تاند په افغانستان کې د ژمي په موسم کې د مړینو یو علت، ګاز نیول یا په ساینسي اصطلاح، د کاربون مونو اوکسایډ مسمومیت دی.
ګاز نیول څه شی دی؟
د کاربون مونو اوکسایډ مسمومیت یا په عامه اصطلاح ګاز نیول هغه وخت پېښېږي، کله چې د دې ګاز کچه په وینه کې لوړه شي. کله چې د هوا په ترکیب کې د کاربون مونو اوکسایډ کچه لوړه شي، د بدن د وینې په سرو ګلوبولونو کې د اکسیجن ځای کاربون مونو اوکسایډ سره ونیسي، چې دا کار د بدن نسجونو ته سخت زیان رسوي او حتی د مرګ سبب کېږي.
کاربون مونو اوکسایډ یو بېرنګ، بېبویه او بېمزې ګاز دی، چې د ګاز، لرګیو، ډیزلو، پروپان او نورو سون توکو د سوځېدو په پایله کې تولیدېږي. هغه وسایل او ماشینونه چې سم اګزاس یا د هوا د تبدیلي اسانتیا نه لري، په ځانګړي ډول په تړلو ځایونو کې، کولای شي د دې ګاز کچه تر خطرناک حد پورې لوړه کړي.
د ګاز نیولو نښې نښانې
د کاربون مونو اوکسایډ د مسمومیت نښې په لاندې ډول دي:
✅ سر دردي
✅ کمزوري
✅ ګنګسیت (سرګرځېدل)
✅ د زړه بدوالی یا استفراق
✅ د تنفس ستونزه (ساه لنډی)
✅ ګډوډي او مغشوشیت
✅ بېهوشي
ګاز نیول په ځانګړي ډول د هغو کسانو لپاره خطرناک دي چې ویده وي یا نشه وي، ځکه چې کېدای شي مخکې له دې چې څوک یې له ستونزې خبر شي، مغزي زیان وګالي یا خپل ژوند له لاسه ورکړي.
د ګاز نیول څرنګه تشخیص او تداوي کېږي؟
✅ تشخیص: که څوک په ځان د ګاز نیولو شک لري، باید ژر تر ژره د تازه هوا ته ووځي.
✅ درملنه: ناروغ باید سمدستي اکسیجن تنفس کړي تر څو د بدن حجرو ته یې اکسیجن ورسېږي. که ناروغ په خپله سا نه شي اخیستلی، نو مصنوعي تنفس ته اړتیا لري.
د ګاز نیولو خطرناک عوامل
✅ ماشومان: د لویانو پرتله ژر نفس اخلي، نو ډېر متاثره کېږي.
✅ حامله مېرمنې: د جنین وینې حجرې د لویانو په پرتله ژر کاربو ن مونو اوکسایډ جذبوي.
✅ زاړه کسان: له مغزي خطر سره ډېر مخامخ وي.
✅ هغه کسان چې د زړه یا سږو مزمنې ناروغۍ لري: د اکسیجن کمښت ورته ستونزې پیدا کوي.
✅ هغه کسان چې د کاربون مونواوکسایډ له کبله مسمومه شي : بېهوشي د شدید مسمومیت نښه ده.
د ګاز نیولو د مخنیوي لارې
🔹 د کاربن مونو اوکسایډ کشفوونکي وسایل نصب کړئ او د هغوی د بیټرۍ چک کول مه هېروئ.
🔹 موټر مه پرېږدئ چې په تړلي ګراج کې چالان وي.
🔹 د پخلنځي ګازي وسایل د کور د تودولو د وسیلو په توګه مه کاروئ.
🔹 ټول وسایل چې په سون توکو کار کوي، باید په منظم ډول یې فلترونه وکتل شي.
🔹 دېوالي بخارۍ هر کال وڅېړئ ترڅو د ګاز د وتلو لاره خلاصه وي.
🔹 که ګاز لیک شوی وي، تر ترمیم وړاندې کور ته مه ورګرځئ.
د ګاز نیولو جدي والي ته پام وکړئ
د کاربون مونو اوکسایډ مسمومیت جدي حالت دی، که د شک وړ نښې ولیدل شي، ژر تر ژره روغتون ته لاړ شئ. دا یو بېخطره مسمومیت نه دی او باید ژر تر ژره یې درملنه وشي.
🔥 که تاسې هم د ګاز نیولو تجربه لرئ یا کومه مهمه مشوره لرئ، نو له نورو سره یې شریکه کړئ!