تاند (پنجشنبه، لیندۍ/ قوس ۱۵ مه) د سوریې په جګړه کې له څو کلنې وقفې وروسته بیا نښتې بیل شوي دي. هغه وسلهوالې ډلې چې په دې عملیاتو کې د بشار اسد حکومت پر وړاندې برخه لري، څوک دي او څه سابقه لري؟ څوک یې ملاتړ کوي، څنګه يې دا جګړه او ولې پیل کړه.
د جګړې جغرافیه
د سوریې په شمال کې روانې جګړې د دې هېواد تر څو کلن نسبي ثبات وروسته تر ټولو لویې نښتې بلل کېږي. دا مهال د وسلهوالو یاغیانو تر واک لاندې سیمو او د دولتي ځواکونو تر کنټرول لاندې سیمو سرحدونه بدلېدونکي دي.
تر اوسه وسلهوالو یاغیانو د حلب او ادلب ولایتونه تر خپل کنټرول لاندې راوستي دي. دوی هممهاله د خپلو مورچو د ټینګولو ترڅنګ هڅه کوي چې هوايي ډګرونه، پوځي اډې، او حربي ښوونځي لاندې کړي او د حما ولایت پر لور پرمختګ وکړي.
اوس مهال په شمالي حما کې یاغیان د سوریې د دولتي ځواکونو له سخت مقاومت سره مخامخ دي، چې د روسیې هوایي ملاتړ لري.
د یاغیانو برید څنګه پیل شو؟
د لیندۍ/ قوس د اوومې، د چهارشنبې په سهار، وسلهوالو یاغیانو چې ځانونه “د نظامي عملیاتو اداره” بولي، “پر تېري ځواب” تر شعار لاندې بریدونه پیل کړل.
دغه برید له هغو سیمو پیل شو چې د دولتي ځواکونو له واکه بهر وې، د ادلب ولایت شمال له لویدیځ او د حلب ولایت له لویدیځې څنډې څخه. په لومړي ګام کې، د حلب ښار ته د ننوتلو او د هغې شاوخوا د نیولو هڅه وشوه، چې بریالي شول.
وروسته له دې، “پر تېري ځواب” ډلې د حلب ښار ته ننوتې، چې د سوریې دویم لوی ښار او اقتصادي پلازمینه ده، هغه وسلهوالې ډلې چې د ترکیې ملاتړ لري، د “د ازادۍ سپېدې” په شعار د حلب پر ختیځ برید پیل کړ.
په داسې حال کې چې لومړۍ ډله د حلب د سیمو پاکولو او د ادلب د اداري پولې د نیولو په عملیاتو بوخته وه، دوهمې ډلې د “ستراتېژیکو سنګرونو” نیول پیل کړل، چې په کې د هوايي ډګرونو او نظامي اډو تر څنګ د کورد وسلهوالو او دولتي ځواکونو تر کنټرول لاندې نورې سیمې شاملې دي.
“پر تېري ځواب” ډلې څوک دي؟
هغه وسلهوال یاغیان چې د “پر تېري ځواب” شعار لاندې عملیات ترسره کوي، د “فتح المبین” په نوم یې یو عملیاتي مرکز جوړ کړی چې اوس مهال د “د آزادي سپیدې” له وسلهوالو ډلو سره متحد دي.
په “فتح المبین” عملیاتي مرکز کې، جهادي اسلامپاله ډله “هیئت تحریر الشام” (پخوانۍ النصره ډله چې د امریکا له خوا ترهګره بلل شوې)، “کتائب الشام”، “جیش الاحرار”، “جنبش احرار الشام”، او “جیش العزه” (چې پخوا د آزادې سوریې د پوځ برخه وه) ګډون لري.
د “هیئت تحریر الشام” ډله د خپلو غړو د ځانګړو روزنو له امله د دې عملیاتو په سر کې قرار لري. خو دغه ډله د جګړې ټول محاذونه نه شي پوښلی. له همدې امله، د نورو وسلهوالو ډلو غړي، چې ډېری یې د حلب، ادلب، او حما ځایي اوسېدونکي دي، په بېلابېلو محاذونو کې ځای پر ځای شوي دي.
