از زمان آموزش در مكتب تا پسین، چه در كتاب ها وچه در صحبت هاي استادان و بزرگان، از حسرت و اندوهي شنيده و خوانده ایم كه  براي ازدست رفتن بزرگان و انديشمندان اين سرزمين بوده اند. اين اندوه و حسرت، زماني اوج ميگرفتند كه آگاه ميشدیم شاعران، نويسنده گان و عاشقان اين سرزمين، بدون آنكه در زنده گي به اندازه ی شان خویش از سپاس هم ميهنان و سرزمين، برخوردار شوند، راهي ديار ابديت شده اند. اشاره بر اين موضوع، هميشه با اين مساله همراه مي شد كه بايد با احترام، حقشناسي و برخورد شايسته با قشر فرهنگ دوست و هنرپرور، رفتار شود. اين روایت را در مراتبزياد شنيده ام و حالا نيز از داستان هاي پُرطرفدار و پُر راوي به شمار ميرود كه از زبان به اصطلاح «چيزفهمان» بيرون مي شوند؛ اما سنت گذشته، همچنان بر روال خود باقي ست. در روز هاي مشخص و در تواریخ معيين، تعدادي باز هم به اصطلاح «دوستداران فرهنگ و ادب» با سوژه هاي تكراري كه هميشه با چاشني اي از قوم و منطقه و كشاكش هاي تباري همراه اند و مقاله هاي سراسر كليشه و صدای آه و افسوسي كه كمتر به ياد مي اندازند کمتر از روی دستخط بوده باشند و شماري از جوانك هايی كه علاقه مند نمايش اند، روان رفته گان را نه تنها خوش كه آزرده اند.در چنين بازار دو رويي و تقلب كه حالا فرهنگيان نماينده ي آن اند، بدعتي به كار است تاقبل از پدرود و اندوه پس از رحلت، با سپاس و تقدير، دل هايی را شاد کنیم كه اگر نتوانیم در غم و مصيبت مُعضلات زنده گي، كاري كنيم، به هنر و دانشي شكرگزار باشيم كه در وجود و از وجود بزرگان داشته و داريم.اين، منحصر به يك دوره ي تدریسنیست؛ بل ديني ست كه تا حیات ما بزرگان برما می ماند.

***

پس از تاسيس پوهنځى هاي طب، ساينس، حقوق و علوم سياسي و ادبيات كه هركدام به نوبت از دهه ي20 خورشيدي آغاز و الي دهه ي 50 خورشيدي ادامه می یابند، حكومت تصميم ميگيرد تمام اين نهاد ها را در چوكات يك اداره ي بزرگ به نام «پوهنتون كابل»  تنظيم کند. از اين تاريخ كه با سال 1343 خورشيدي برابر است، مركزيتی در پايتخت كشور به ميان مي آيد كه در طول نیم قرن در كنار نهاد هاي فرهنگي و آموزشي،چون وزارت اطلاعات و فرهنگ، انجمن ادبي كابل، پشتو تولنه و ساير نهاد هاي ممثل، به كانوني براي تجمع اهل دانش و فرهنگ و آموزش مبدل ميشود. در پوهنتون کابل طي نيم قرن با فراغت هزاران محصل، كدر هایی نيز پرورش و آموزش مي بینند كه در سال هاي پسين، به حيث استاد و آموزگار، جوانان را رهبر ميشوند.

گذشته ي پُر شكوه و ميراث هاي گرانبهاي تاريخي، اين نياز را به وجود مي آوردند تا نهادي شکل گیرد كه با محوریت فعاليت هاي مختلف ادبي وفرهنگي،خاصشود.

پس منظرپوهنځىادبیات پوهنتون کابل:

در سال 1323 خورشيدي، پوهنځى ادبيات تاسیس مي شود و به پاس زحمات و تلاش هاي بسيار، ‌زنده ياد علامه عبدالحي «حبيبي» به حيث نخستين رئيس اين بخش موظف شده است. از اين تاريخ كه با اجماع آموزگاران و محصلان رشته ي زبان و ادب توام است تا امروز، پوهنځى ادبيات «پوهنتون كابل» با استادان، شاعران، نويسنده گان و سخنوران بسيار  بر رونق فضاي جديد فرهنگي مي افزايد.

پوهنځى ادبيات، مانند دستوري براي زبان و فرهنگ در رشته هاي گوناگون زبان هاي داخلي و خارجي، نسل آگاه و منسجمي را ارائه مي كند كه همانند ماضی، فقط شاگردان مكاتب سرخانه و مساجد، شاعران و نويسنده گاني نباشند كه هركدام با ظرفیت و استثنا، ميتوانستند گروه هاي كوچكي از علاقه مندان به فرهنگ و ادب را پرورش دهند.

