زمـوږه کـتـابـو کـې غــڼـو ځــالې کــړي دي
زمــوږه د مـکـتـب دروازې زنـگ وهـلې دي
دا زړونه د حرا د غره اقراء غواړي خالقه!
دا ستـړې ارواگانې نـورې جـنگ وهـلې دي
(عبدالوهاب باور)
تر شپـږم ټولگي پورته د افغان نجونو پرمخ د ښوونځیو تړل نه یوازې د افغان نجونو لهپاره، د افغان نوي نسل لهپاره؛ بلکې د ټول افغانستان لهپاره د یوې لویې ستونزې او غمیزې حیثیت لري، دا دی د دې غمیزې له پیل نه اتهسوه ورځې تېرې شوې او زموږ د تنکیو اولادونو په ستونو، زړونو او ککرو کې د زدکړو هیله او گل د مړاوي کېدو پر لوري روان دي.
د نجونو پر مخ د ښوونځیو د تړل کېدو د اتهسوو ورځو د پوره کېدو شکایت په میډیا کې داسې راغلی دی:
«په افغانستان کې له شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځیو تړل کېدو ۸۰۰ ورځې داسې مهال نن (یکشنبه) پوره شوې، چې د طالبانو حکومت لا هم په دې اړه د خلکو او نړیوالې ټولنې غوښتنو او فشارونو ته روښانه ځواب نه لري.
د دې تر څنګ شاوخوا ۳۵۰ ورځې کیږي چې پوهنتونو ته هم نجونې نه پرېښودل کېږي.
دغو یو په بل پسې بندیزونو ګڼ غبرګونونه هم درلودل خو طالبان پر دې برخې د کار له تکراري ژمنو سره سره نوي څه لري او نه هم نړیوالې ټولنې پر دوی د فشار د نورو لارو چارو څه ویلي دي.
په دې لړ کې د ملګرو ملتونو سرمنشي انتوني ګوتېرېش تر څنګ د نړۍ بېلابېلو مشرانو، بشري بنسټونو او خپله افغانانو د یادو بندیزونو په تړاو د اندېښنې په څرګندولو، زدهکړو ته د افغان نجونو د لاسرسي غوښتنه بیا بیا کړې ده…»
زه فکر کوم چې د نجونو د ښونځیو د بیا خلاصولو لهپاره دا شکایتونه او حکایتونه له گڼو ادرسونو په لسهاوو ځلې شوي دي؛ خو کوم غوږنه به یې واوري، کوم پلان او مسلګي کادرونه به یې عملي کړي.
هغه خلک چې د ښوونځیو د دروازو د تړلو مسؤلیت لري، د هغو خلکو له ډلې نه د دوی ځینې اړوند مسؤلین د نجونو د نه تعلیم له ستونزو سره عملاً لاسگرېوان دي. د طالبانو د عامې روغتیا وزیر په ښکاره ویلي دي چې د افغانستان په ټولو ولایتونو کې د ښځینه ډاکتران له کمبود سره مخ دي. تاند په یوه لنډ رپوټ کې دې موضوع ته داسې اشاره کړې ده:
«تاند (شنبه، د قوس ۴ مه) د عامې روغتیا وزیر قلندر عباد وايي چې د افغانستان په ټولو ولایتونو کې د ښځینه ډاکترانو شمېر کم دی.
ښاغلي عباد، چې اروزګان ولایت ته تللی و، په یوه خبري غونډه کې وویل، د افغانستان په ټولو ولایتونو کې د ښځینه ډاکترانو شمېر لږ دی.
اروزګان، پکتیکا او زابل په ځانګړي ډول هغه ولایتونه دي چې د ښځینه ډاکترانو، نرسانو، او قابلو شمېر پکې په نشت حساب دی.
د عامې روغتیا وزیر، چې د نجونو د تعلیم پر ارزښت پوهیږي، همداراز وویل:«د عامې روغتیا وزارت په پام کې لري چې د افغانستان د ښځینه ډاکترانو د کموالي ستونزه حل کړي او له همدې کبله یې ۲۰۰ ښځینه کارکوونکې د لوړتخصص پروګرام ته معرفي کړي دي.»
ده زیاته کړه:«اسلامي امارت په تېرو دوو کلونو کې هم په افغانستان کې د نرسانو او قابلو د روزنې په برخه کې ډېر پروګرامونه اجرا کړي دي.»
ښاغلي قلندر په دې اړه څه ونه ویل چې که د نجونو ښوونځي بند وي نو څنګه به نور ښځینه روغتیايي کدرونه روزل کېږي.
د ډېرو نظرخاوندانو په باور طالبانو د نجونو د تعلیم په مخنیوي افغانستان ته داسې ګوزار ورکړی چې جبران یې ډیرو کلونو ته اړتیا لري.
د طالبانو اکثره غړي د نجونو د تعلیم او د ښځو د کار پلویتوب کوي خو د دوی په منځ کې د دنیا له چارو یو شمېر بې خبره ملایان اجازه نه ورکوي چې نجونې تعلیم وکړي او افغانستان په پښو ودریږي.»
وخت تېرېـږي، د افغان بچیانو عمر په داسې حالت کې ضایع کېـږي چې د تعلیم له دایرې نه لري ساتل شوي دي. د نړیوالو پام کله د اوکراین جگړې ته وراوړي، کله اسرایل او غزه، کله د ناپاکو گاونډیانو داسې سیاسي ډرامو ته چې ناولتیا په کې خپل اوج ته رسېدلې وي او د ډرامې په هره پرده کې میچن پر خوارو او وږو افغانانو راڅرځول کېـږي (له پاکستان او ایران څخه د افغان مهاجرو په زوره شړل) او کله هم داسې طبعي پېښې رامنخته کېـږي چې وړاندوینه خو یې څه کوې چې د انسان په ذهن کې هم نه راگرځي، مگر زموږ په جغرافیه کې پېښېـږي لکه په هرات کې خونړۍ زلزله؛ خو د تعلیم د پلویانو دې پام وي چې په هرډول سختو او کړاوجنو حالاتو کې هم باید د نجونو د تعلیم مسأله او د وطن د نوي نسل د روزلو موضوع هېره نه شي او د تعلیم پلویان دې له خپلې مبارزې لاس وانخلي. دا دې هېوادوالو او نړیوالو ته ورپه یاد کړي چې په افغانستان کې له نجونو او ښځو سره څه ډول چلن کېـږي. او د تعلیم پلویان به ترپایه پر دې ټینگار کوي چې د نجونو ښوونځي دې پرانستل شي، ښځې دې خپلو زدکړو او کارونو ته پرېښودل شي او د وطن نوي نسل ته دې د مدرنو زدکړو زمینه برابره کړای شي.
«د مینې کور یې زموږ،
وطـنـه مور یې زموږ!»
د دې ډول( دهل ) غږ به سبا واورې !!!
په لومړیو شپو ورځو کې به نجونو ژړل، مګر نن سبا ور سره عادت دي. پلرونه یې هم اوس کیسه کې نه دي، که تاسو وایئ چې نه پلرونه یې زړه خوري؛ هغه خو غریبان پلرونه دي، دا نور پیسه داره خو یې کیسه کې نه دي. که وي بیا نو ولې د خپلو لوڼو په خاطر دا هېواد نه پرېږدي