د “د آزادي سپیدې” عملیاتو په اړه
د دې عملیاتو په سر کې د “جیش الوطنی السوري” په نوم ائتلاف دی، چې د ترکیې ملاتړ لري. په دې عملیاتو کې د حلب ختیځه برخه په نښه شوې ده.
د لیندۍ په ۱۰مه، په دې عملیاتو کې شاملو ډلو پر هغو سیمو برید وکړ چې په ګډه د سوریې د دولتي ځواکونو او کورد قطعو تر کنټرول لاندې وې.
د تل رفعت ښار او د مینګ او کویرس هوايي اډې د دغو مورچو له جملې څخه دي چې په بشپړه توګه د سوریې د دولتي ځواکونو او کورد قطعو له واکه ووتلې.
په دې ائتلاف کې “سلطان مراد فرقه”، “سلطان سلیمان فرقه”، “حمزه فرقه”، “جیش الاسلام”، او د “جبهه شام” یوه برخه شامل دي.
دا ډلې له ۲۰۱۷ کال راهیسې د ترکیې په ملاتړ متحدې شوې او څو پوځي عملیات یې ترسره کړي، چې تر ټولو مشهور یې د “فرات سپر” عملیات وو چې د “داعش” پر وړاندې ترسره شول.
په ۲۰۱۸ کال کې یې د “زیتون څانګې” عملیات د شمالي سوریې په عفرین ښار او شاوخوا سیمو کې د کورد وسلهوالو پر ضد وکړل.
په ۲۰۱۹ کال کې یې د سوریې په شمال ختیځو سیمو کې د ترکیې د پوځ په عملیاتو کې برخه واخیسته چې د هغې په پایله کې یې د تل ابیض او رأس العین ښارونه لاندې کړل.
په دې لیکنه کې تاریخونه دقیق نه دي ، مثلا وایی : « د د دسمبر د اوومې، د چهارشنبې په سهار، وسلهوالو یاغیانو چې ځانونه “د نظامي عملیاتو اداره” بولي، “پر تېري ځواب” تر شعار لاندې بریدونه پیل کړل.»
تېره چهارشنبه د نوامبر 27 ورځ وه او نن چې د چهارشنبې ورځ ده د دسمبر 5 ورځ ده .
همدارنګه بل ځای لولو : « د دسمبر په ۱۰مه، په دې عملیاتو کې شاملو ډلو پر هغو سیمو برید وکړ چې په ګډه د سوریې د دولتي ځواکونو او کورد قطعو تر کنټرول لاندې وې. »
لاتراوسه د 2024 کال دسمبر لسمې ته نه یو رسېدلي . هیله ده ، د مطلب لیکونکی واقعي تاریخونه ولیکي .
له بلې خوا د ایران د اسلامي جمهوریت مشرتابه له خوا د سوریې هېواد د اشغال لپاره اشتها زیاته شوېده . دوی د « فاطمیون او زینبیون » تر نامه لاندې حرفوي قاتلانو او تروریستانو ډلې له خپلو انقلابي سپاهیانو سره یوځای کړي او د روسیې په هوایي او نظامي ملاتړ هلته لېږلي دي ، چې په دې محلي او مستقیمو مداخلو سره به د سوریې د مظلومو خلکو غمیزه لا زیاته شي .
باید وویل شي ، چې د دغه یو ویشت میلیوني هېواد دولتي واک د 15 سلنې نفوس درلودونکې شیعه ته ورته « علي والله یانو » اقلیت په لاس کې ده ، چې له 54 کلونو راهیسې یعنې له 1970 م کال راپدېخوا د حافظ الاسد او د هغه د زوی تر مرګ وروسته د بشارالاسد له خوا انحصار شویدی . دوی د دغه هېواد د 85 سلنې سني مذهبه مسلمانانو باندې په قاطع اکثریت خلکو تبعیضي او ظالمانه حکومت کوي .
هادي صاحب له دقته مو ډیره مننه. اصلاً موږ غوښتل چې تاریخونه راواړو، خو ترمنځ ګډوډي پېښه شوې ده. د دې لپاره چې روانه (دسمبر) مو په ذهن غالبه ده، د لیندۍ پر ځای مو دسمبر لیکلي.
کور ودان