در متن افزایش ارتباطات و تماس های فرانسه با کشور های نو بنیاد آسیای مرکزی، ناکامی های پی در پی دیپلوماسی فرانسه در افریقا و ناپایداری و سردر گمی در مسائل شرق میانه (از فلسطین گرفته تا لبنان و سوریه، به شمول اسرائیل)، سیاست مداران فرانسه هر چه بیشتر متمایل شده اند تا روابط خود را با یک تعداد مخالفین مسلح و غیر مسلح طالبان در افغانستان رنگ و ماهیت متمرکز تر دهند.

قبل از سفر های ماه نوامبر امانوئل ماکرون به قزاقستان و ازبیکستان، و سفر صادر جپاروف، رئیس جمهور قرغزستان به پاریس، احمد مسعود از تاریخ ۲۶ سپتمبر تقریبا یک ماه در فرانسه اقامت داشت.
مقامات فرانسه به احمد مسعود زمینه ملاقات با “لارشی” رئیس مجلس سنا، “سیونی” رئیس حزب جمهوری خواهان، “ایدالگو ” شاروال پاریس و “پیکریس” رئیس شورای منطقه ئی “ایل د فرانس” را فراهم ساختند. افزون بر آن، فرانسوی ها ترتیبات همه جانبه را روی دست گرفتند تا احمد مسعود با پر خواننده ترین و مطرح ترین رسانه های فرانسه از قبیل : رادیو فرانس، لو فیگارو، لیبراسیون، لو پوان و LCI مصاحبه های اختصاصی را انجام دهد.
خود احمد مسعود، به تاریخ ۴ اکتوبر در یکی از سخنرانی هایش به نکات جالبی تماس گرفت : ” این اولین بار بود که ما اینگونه تغییر ذهنیت را در مورد خود احساس نمودیم، و تا این حد شاهد استقبال دوستانه بودیم.”

دو روز بعد، به تاریخ ۶ اکتوبر مسعود گفت : ” ما باور داریم که با کمک شما و مردم شما [فرانسه] ما می توانیم با طالبان مبارزه کنیم و آن را شکست دهیم.”

مسعود، در پایان سفر طولانی اش به فرانسه، به تاریخ ۲۰ اکتوبر خاطر گفت : ” از فرانسه تشکری می کنم که در همچو شرایط دشوار از افغانستان حمایت نمود.”

فقط با گذشت چند هفته، مسعود مجددا در پاریس هویدا می شود، ظاهرا به مقصد اشتراک در “گردهمائی صلح پاریس برای صلح ۲۰۲۳” که در حاشیه آن رئیس جمهور ماکرون او را پذیرفت.

اتفاقا طی ماه نوامبر تصادم های نظامی میان طالبان و مخالفین مسلح در برخی از مناطق افغانستان شدت یافته بود، البته اینکه افزایش تصادمات تا چه حد با سفر های مسعود به فرانسه (و نه تنها) پیوند داشته لزوم به تحقیق و تحلیل جداگانه دارد.

قرار معلومات، احمد مسعود و افراد نزدیک به او، لااقل از سال ۲۰۲۱ به این سو تلاش تمرکز یافته می نمایند تا هسته ای تماس های حمایتگر بیرونی را که قبلا پدر او (احمد شاه مسعود – وزیر دفاع در حکومت استاد ربانی) ایجاد نموده بود، به نحو نوینی احیا نماید. اکثر آگاهان مسائل منطقه ئی نظر متفق دارند که از احمد شاه مسعود و طرفداران او برخی از حلقات در کشور های چون ایران، تاجکستان، روسیه و از پایان دهه ۹۰ میلادی فرانسه حمایت می نمودند.

از میان حمایت گران قبلی، احمد مسعود در حال حاضر می تواند به صورت قطع بر حمایت تاجکستان حساب نمایند، گرچه شواهد نشان می دهد که “دلسوزان معین و مشروط” را او می تواند در روسیه و ایران نیز سراغ نماید.

روسیه و احمد مسعود

از تحلیل و تحقیق آنکه آیا احمد شاه مسعود، والد احمد مسعود چگونه روابطی با مقامات اتحاد شوروی و پس از فروپاشی شوروی، با مقامات دولت جانشین آن، فدراسیون روسیه داشته (یا نداشته) اینجا میگذریم، چون خارج از بحث کنونی است.

در رسانه های غیر رسمی فدراسیون روسیه و همچنان شبکه های مجازی روسیه طی حداقل سه سال اخیر بار ها خبر های تأئید ناشده مبنی بر سفر های احمد مسعود به دوشنبه و مسکو منتشر گردیده است. انصافا باید گفت که تا قبل از سفر ماه اگست (۲۰۲۳) نه مقامات تاجکستان و نه هم روسیه آنرا تأئید ننموده اند.