با رونق و گسترش فعاليت های رسانه یی، از چند سالي ست با صدا و سيمايی آشنا شده ایم؛ که اما از سال ها به اينسو با آموزش هزاران جوان، كوشيده است به گونه اي بر گستره ي فرهنگ بيآفزايد. او با سال ها زحمت و تحمل دشواري، از پشتيبانان بزرگ ميراث هاي گذشته ي ما به شمار ميرود. از زمان آموزش در مكتب تا هنگام آموزش در پوهنتون و حوزه هاي فرهنگي و آموزشي، سر را براي فرهنگ و ادب سرزمين سپيد می کند و قامت اش براي برپايي و استواري فرهنگ، خميده شده است.اين شخصيت گرامي، پوهاند  استاد محمد حسين «يمين» است.

استاد يمين از سالهاي طولاني ست كه در انديشه و فكر تاريخ، زبان و ميراث پُرشكوه گذشته ي سرزمين است. علاقه و محبت او به وطن، باعث ميشود در حدودچهار دهه با آفرينش آثار بسيار، آموزش، مسافرت و گفت و گو هاي بي شمار، دانش ما از زبان دري و تاريخ افغانستان، بیشتر شود.

پوهاند استاد محمد حسين «يمين» با آنكه سالهاست از شگوفايي و ياري عهد جواني دور می شود، اما با خرد کهولت، هنوز در محضر شایقان می درخشد.

استاد يمين درسال 1315 خورشيدي در ولايت پروان، ديده به جهان گشوده است. او مانند تمام كساني كه به حدود دور از پايتخت تعلق داشتند، آموزش هاي مكتب را در پروان، تجربه مي کند. تعلق خاطر به ادبيات و زبان، او را به سوي پوهنځى ادبيات كابل می کشاند و با خاطر آن، در سال 1339، آموزش هاي عالي را به پايان ميرساند. انديشه هايی كه استاد یمین را به سوي ادبيات می كشانيدند، وادارش مي کنند براي گذار چند، در ليسه ي غازي و دارالمعلمين كابل به آموزگاري بپردازد.

از دهه ي 20 الي دهه ي 50 ، آرامي و سكوني كشور را در بر می گیرند كه به گونه اي در جهت رهنمود افکار جمعی برای خیر و رفاه اجتماعی بودند. هنر، ادبيات و فرهنگ در فضاي جديدي رشد مي کنند. در چنين فضا كه با سلطنت مرحوم اعليحضرت شاه محمد ظاهر (رح) به همراست، استاد يمين به پوهنځى ادبيات كه حالا در مجموعه اي به نام «پوهنتون كابل» مسمي شده، در كنار بزرگان آموزگار، به تشريك دانشمي پردازد. اين آغاز تا كنون ادامه دارد و استاد يمين در راه آن رو سپید است.

استاد يمين براي آگاهي های بیشتر، تنها درگوشه اي از حوزه ي تمدني بزرگ و حاكميت زبان دري نمی ایستد و با سفر به ايران، اوزبيكستان و هند، آگاهی های بیشتری کسب می کند.

و اما آموزگاري در يك زمان طولاني، استاد را در كرسي هاي معتبري قرار داده است كه هركدام به گونه اي در راستاي اهداف او، اهميت دارند. این تجربه که به قیمت قامت خمیده، اما روی سپید استاد، «یمین درس و تدریس» می شود، فصل بزرگ و ستودنی زنده گی استاد را می سازد.

استاد در پوهنتون كابل در پُست هايی كه مي آوريم، براي آگاهي نسل نيازمند، به كرسي هایی نشسته است و در اين ميان در نهاد هاي معتبر فرهنگي كشور نيز حضور یافته است.

• آمر پوهنځى هاي شبانه ي كابل
• آمر ديپارتمنت زبان و ادبيات دري
• رييس پوهنځى زبان و ادبيات پوهنتون كابل
• عضو هيات تحرير مجله ي خراسان از نشرات اكادمي علوم
• عضو هيات تحرير مجله ي هنر هاي زيباي پوهنځى هنر هاي زيباي پوهنتون كابل
• عضو هيات تحرير نشريه ي خورشيد از نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ
• عضو هيات تحرير مجله ي خپلواكي از نشرات مركز تحقیقات كشور
• عضو هيات تحرير مجله ي كتاب از نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ
• عضو شوراي علمي پوهنتون كابل
• عضو شوراي ترفيع هاي علمي و انسجام امور اكادميك وزارت تحصيلات عالي و مسلكي
• عضو پيوسته ي فرهنگستان زبان و ادب دری (به اصطلاح فارسی) تهران
• آمر بخش ادبيات دري پوهنځى ادبيات پوهنتون كابل

استاد يمين با سرمايه ی عمر، مايه هاي بسياري دارد. آفرينش هاي او در رديف كتاب، رساله، مقاله و جزوه به عدد 100 ميرسند و شايد كه بيشتر شوند.

استاد يمين در هشتاد و چهارمین سال زنده گاني، هنوز سعی می کند و دوست دارد در محيط پوهنتون كه پُر از خاطرات اویند، پذيراي نسل هايی باشد كه براي بقاي فرهنگبه آموزش رو مي آورند؛ ولي شاید كمتر اندیشه کنند که پس از کسب فيض از محضر صاحبان خرد، احترام به آنان، چندان است؟