نوشته : غوث جانباز

ظاهرا اکثر آگاهان سیاست های جهانی نظر متفق دارند که این توسعه باید قبل از همه به نفع روسیه و چین باشد؛ لیکن آیا مسئله و محاسبه به همین حد ساده است؟ در این نوشته ی مختصر به تحلیل همین موضوع پرداخته می شود.

دیدگاه ستراتیژیک چین و روسیه، به بریکس تلاش برای ایجاد یک پلاتفرم وسیع و موثر رقابتی (در پاره موارد تقابلی) در برابر غرب بوده و تبدیلی بریکس به تکیه گاه مطمین، قابل پیش بینی، مستقل، از دیدگاه اقتصادی متکی به خود و بالاخره تنظیم و تحکیم همکاری های همه جانبه وربرنامه ریزی شده با “جنوب -جهان” می باشد.

برای برازیلداز یک طرف مهم بود تا به بانو “کریستینه فرناندیز دی کرچیر” ، رئیس جمهور کشور دوست و همسایه اش، ارجنتائین کمک نماید تا در انتخابات عنقریب برنده شود و شمولیت ارجنتائین در بریکس موفقیت سیاسی رئیس جمهور ارجنتائین در آستانه انتخابات ریاست جمهوری تلقی گردد؛ از جانب دیگر نقش خودش را نیز در میان کشور های حوزه امریکای لاتین بالا ببرد.

حضور همزمان سه کشور مسلمان – عربی : عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی در بریکس (دو تن آن بازیگران مقتدر در صنايع نفت استند) نقش عامل نفت را در این اتحادیه قوی‌تر ساخته و تاثیر آنرا بالای سازمان نفتی “اوپیک” سمت و سوی تازه می بخشد.
کاندیداتوری کشور اتوپیا در افق بریکس در واپسین دقایق نمایان گردید. این کشور فاقد ظرفیت ملموس سیاسی و اقتصادی بوده، بنابرین، در بریکس بیشتر حضور تشریفاتی خواهد داشت. به احتمال زیاد شمولیت ایتوپیا به ابتکار و تشویق افریقای جنوبی صورت گرفته، تا به این ترتیب تعادل را در قاره رو به رستاخیز افریقا رعایت شده باشد.
ترکیب توسعه یافته بریکس به نظر ما، بدای روسیه می تواند یک سلسله تهدید های بالفعل را در بطن خود داشته باشد. روسیه در فارمت توسعه یافته می تواند در مسایل حساس و سرنوشت ساز بدون حمایت عده ای از اعضا بماند. پنهان نیست که روسیه حتی با چهار عضو بنیان گذار بریکس نیز گاه، گاه به سختی کنار می‌آمد، تا حمایت شانرا کسب نماید، بحران اوکرائین مثال خوبی می تواند در این زمینه باشد. احتمال آن وجود دارد که افزایش اعضا این مشکل را بیشتر خواهد ساخت.

علیرغم آنکه زدودن دالر امریکائی در داد وستد میان کشور های عضو بریکس، در دور نمای نزدیک بعید و غیر عملی می رسد، لیکن طرح کنترول ۶۰ در صد ذخایر مواد نفتی در جهان دستاوردی است پراگماتیک و تاثیر گذار.
در کل، می توان گفت که دولت های جدید در بریکس، کشور های بار دوش نبوده غالبا خود کفا و مستقل استند. در عین حال، “نوکی ها” به حدی نامتجانس اند که همین اکنون بسیار سخت است تصور نمود : این کشور ها چگونه خواهند توانست تضاد های موجود میان شانرا بردارند و بدای تدوین اهداف مشترک در یک اتحادیه کار نمایند و مهمتر از همه چگونه برای دسترسی به آن بالای یک دیگر اعتماد خواهند نمود. به طور مثال، بسیار سخت است اندر باب همکاری و اتفاق نظر میان چین و هند (مشکل اراضی)، یا میان ارجنتائین و ایران سخن زد. ارجنتائین تهران را به دست داشتن در قتل بیش از ۱۰۰ تن از اتباع کشورش و انجام اعمال تروریستی متهم می سازد و هشدار می دهد که در حضور ایران در بریکس به احتمال زیاد، بریکس را ترک نماید.

اسم این اتحادیه پس از توسعه چه خواهد بود، ظاهرا اعضای جدید با عنوان بریکس مشکل ندارند.
به این ترتیب می توان گفت که ریسک اساسی توسعه بریکس را تعیین اهداف مشترک، و عدم اجماع برای دسترسی به آن تش‌یل خواهد داد. توسعه، برای توسعه، بدون تعیین اهداف مشترک سیاسی- اقتصادی معنی نداشته و جایگاه بریکس را بی ارزش می سازد.

ترکیب روسیه، چین با انبوهی از دولت های کم وزن هیچ اثری بالای اقتصاد جهان در پی نداشته و همگرائی اقتصادی و سیاسی اتحادیه را مشکل می سازد.

توسعه وسیع و ناگهانی بریکس، بدون شک یک انکشاف دراماتیک پیرامون این اتحادیه است. دیده شود که ترکیب همکاری های اقتصادی میان کشور های عضو پس از اول جنوری ۲۰۲۴ چگونه تدوین و عملی خواهند شد.
حضور دولت های ثروتمند مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی موقع می دهد تا زمینه‌های تمویل و سرمایه گذاری ها در پروژه های زیربنائی در چهارچوب بانک بریکس توسعه یابد.

پذیرش همزمان چهار کشور از حوزه شرق میانه ( مصر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ایران) ظاهرا نفوذ بریکس را در این حوزه تحکیم خواهد بخشید. در حضور عربستان سعودی، نفوذ امارات متحده عربی در بریکس کمرنگ خواهد بود. سوال دیگر، (گرچه در بالا قسما به آن تماس گرفته شد) عضویت ایتوپیا در بریکس است… آیا بهتر نمی بود اگر عوض ایتوپیا از نایجیریا دعوت بعمل میامد؟ این درست است که ایتوپیا دولتیست با مساحت کلان، باستانی، لیکن بسیار فقیر بوده و وزن آن در مسایل سیاسی- اقتصادی بین المللی کمترین است. در عین حال، معلوم نیست که درخواست های اقتصاد های بزرگی چون اندونیزیا، مکسیکو و تایلند چرا بی جواب ماندهداست؟!…