احمد مسعود به تاریخ ۲۸ اگست ۲۰۲۳ برای اولین بار به طور رسمی به دعوت سیرگئی میرونوف وکیل دومای دولتی (معادل ولسی جرگه ی افغانستان) و رئیس حزب “روسیه عادل” به مسکو آمد. البته که سفر احمد مسعود و ترتیبات ملاقات های او در عمارت دومای دولتی روسیه بدون دریافت مجوز مقامات فوقانی فدراسیون روسیه امکان پذیر نبود. دلچسپ تر آنکه، روزنامه غیر دولتی روسیه به نام ” نی زاویسیمای گازیته” (لیکن روزنامه با خبر و با رسوخ) در شماره مورخ ۲۹ اگست سال جاری خویش با اشاره به منابع مسوول روسیه نگاشت: “حداقل مسوولین طراز اول دو سازمان مهم و مطرح در جبهه ضد طالبان طی ماه های جولای و اگست (۲۰۲۳) به روسیه سفر های داشته و با مقامات عالی رتبه فدرالی روسیه ملاقات نموده اند. این ملاقات ها هیچگاه توسط حکومت روسیه رسما تأئید نشده‌ اند.”

روزنامه همچنان تأکید می کرد که “… چینل های مطمئن ارتباط و همکاری با سایر چهره های مطرح و مهم افغان نیز تأمین گردیده است.”
سیرگئی میرونوف پس از ملاقات با احمد مسعود جملات دلچسپی را به زبان آورده گفت : “احمد مسعود، پسر احمد شاه مسعود است، همان شخص که در سال ۲۰۰۱ توسط اجنت های استخبارات کشور های غربی به قتل رسید، اما پسرش اکنون راه پدر را ادامه می دهد. ما به حیث نمایندگان حزب سوسیالیست روسیه وجیبه خویش می دانیم تا به اینگونه وطن پرستان دست دوستی دراز نمائیم.”

سیرگئی میرونوف، طبق وعده که به احمد مسعود داده بود از او دعوت بعمل آورد تا به تاریخ ۲۳ نوامبر سال جاری (۲۰۲۳) برای اشتراک در میز مدور تحت عنوان : ” افغانستان – بین گذشته و آینده : در مسیر صلح عادلانه و توسعه ئی پایدار ” به حیث سخنران اشتراک نماید. احمد مسعود به روز موعود با هم نظران اش به مسکو آمد و در میز مدور که بیشتر به یک سیمینار علمی شباهت داشت، اشتراک نمود.

وزارت خارجه روسیه ظاهرا، در سطح رسمی از هر دو مجلس با اشتراک احمد مسعود فاصله گرفته و بر تداوم مناسبات با طالبان بدون به رسمیت شناختن شان تأکید نمود، یعنی مثل سابق به روش دوگانه ادامه می دهد : حفظ روابط با طالبان، بدون آنکه در مسلئه ای به رسمیت شناختن از شتاب کار گرفته شود. دلچسپ است که تهران در استقامت افغانستان عینا مانند مسکو عمل می نماید، در حالیکه سه کشور دیگر منطقه، از جمله ازبیکستان، ترکمنستان و تا اندازه قزاقستان موضعگیری متفاوت تر داشته بیشتر به تعمیق و تحکیم مناسبات اقتصادی با گروه حاکم در افغانستان‌ می پردازند.

با این همه، ناظران نکته سنج، تحول جدی را در پالیسی عمومی روسیه در جهت افغانستان لااقل طی نه ماه اخیر مشاهده می نمایند. این پالیسی بیشتر بر مبنای طرز دید سکتور امنیتی- نظامی و استخباراتی روسیه استوار است. رسانه های رسمی روسیه کوشش می کنند اخبار و مطالب راجع به افغانستان را متوازن تر نشر نمایند : در کنار نشر “فعالیت های طالبان”، اقدامات گروه ها، جبهه های مخالف طالبان نیز هر چه بیشتر در رسانه ها انعکاس میابد.

گذار به مرحله ابراز محتاطانه حمایت سیاسی از گروه های ضد طالبان را می توان به عنوان آغاز مرحله جدید در مناسبات مسکو با گروه طالبان ارزیابی نمود.
مبرهن است که در حال حاضر فعالیت ابزاری مانند “فارمت مشورتی مسکو” برای حل معضل افغانستان دیگر چندان مطرح نبوده، مخصوصا در فضای فعالیت های نچندان آشکار دیپلوماسی امریکا که توانسته با پرداخت پول های هنگفت هفته وار بسیاری از افراد طالبان را در رده های فوقانی این گروه تطمیع و به شدت فاسد نماید. امریکا دقیقا از همان شیوه آزموده که از آن در زمان جمهوریت کار می گرفت، حالا در مناسبات با طالبان نیر عملی می نماید : رشوه، تطمیع، وابستگی تمام عیار…

این کار به امریکائی ها موقع داده تا بدون توسل به جنگ و به راه اندازی عملیات نظامی گزاف مانند ۲۰ سال حضور در افغانستان، به موفقیت های معین در راه پیاده نمودن منافع شان در منطقه نایل آیند.
گرایش طالبان برای گفتگو و وابستگی روز افزون مالی و سیاسی از امریکا، بدون شک علت دیگری بوده برای تجدید نظر در ستراتیژی افغانی مسکو.

