تاند- د فرانسې نامتو شاعر، ډرامه ليكونكى، ناول ليكوال، د بشري حقونو فعال اوپه فرانسه كې د رومانتيك Romantic غورځنګ تر ټولو اغېزمن ليكوال ويكتور هوګو د اتلس سوه دوهم عيسوي كال د فبرورۍ په شپږويشتمه نېټه دنيا ته سترګې رڼې كړې.

په فرانسه كې هوګو تر ډېره په شعر او ډرامو مشهور دى. د هغه په شعري ټولګو كې (Les Contemplations) او ( La Légende des siècles) په ځانګړي ډول ډېرې ستايل كېږي او كره كتونكي يې د هوګو اوچت كارونه بولي. خو په انګليسي ژبه نړۍ كې بېنوايان (Les Misérables) او (Notre-Dame de Paris) د هوګو تر ټولو ښه آثارګڼل كېږي.

هوګو په زلميتوب كې شديد محافظه كار ؤ خو څو لسيزې وروسته د جمهوريت غوښتنې سخت ملاتړى شو. د هوګو سياسي ميلان د هغه په آثارو كې هم ښكاري. هوګو د خپل عمر ډېره موده په فرانسه كې تېره كړې خو د ۱۸۵۱ تر ۱۸۵۵ ترمنځ د ناپليون د واكمنۍ په موده كې د لنډوخت لپاره په بروكسل او جرسي كې او له ۱۸۵۵ څخه تر ۱۸۷۰ پورې يې په ګورنسي Guernsey كې د تبعيد شپې ورځې تېرې كړې دي.

د هوګو د کوچینوالي دوره له هسکو ټیټو ډکه دوره وه، په همدې دوره كې د فرانسې په انقلاب كې د بروبن لړۍ Bourbon Dynasty وپرزېده. لومړنى جمهوريت بريالى او نسكور شو او د ناپليون بوناپارت تر مشرۍ لاندې د فرانسې لومړنۍ امپراتوري رامنځته شوه.

 ناپليون د هوګو تر زېږېدو دوه كاله وروسته د امپراتورۍ ادعا اعلان كړې وه. دى لا اتلس كلن شوى نه ؤ چې د بوربن شاهي رژيم واك ته ورسېد.

د ويكتور هوګو پلار (ليوپولد) چې پر دين باور نه لارۀ، د ناپليون په پوځ كې لوړپوړى صاحب منصب ؤ او هغه ته ناپليون يو اتل ښكارېدۀ. خو مور يې سوفيا كلكه كاتوليكه سلطنت غوښتونكې وه. د هغې په هكله ويل كېږي چې له جنرال ويكتور لهوري (Victor Lahorie) سره يې مينه لرله. نوموړى جنرال په اتلس سوه دولسم كې د ناپليون پر ضد د كودتا په تور اعدام شو. د هوګو مور له خپل خاوند سره چې د پوځ جنرال ؤ ، ډېر وخت په ايټاليا او هسپانيا كې تېر كړ خو په اتلس سوه درېم كې چې له ليوپولد څخه موقتاً جلا شوه پاريس ته لاړه، هلته يې د هوګو په پالنه كې ډېره برخه واخيسته. له همدې امله د ويكتور هوګو په لومړنيو آثارو كې په تېره بيا شعرونو كې هم پاچا او هم دين ته تمايل زيات ليدل كېږي.

ويكتور هوګو د خپل نسل د ګڼو نورو ځوانو ليكوالو په څېر د رومانتيزم د بنسټګر (François-René de Chateaubriand) تر ژور اغېز لاندې ؤ.

(François-René de Chateaubriand) د اتلس سوه اتيايمې لسيزې په لومړيو كې د فرانسې مخكښه او نامي څېره ګڼل كېده.

د هوګو د شعرونو لومړۍ ټولګه (Nouvelles Odes et Poésies Diverses)) په ۱۸۲۴كې خپره شوه چې دى په دې وخت څلرويشت كلن ؤ. د دې كتاب په خاطر دربار، هوګو ته معاش مقرر كړ او شعرونه يې د ښه فصاحت او بلاغت په خاطر ډېر وستايل شول. له دې دوه كاله وروسته يې بله شعري ټولګه (Odes et Ballades) خپره شوه او ورسره هوګو د ستر شاعر په حيث ومنل شو.

