یونس تنویر

     غیر دولتي موسسې هر کال د بهرنیو مرستو د پام وړ برخه په اقتصادي او ټولنیزو پروژو کې؛ بلخصوص په ښوونه او روزنه، روغتیا، کرنه، د کلیو پراختیا ، ټولنیز خوندیتوب، زیربنا او  د ښه حکومتوالي په برخه کې یې مصرفوي. غیر دولتي موسسې د زیات وخت راهیسې د اقتصاد وزارت تر څارنې لاندې فعالیت کوي. او په هرو شپږو میاشتو کې نوموړي وزارت ته راپور ورکوي.

    د غیر دولتي موسسو قانون د افغانستان اسلامي جمهوریت د اساسي قانون د ۳۵ مادې په رڼا کې طرحه او تدوین شوی. او د رسمي جریدې په ۸۵۷ مه ګڼه کې نافذ او د نوموړي قانون د ۴ مې مادې له مخې اقتصاد وزارت د غیر دولتي موسسو د ثبت او څارنې یوازینۍ مرجع ګڼل کیږي.

     یادو مسسو تر دې دمه په ټول هیواد کې د (1.02) میلیاردو امریکایي ډالرو څخه په زیات ارزښت (۲۸۱۵)  څخه ډېرې پروژې پلې کړې دي. او ددغو ټولو ارقام د اقتصاد وزارت د معلوماتو د مدیریت په سیستم/MIS کې ثبت دي.  اوس مهال اقتصاد وزارت د تمویل کوونکو ادارو په مرسته او د موسسو سره په همغږۍ ډېر اغیزناک او خورا مهم ګامونه اخیستې دي. د اقتصاد وزارت د غیر دولتي موسسو د انسجام ریاست د جینوا کنفرانس د ژمنو د پوره کولو، اداري فساد سره مبارزه ، د وخت د ضایع کیدو مخنوی، د روڼتیا رامنځته کول، د راپور او ځواب ورکوونې انلاین معلوماتي سیستم  NGOS / MIS  رامنځته کړی دی.

نوموړی سیستم، چې په ۲۰۱۹ م کال کې ایجاد شوی او په ۲۰۲۰ م کال کې پیل شوی. دا سیستم د غیر دولتي موسسو مسوولینو ته دا وړتیا ورکوي، چې د دوی په ادارې پورې ټول اړوند اطلاعات په دې سیستم کې شامل کړي، تر څو روڼتیا، حساب ورکوونه او د فساد مخه ونیول شي. 

     اقتصاد وزارت په دې توانیدلی، چې د غیر دولتي موسسو د معلوماتو د مدیریت سیستم په مرسته هر شپږ میاشتنۍ د هغو پروژو راپور، چې په ټول هیواد کې د موسسو له لوري د پلې کیدو په حال کې دي په اساني او په شفاف ډول لاس ته راوړي. 

همدارنګه، د دې سیستم  په کارولو سره؛ اقتصاد وزارت کولای شي د موسسو له لوري د پروژو د پلي کولو، د لګښتونو اندازه او نور معلومات، چې څنګه د موسسو له لوري پلې کیږي وڅاري.

     اوس مهال له 2200 څخه زیاتې کورنۍ او بهرنۍ موسسو د معلوماتو په سیستم کې شاملې دي. یادې موسسې د هیواد په لرې پرتو سیمو کې د هیواد د وګړو لپاره او هغوی ته د خدمتونو په چمتو کولو کې مهمه ونډه لري.

     اقتصاد وزارت په دې هڅه کې دی، چې د بیوزلۍ کچه راټیټه کړي او د تلپاتې پراختیایي موخو او ملي لومړیتوبونو ته په کتو د غیر دولتي موسسو د چارو څخه نظارت او څارنه وکړي. او همدارنګه اقتصاد وزارت په دې هڅه کې دی، چې په اقتصادي پرمختیا کې د موسسو رول پیاوړی کړي.

     د اقتصاد وزارت د اطلاعاتو او عامه اړیکو رییسه نوریه نزهت وايي: اقتصاد وزارت د بریښنایي حکومتوالي، روڼتیا، حساب او ځواب ورکوونې او اطلاعاتو ته د لاس رسي د حق قانون ته خپله ژمنتیا ثابته کړې. او لا نور هم په دې هڅه کې دی، چې بریښنایي حکومتوالي پیاوړې کړي.

له کله چې ډاکټر فاریابي د لومړنۍ ښځینه وزیرې په توګه د یاد وزارت د وزیرې په حیث معرفي او له ملي شورا یې د تایید رایه اخیستې، نو د حکومتوالۍ د بریښنایي کولو هڅې یې زیاتې پیاوړې کړې دي.

    په هیواد کې په ملي کچه اقتصاد وزارت د څارنې او ارزونې یوه واحده مرجع ده؛ مګر د څارنې او ارزونې ددغه میکانیزم بریښنایي کولو کې یوه غټه خوبي همدا ده، چې په چارو کې روڼتیا، د وخت ضایع او د فساد سره مبارزه کې غټ رول لري. یانې اوس مهال د غیر دولتي موسسو د څارنې او ارزونې پروسه او بلخصوص د پراختیایي پروژو باندې د پانګې اچونې جریان، د پانګې اچونې څخه د مخه او وروسته د پانګې اچونې پروسه د MIS/ سیستم  له لارې زیاته شفافه شوې او روڼتیا یې رامنځته کړې ده. یانې دا سیستم / MIS د پراختیایي پروژو د موثریت منظم راپور او د پایلو د لاسته راوړلو لپاره ډېر اړین دی.

منابع :

۱ـ  د عملیاتي چارو معیاري تګلاره( څارنه او ارزونه) ۱۳۹۷ ه ش کال. اقتصاد وزارت، ډ څارنې او ارزونې ریاست.

۲ـ  د غیر دولتي موسسو د انسجام ریاست ویب پاڼه: https://ngo.gov.af/

۳- د پایلو پربنسټ د مدیریت لارښود. اقتصاد وزارت ویب پاڼه:www.moec.gov.af