تاند (چهارشنبه، د کب/ حوت ۲۲ مه) د ګرینلنډ د پارلماني انتخاباتو پایلو وښودله چې له ډنمارک څخه د خپلواکۍ پلوي ګوندونو د پارلمان اکثره چوکۍ ګټلې دي. هم دیموکراتیت ګوند او هم نالېراک ګوند له ډنمارک څخه د ازادۍ پلوي کوي، خو د جلا کېدو لپاره یې تګلارې توپیر لري – یو یې چټکتیا غواړي، بل یې تدریجي لاره غوره ګڼي.
د انتخاباتو پایلې:
• دیموکراتیت ګوند د پارلماني انتخاباتو تر ټولو زیاتې – نژدې ۳۰٪ – رایې وګټلې.
• نالېراک ګوند، چې دوهم مقام یې خپل کړ، شاوخوا ۲۵٪ رایې ترلاسه کړې.
• اینویت اتاکاتګيیت (IA) ګوند له ۲۱٪ رایو سره دریم شو.
• سیوموت ګوند له ۱۵٪ رایو سره څلورم مقام خپل کړ.
د ۶۰ زره نفوس لرونکي ګرینلنډ پارلمان ۳۱ چوکۍ لري. دیموکراتیت ګوند، چې د مرکز-ښي اړخ سیاسي نظریې پلوي کوي، د هغو ګوندونو پر وړاندې غیر متوقع بری ترلاسه کړ چې کلونه یې واک درلود. دا پایله دا څرګندوي چې د ګرینلنډ خلکو ته یوازې د خپلواکۍ مسله مهمه نه ده، بلکې د روغتیا، تعلیم، فرهنګي میراث، او ټولنیزو پالیسیو ته هم ارزښت ورکوي.
سیاسي وضعیت او د ټرمپ دریځ
صدراعظم میوټ بورپ ایګیدی د فبرورۍ په میاشت کې د انتخاباتو د ترسره کېدو اعلان وکړ او ویې ویل چې هیواد باید په “جدي وخت” کې متحد شي، ځکه دا وضعیت د ګرینلنډ لپاره بېساری دی. دا انتخابات په داسې حال کې ترسره شول چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د ګرینلنډ د نیولو هیله ښکاره کړې. هغه تېره اوونۍ د کانګرس ګډې غونډې ته وویل: “زه فکر کوم چې امریکا به دا ټاپو په یو یا بل ډول ترلاسه کړي.”
ګرینلنډ، چې د ډنمارک یوه خپلواکه سیمه ده، د شمالي اتلانتیک د مهمو هوایې او سمندري لارو مرکز دی. دا ټاپو د نادره معدني زېرمو خاوند دی، چې د ګرځنده تلیفونونو، نوي کیدونکي انرژۍ ټکنالوژۍ، او نورو مهمو وسایلو لپاره اړین مواد پکې موندل کېږي.
د خپلواکۍ مسئله او اقتصادي تړاو
د نظرپوښتنو پایلې ښيي چې د ګرینلنډ زیاتره خلک د خپلواکۍ ملاتړ کوي، خو نه غواړي چې د ژوند معیارونه یې ټیټ شي. دا ځکه چې ګرینلنډ لا هم له ډنمارک سره پراخ اقتصادي تړاو لري:
- له ۱۸۱۴ کال راهیسې د ډنمارک تاج ته وفادار پاتې شوی.
• ۵۰٪ صادرات یې ډنمارک ته ځي.
• ۶۰٪ واردات یې له ډنمارک څخه کېږي.
• د وګړو نیمايي برخه د دولتي سکتور کارکوونکي دي، چې لویه بودیجه یې د ډنمارک حکومت ورکوي.
په همدې تړاو، تېره میاشت ډنمارک اعلان وکړ چې د شمالي قطب دفاعي ځواکمنتیا لپاره دوه میلیارد یورو (۲.۱۶ میلیارد ډالر) پانګونه کوي.
د خپلواکۍ لپاره درې اساسي مرحلې
په ګرینلنډ کې یوه کمیسیون د احتمالي جلا کېدو پر څرنګوالي کار پیل کړی، چې درې مهم ګامونه لري:
۱. له کوپنهاګن سره د جلا کېدو پر څرنګوالي توافق
۲. د ټولپوښتنې (ریفرنډم) ترسره کول، څو د ګرینلنډ ټول خلک پرېکړه وکړي
۳. د ډنمارک پارلمان کې د دې پرېکړې وروستۍ تصویب
راتلونکی ګام:
د خپلواکۍ پلوي ګوندونه هیله لري چې دا ټولپوښتنه به په راتلونکو څلورو کلونو کې ترسره شي، خو د نامعلومو شرایطو له امله، داسې نه ښکاري چې دا به په ۲۰۲۵ کال کې وشي.