( نهمه برخه )
۲۴ – د قانون تفسیر د اضدادو له لارې
د حقوقو په علم کې د تقنیني اسنادو د تفسیر له پاره ډول ډول لارې شته، چې یوه له هغو څخه د اضدادو له لارې د تفسیر طریقه ده.
دا تفسیر هله مطرح کیږي چې که چیري په قانون کې یوه موضوع مسکوته وي؛ خو په موضوع کې د هغه متضاد حالت موجود وي، د قانون مفسر کولی شي د متضاد تفسیر له لارې، مسکوت حالت ته حکم تر لاسه کړي. د ساري په توگه که په قانون کې داسې ویل شوي وي چې له اتلسو کلونو څخه د ټیټ عمر لرونکي نه شي کولی تجارت وکړي، او دا نه وي ویل شوي چې د سوداگریزو معاملاتو له پاره د ۱۸ کلونو د عمر بشپړیدل شرط دي، د پورتنۍ قاعدې له مخې چې وایي له اتلسو کالونو کم عمره کس نه شي کولی تجارت وکړي، مفسر د اضدادو د تفسیر له مخې په وضاحت سره ویلای شي، چې له اتلسو پاس عمر لرونکی د تجارت کولو صلاحیت لري.
دا ډول تفسیر تر ډیره په مدني او تجارتي حقوقو کې معمول دی.
دغه حقوقي مفاهیم په دغه پښتو متل کې داسي منعکس شوي دي: «څیرونه په ضد معلومیږی.»
۲۵ – د دعوې په بهیر کې مصالحه:
په مدني او تجارتي حقوقو کې کله نا کله داسي پیښیږي چې د محکمې له پریکړې مخکې مدعي او مدعيعلیه پر مصالحې او روغې توافق کوي.
دا حالت ښایي د قاضي په سپارښتنه او یا د دعوې د دواړو لورو د توافق په نتیجه کې رامنځ ته شي. په داسي یو حالت کې، محکمه د دعوې عادي بهیر دروي. او که چیري د مصالحې په نتیجه کې دواړه لوري د خپلې قضیې په حل بریالي شي، محکمه د هغوی د مصالحې اسناد په اړوند دفترونو کې ثبت او په حقیقت کې د ثبت ورځ د دعوې د ختم او ابلاغ ورځ شمیرل کیږي.
دغه موضوع هم په دې پښتو متل کې داسې راغلې ده: «زه او ته راضی څه به وکاندي قاضي.»
۲۶،- له محکمې څخه بهر؛ د هغه حکم جایز نه دی:
د حقوقو د علم له نظره، محکمه هغه رسمي اورگان دی چې له قانون سره سم تاسیس او له ځانگړو قوانینو سره سم د واکونو او صلاحیتونو په لرو سره، د دعواوو په حل او فصل مکلف دی، او صلاحیتونه یې په زمان او مکان پورې مقید دي.
نو؛ د همدې قید له مخې محکمه مکلفه ده چې د دعوې څیړنه او د حکم اصدار؛ په ځانگړي ځای کې چې ورته ټاکل شوی دی ترسره کړي، له هغه پرته د محکمې حکم خپل قانوني اعتبار له لاسه ورکوي او جایز نه دي.
دغه موضوع هم په یوه پښتو متل کې داسي راغلې ده: «انصاف د قاضي په کور کې هم نشته.»
(نور بیا)
د قاضي په هکله نور پښتو متلونه
مور اوپلار یې په قاضي ، هلکان یې په بازي .
قاضي خپله خره غ…له ، او بل ته نصیحت کاوو .
که دعوه د له قاضي سره شوه ، فیصله به په چا کوې.
زه او ته راضی ، څه کار ده د قاضي. زه او ته راضی څه به وکاندي قاضي.
مفت شراب قاضي هم څکي .
انصاف د قاضي په کور کې هم نشته