ضعیف او خام وی چي نتنیاهو یی حتی پر بی کوره ، وږی،بوډاګانو ،ماشومانو ،ښځو او ملکی خلکو هغه هم د ناچیز خوړو په وخت کی په قاتلانه حملو کی د مظلوم او بی کسه اقلیت پر وړاندی قتل عام کی سهیم وګرځوی ؛حال دا چي لوی انسانان او لوی قوتونه باید د خپل حیثیت او مقام د ساتنی لپاره ډیر په دقت او حفظ کرامت او مقام انسانی سره باید مصلحانه او ثالث بالخیر موقف ولری ورنه په ټولې بی حیثیتۍ، سبب د تشدید د شر او تباهی د بشر ګرځې لکه تقریبا ۶۰ زره ملکی خلک وژل او تر یونیم لک زیات مجروحین ؛ چي دا د امریکا له نړیوال قیادت او تمدن سره اړخ نه لګوی او د امریکا حیثیت د اسرائیلو د بازیچی په رول کی ښکاره کوی او د امریکا عاقلانه او بشری قیادت او تمدنی ادعاوی صفر ته تقرب ورکوی او بالاخره نړیوال قوانین او نظم لګدمال کیږی.