گرد آورنده : غوث جانباز
افغانستان در سپتمبر ۱۹۴۷ یگانه کشوری بود که مخالف عضویت پاکستان در سازمان ملل متحد رأی داد. پاکستان در عکس العمل به اقدام کابل تجارت افغانستان را از طریق بندر کراچی قسماً مسدود ساخت. بندر کراچی در آن ایام، یگانه مسیر برای بازار های خارجی افغانستان بود. حکومت پاکستان با بکار گیری نیرنگ های بیوروکراتیک کوشش کرد حجم صدور مواد نفتی و سایر کالاها را به افغانستان کاهش دهد.
افغانستان در جون ۱۹۴۸ سرانجام دولت پاکستان را به رسمیت شناخت.
یک سال بعد، افغانستان ” خط دیورند ” را رسماً جعلی اعلام نموده و هر چه فعالتر به کار در میان پشتون های آنسوی ” خط دیورند” به هدف تشکیل دولت مستقل، یا الحاق با افغانستان پرداخت.
به باور ” ستینلی وپیرت ” (افغانستان شناس امریکائی) ” در صورت عدم امکان تشکیل دولت مستقل پشتون ها، کابل می خواست اراضی پشتون های آنسوی ” خط دیورند ” به قلمرو افغانستان الحاق گردد. علاوه بر آن، افغانستان تلاش می نمود تا راه مستقیم را به بحیرۀ عرب بدست آرد. کابل هکذا امیدوار بود تا منطقه سرحدی بلوچستان مانند ایالت ” شمال غربی ” پشتون نشین، در صورت که امکان الحاق آن به افغانستان دشواری های را به میان آرد، حداقل تحت حمایۀ افغانستان قرار گیرد”.
قیام های ضد حکومتی پشتون ها در ایالت” شمال – غربی ” توسط حکومت پاکستان پیوسته سرکوب می گردید. در جریان یکی از عملیات های سرکوب گرانه در جون ۱۹۴۹ طیارۀ جنگی پاکستان ظاهرا “سهواً” قریه ی را در خاک افغانستان بمبارد نمود که در اثر آن ۲۶ تن کشته و عده ای زیادی زخمی گردید. حکومت های افغانستان و پاکستان کمیسیون مشترکی را به هدف بازرسی این واقعه تشکیل دادند. در نتیجۀ تحقیقات، پاکستان تقصیر خود را پذیرفت و حاضر شد تا به متضررین سانحه جبران خساره نماید. اما فضای ناباوری میان دو کشور مثل سابق پا برجا باقی ماند. موانع را که پاکستان در راه انتقال بارها از بنادر پاکستان به افغانستان ایجاد می کرد تشنج میان دو کشور را شدت می بخشید.
در نوامبر ۱۹۴۹ محمد داوود خان در رأس وزارت امور اقوام قرار گرفت و موضعگیری حکومت افغانستان در رابطه به مسألۀ پشتونستان بلافاصله تند تر گردید.
به ابتکار افغانستان و در توافق با هند عده ای از لیدران مناطق ماورای “دیورند” در قلمرو هندوستان گردهم آمده و زمین های پشتون نشین آنسوی “خط دیورند ” را پشتونستان اشغال شده اعلام نمودند.
میرزا علی خان در جنبش استقلال طلبان پشتون های آنسوی “دیورند” یگانه لیدر فعال نظامی بود که طی ۳۰ سال به ضد اشغالگران خارجی مبارزه نموده بود: نخست علیه انگلیس ها و سپس به ضد حاکمان پاکستان.
به هدف انسجام اذهان عامه در آنسوی خط دیورند، وزیر اقوام محمد داوود خان در شهر کابل بنای لیسۀ را به نام “خوشحال خان خټک ” گذاشت. این مکتب زیر مدیریت وزارتی که محمد داوود متصدی آن بود قرار گرفت. در لیسۀ خوشحال خان ” ۵۰۰ متعلم بین سنین ۶ الی ۱۸ سال که همه از مناطق آنسوی خط دیورند بودند آموزش می دیدند. مضامین در این مکتب به لسان پشتو تدریس می شد، و توجه خاص به آموختن تأریخ، ارزش های معنوی پشتون ها و استقلال طلبی مبذول می گردید.
پاکستان در دسمبر ۱۹۴۹ ضربۀ متقابل وارد کرد. حکومت این کشور اعلام نمود که از اول جنوری ۱۹۵۰ حمل و نقل نفت، و در کُل مواد سوخت از بندر های پاکستان به قلمرو افغانستان را متوقف می سازد. مقامات پاکستانی بهانه میاوردند که گویا وسایط نقلیۀ افغانی در مغایرت با تقاضاهای امنیتی وضع شده در پاکستان قرار دارند.
افغانستان و پاکستان کمپاین شدید تبلیغاتی را به ضد یک دیگر در رسانه های گروهی آغاز نمودند.
حمایت سیاسی از موضع افغانستان در قبال مسألۀ پشتونستان، در اختیارقرار دادن خاک شوروی برای تجارت خارجی افغانستان وغیره.
وزارت امور خارجۀ امریکا و سفارت آن کشور در کابل از انکشاف اوضاع نگران بودند. وقتی پاکستان بار اول در ۱۹۴۷ به محاصرۀ اقتصادی افغانستان پرداخت و خاک اش را برای تجارت به روی افغانستان بست، امریکا کوشش نمود موقف افغانستان را در رابطه به پذیرش پاکستان به عضویت سازمان ملل متحد و مسألۀ پشتونستان نرمتر و انعطاف پذیر تر سازد.
امریکا به افغانستان می رساند که ” کابل با حرکات خود می تواند به پروژه های مشترک اقتصادی امریکا- افغانستان صدمه برساند.”
مقارن همین زمان حکومت افغانستان دو هشدار معنی دار به دست آورد:
۱.کمپنی ” موریسن – نادسن ” به علت آنکه محاصرۀ اقتصادی پاکستان مانع انتقال بارها و تطبیق پروژه هایش در افغانستان می گردد به وزارت امور خارجۀ امریکا مراجعه نموده و طالب کمک شد.
۲. در جنوری ۱۹۴۸ یک مأمور وزارت امور خارجۀ امریکا به محمد لودین، وزیر فواید عامۀ افغانستان که ضمن سفری در امریکا قرار داشت یادآور شده بود که تداوم مناقشه با پاکستان برنامۀ پروژۀ آبیاری را در افغانستان که یک کمپنی امریکایی آنرا پیش می برد متضرر می سازد و به اقتصاد افغانستان زیان میرساند.