پنجشنبه, نوومبر 21, 2024
Home+کیپلر، هغه منجم او ریاضي پوه چې له مړینې څو پېړۍ وروسته...

کیپلر، هغه منجم او ریاضي پوه چې له مړینې څو پېړۍ وروسته خلکو وپېژانده

له نن څخه ۳۹۴ کاله پخوا د ۱۶۳۰ د نوومبر په ۱۵ مه جرمنی منجم یا ستورپېژاند یوهان کیپلر په ۵۸ کلنۍ کې د جرمني په ریګینسبورګ کې مړ شو.

کیپلر د ۱۵۷۱ د مې په ۱۶ مه د جرمني د شتات ورتمبرګ په وایل کې، چې د روم له امپراتورۍ وتلی ښار و، زېږېدلی. د ماشومتوب دوره یې په سخته نېستۍ کې تېره کړه. د ده کورنۍ یو وخت شتمنه وه. نیکه یې سبدل کیپلر یو مشهور صنعتکار و او یوه موده ښاروال و، مور یې کاترینا طبي بوټي پلورل خو هغه مهال چې کیپلر زېږېده، د  ده پلار (هاینریش) سخت تنګلاسی و.

د زده کړو پیل یې د پروتستانو په مذهبي ښوونځي کې وکړ خو د دې لپاره چې ځانګړی استعداد او هنر یې درلود، خپلو استادانو توبینګن پوهنتون ته ولېږه.

کیپلر په ۱۵۹۴ کې په ګراڅ کې د پروتستانو په لیلیه ښوونځي کې د ریاضي ښوونکی شو.

ده د دې لپاره چې عاید یې لږ و، نجومي کالهیندارې خپرولې. په دغو کلیزونو کې د نورو شیانو ترڅنګ د هوا د وضعیت، د شاهزاده ګانو د برخلیک، د جګړې د پېښېدو د خطرونو او د تُرکانو د پاڅون په اړه وړاندوینې کولې.

دې په دې برخه کې ژر مشهوره شو او بالاخره د امپراتور رودولف فال کتونکی شو.

د ده په قول ویل شوي چې «د طالع کتل تر سوالګري ښه ده.»

کیپلر لومړنی انسان دی چې د شمسي نظام د معمارۍ راز یې معلوم کړ او د دې منظومې د سیارو د حرکت لپاره یې فارموله جوړه کړه.

د کیپلر کشفونه

کیپلر، چې د کوپرنیک پر معلوماتو او څېړنو باورمن و، د سیارو د حرکت د مسلې د حل کولو لپاره د ریاضي د قوانینو جوړولو ته ملا وتړله. ده لس کاله په دې برخه کې سخت کار وکړ او هغې نابشپړه مسلې ته یې ځواب ومونده چې کوپرنیک نه و موندلی. ده دا ټول کارونه په یوازې سر او بې له دې چې له چا مرسته وغواړي وکړل خو د ده د کار په ارزښت له څو تنو پرته څوک ونه پوهېدل.

کیپلر د نور (رڼا) په اړه د څېړنې په ترڅ کې د نور د ماتېدو او انکسار قوانین کشف کړل او د لومړي ځل لپاره یې د نجومي ټیلسکوپ بنسټ کېښود.

ده همداراز د مځکې د جاذبې قوې او د سمندرونو د جزر و مدر د څرنګوالي په اړه مهم نظرونه لرل.

کیپلر په ۱۶۰۹ کې ناڅاپه یا په الهامي ډول یوه حقیقت ته پام شول چې مریخ په بهرني مسیر کې دی. د کیپلر نبوغ هغه وخت لا جوت شو چې کشف یې کړه چې مځکه بیضوي ده او تر لمر راګرځي. تر دې وړاندې تصور دا و چې مځکه ګرده ده. وروسته له دې چې کیپلر ته معلومه شوه چې مځکه بیضوي ده د هغې د حرکت په اړه یې وړاندوینې وکړې او ویې ویل چې باید په پلانکي وخت کې مځکه په کوم ځای کې وي او د مځکې د موقعیت د تغییر په اړه یې خپلې وړاندوینې ځان ته ثابتې کړې.

کله چې کیپلر ادعا وکړه چې سیارې په بیضوي مدار کې تر لمر راګرځي او لمر د سیارو د مدارونو یوازینۍ کنټرولوونکې قوه ده؛ د هغو باورونو او عقایدو له اعتراضونو سره مخامخ شو چې په پېړیو خلکو منلي وو.

د سیارو د حرکت په اړه د یوهان کیپلر درې ګوني قوانین، چې د کیپلر پر قوانینو مشهور دي، له ده په وروسته منجمانو ژور اغېز وکړ. دی د دې نظر کلک پلوی و چې لمر په شمسي نظام کې مرکزي رول لري.

کیپلر د کیسه لیکنې استعداد هم درلود. ده په ۱۶۰۸ کې په لاتیني ژبه د سومنیوم (خوب- رویا) په نوم کتاب ولیکه. دا کتاب د یوه سړي په اړه دی چې سپوږمۍ ته ځي.

منجم او ساینسپوه کارل سیګن د کیپلر کتاب لومړنی علمي تخیلي یا ساینس فیکشن ګڼي.

یوهانس کیپلر له کلیسا او د پاردیانو له عقایدو سره جوړ نه و او له همدې کبله له ګراڅ څخه تبعید شو.

کیپلر د ژوند تر وروستیو پورې له علمي څېړنو لاس وانه خیست.

له مړینې وروسته د ډېرو هېر شو، چا د ده اثار نه لوستل خو په اوولسمه او اتلسمه پېړیو کې، چې عالمانو د ده اثار مطالعه کړل، قدر یې معلوم او شهرت یې نړیوال شو.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

- Advertisment -

ادب