هوګو د خپلې مور د خوښې خلاف له (Adèle Foucher) سره په مينه كې كښېوت. نوموړې د هوګو د كوچينوالي ملګرې وه. په ۱۸۲۲ كې د مور له مړينې وروسته موقع په لاس ورغله چې له هغې سره وادۀ وكړي. په ۱۸۲۳ كې يې لومړى اولاد وزېږېد ليكن هغه په ماشومتوب كې مړ شو. وروسته دوى د څلورو اولادونو خاوندان شول. خو په ۱۸۴۲ كې د بېړيو په ټكر كې د هوګو دوه زامن مړۀ شول. په ۱۸۷۰ كې چې هوګو له جلاوطنۍ پاريس ته راغى خلكو يې د يوۀ ملي اتل په توګه هركلى وكړ. خو له شهرت او ګرانښت سره سره يې په ۱۸۷۲ كې د ملي اسمبلۍ انتخابات وبايلل. هوګو يوه موده له ځان سره په چورتونو كې ډوب شو. ويل كېږي د دوو زامنو مرګ د هغه په خپګان كې لوى لاس درلود.

هوګو د ۱۸۸۵كال دمې په دوه ويشتمه نېټه په ابدي خوب ويده شو.

دا كتابونه يې په ژوندوني كې خپاره شوي دي:

• Nouvelles Odes (1824)
• Bug-Jargal (1826)
• Han d’Islande (1823) (Hans of Iceland)
• Odes et Ballades (1826)
• Cromwell (1827)
• Les Orientales (1829)
• Le Dernier jour d’un condamné (1829)
• Hernani (1830)
• Notre-Dame de Paris (1831), (The Hunchback of Notre Dame)
• Marion Delorme (1831)
• Les Feuilles d’automne (1831)
• Le roi s’amuse (1832)
• Lucrèce Borgia (1833) (Lucretia Borgia)
• Marie Tudor (1833)
• Étude sur Mirabeau (1834)
• Littérature et philosophie mêlées (1834)
• Claude Gueux (1834)
• Angelo (1835)
• Les Chants du crépuscule (1835)
• Les Voix intérieures (1837)
• Ruy Blas (1838)
• Les Rayons et les ombres (1840)
• Le Rhin (1842)
• Les Burgraves (1843)
• Napoléon le Petit (1852)
• Les Châtiments (1853)
• Lettres à Louis Bonaparte (1855)
• Les Contemplations (1856)
• La Légende des siècles (1859)
• Les Misérables (1862), (on which the very successful musical of the same name is based)
• William Shakespeare (essay) (1864)
• Les Chansons des rues et des bois (1865)
• Les Travailleurs de la Mer (1866), (Toilers of the Sea)
• Paris-Guide (1867)
• L’Homme qui rit (1869), (The Man Who Laughs)
• L’Année terrible (1872)
• Quatre-vingt-treize (Ninety-Three) (1874)
• Mes Fils (1874)
• Actes et paroles — Avant l’exil (1875)
• Actes et paroles – Pendant l’exil (1875)
• Actes et paroles – Depuis l’exil (1876)
• La Légende des Siècles 2e série (1877)
• L’Art d’être grand-père (1877)
• Histoire d’un crime 1re partie (1877)
• Histoire d’un crime 2e partie (1878)
• Le Pape (1878)
• Religions et religion (1880)
• L’Âne (1880)
• Les Quatres vents de l’esprit (1881)
• Torquemada (1882)
• La Légende des siècles Tome III (1883)
• L’Archipel de la Manche (1883)
Poems of Victor Hugo
داآثاريې له مړينې وروسته چاپ شوي دي
• Théâtre en liberté (1886)
• La fin de Satan (1886)
• Choses vues – 1re série (1887)
• Toute la lyre (1888)
• Alpes et Pyrénées (1890)
• Dieu (1891)
• France et Belgique (1892)
• Toute la lyre – nouvelle série (1893)
• Correspondances – Tome I (1896)
• Correspondances – Tome II (1898)
• Les années funestes (1898)
• Choses vues – 2e série (1900)
• Post-scriptum de ma vie (1901)
• Dernière Gerbe (1902)
• Mille francs de récompense (1934)
• Océan. Tas de pierres (1942)
• Pierres (1951)
• Conversations with Eternity
• په انترنت كې دهوګودژونداوآثاروپه اړه ډېرڅه موندلى شئ .ځينې يې دادي :
o E-texts of some of Hugo’s works from various sources
o Victor Hugo Central
o Political speeches by Victor Hugo: Victor Hugo, My Revenge is Fraternity!
o Biography and speech from 1851
o Works by Victor Hugo at Project Gutenberg