داود جبارخیل
په پاکستان کې د کورونا وبا خپرېدو د خلکو په اقتصاد هم اغېز کړی دی، په داسې حال کې چې د حکومت له خوا د خلکو د اقتصادي حالت د ښه کولو لپاره کوم ګامونه نه دي پورته شوي. د پاکستان د احصایې ادارې (PBS) د یوې سروې له مخې، د لاک ډاون په لومړیو دوو دورو کې، د بیکارۍ کچه 34.1 فیصده لوړه شوې او عاید 42 فیصده کم شوی.
د PBS د یوې سروې پر بنسټ د لاهور د یو مشهور خصوصي پوهنتون لمس کې د څیړونکو د علي چیمه او ماه رحمان لخوا راټول شوي پایلې له مخې، د کورونا ناروغۍ خپریدل او د لاک ډاون پلي کیدو کلیوالي او ښاري نفوس دواړه سخت اغیزمن کړي دي. اقتصادي زیانونه یې اړولي دي. د سروې له مخې په ښاري او کلیوالي غیر کرنیز اقتصادي فعالیتونو کې ښکیل هیوادوال د کرنیزو اقتصادي فعالیتونو په پرتله ډیر زیانمن شوي.
په ښاري سیمو کې بې روزګاري ۴۲٪ او په کلیوالي غیر کرنیز اقتصاد کې ۳۸٪ زیاته شوې، چې د دغو وګړو منځنی عاید په ترتیب سره ۴۸،۷٪ او ۴۷،۲٪ کم شوی دی. په مقابل کې، کرنیز اقتصاد د بیکارۍ کچه 4٪ زیاته کړه او عاید یې 6.5٪ کم کړ.
د سروې له مخې، د عاید او دندې په برخه کې ترټولو لوی زیان هغه کسان وو چې په لنډمهاله کارونو او ځان ګمارلو کې وو. نږدې څلورمه برخه، شاوخوا 3 ملیون اتباع، د وبا د لومړۍ څپې له کمیدو راهیسې د خپلو دندو په بیرته ترلاسه کولو کې پاتې راغلي. د نومبر په 2020 کې، اوسط عواید د لومړي بند د کچې څخه 5.5 سلنه ټیټ شوي.
څیړونکي په خپل راپور کې دې نتیجې ته رسیدلي چې لومړی دوه بندونه په عامو خلکو اقتصادي فشار ډیر کړي. د لومړۍ څپې وروسته د لاک ډاون د اقتصادي اغیزو کمولو لپاره ، حکومت د احساس نغدي پروګرام پیل کړ چې له مخې یې 15 ملیون کورنیو ته 12,000 روپۍ ورکړل شوې خو د دریمې څپې په جریان کې هیڅ ډول اقدامات ندي شوي.
د کورونا د دریمې څپې په جریان کې د حکومت لپاره ترټولو لویه پوښتنه دا ده چې ایا د اقتصادي اغیزو کمولو لپاره کوم جدي ګامونه اخیستل کیدی شي؟ د راپور له مخې، د PBS سروې د کورونا د دریمې څپې په جریان کې د حکومت پالیسیو لپاره مهم درسونه وړاندې کوي. یوه تعقیبي سروې هم باید ترسره شي او حکومت باید هر وګړي ته د وړیا کورونا واکسین په یقیني کولو سره په اقتصاد باندې د لاک ډاون اغیزې کمولو لپاره اړین ګامونه پورته کړي