در عین حال، احتمال آن نیز می رود که روسیه با ایجاد تنوع در مناسبات اش با طیف وسیعی از افغانها باز هم کوشش کند تا گفتگو ها را با طالبان از موضعگیری متفاوت تر ازسر گیرد.
قرائین نشان می دهد که مسکو اینگونه گفتگو ها را با کمال احتیاط به راه خواهد انداخت و تغییر بنیادی را در روش دوگانه اش ایجاد نخواهد کرد. اما تضاد مشهود ماجرای جاری در آن است که هم طالب و هم گروه های مخالف آن این بار، هر کدام به نحوی می تواند آخرین “قطعه ای برد” برای مسکو در “بازی بزرگ” باشد.

در این میان، احمد مسعود به تامین و گسترش روابط اش با فرانسه ادامه می دهد تا حمایت آنرا با خود داشته باشد. او باری حتی اعتراف کرد که “فرانسه را امید اساسی” خود می داند. شکی نیست که این امیدواری پس منظر تاریخی داشته و ریشه در مناسبات سیاسی- معاملاتی که قبله گاه اش با فرانسه داشته به ارث برده شده باشد.

یگانه سفر احمد شاه مسعود (پدر احمد) در اپریل ۲۰۰۱ به دعوت وزارت خارجه فرانسه به پاریس صورت گرفت. پاریس آنگاه رسما اعلام داشت که مصمم است از او [احمد شاه مسعود] حمایت ملی بعمل بیاورد. از آنجائیکه همه می دانند : ” هیچ گربه ای از برای خدا موش نمی گیرد” (آنهم گربه اجنبی) دلچسپ است کنکاش نمائیم که فرانسه آنگاه و حالا از آن سوی دنیا در افغانستان به دنبال چیست، به کدام اهداف، توسط کی و چگونه می خواهد به آن برسد؟ تحلیل این مبحث بدون شک دلچسپ بوده، لیکن از آنجائیکه به محتوای مبحث کنونیدما ارتباط مستقیم ندارد، تجزیه و ارزیابی آنرا می‌گذارم به آینده نزدیک.

با اینهمه، و با در نظر داشت عوامل که در بالا به آن اشاره شد، تصادفی نیست که پسر وزیر اسبق دفاع افغانستان (احمد مسعود) در سال ۲۰۲۱ اکثر فعالیت های تبلیغاتی و سیاسی خود را از فرانسه آغاز نموده و آنرا بیشتر در همین کشور متمرکز ساخته است. قبل از فعال شدن احمد مسعود در عرصه خارجی، یکی از متنفذین معروف فرانسوی به نام برنارد هنری لوئی در سال ۲۰۲۰ به ولایت پنجشیر آمده و در آنجا بااحمد مسعود و طرفداران اش ملاقات می کند. لوئی پس از این سفر به لابیگر مرکزی احمد مسعود در‌ فرانسه، بلجیم، سوئیس و اتریش مبدل می گردد. لوئی باری در سال ۲۰۲۱ خاطر نشان ساخت : “فرانسه پیش رفته ترین کمک ها را به مسعود مبذول می دارد.” به تعقیب آن، در ماه مارچ همان سال احمد مسعود را شخص امانویل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در کاخ ریاست جمهوری می پذیرد. پس از آن، در ماه اگست ۲۰۲۱ ایدالگو، شاروال پاریس خطاب به رئیس جمهور ماکرون، او را فراخواند : “از احمد مسعود حمایت بعمل آید، تشويق شود و به او کمک صورت گیرد.” مشاور شاروال پاریس به نوبه خود گفت : ” ما به طور منظم با مسعود و حلقه ی نزدیک به او داخل گفتگو بوده، و در پی آن هستیم که چگونه به حمایت خویش از مبارزین ادامه دهیم.” رئیس مجلس سنای فرانسه نیز یاد آوری نمود که ” فرانسه باید به مقاومتی ها کمک نماید.”

گرچه آقای مسعود، برعلاوه سرزدن ها به پاریس و مسکو، گاه و بیگاه به ویانا (اتریش) نیز برای اشتراک در “سیمینار ها” سفر می کند، لیکن از آنجائیکه وزنه سیاسی- نظامی روسیه و فرانسه در معادلات جهانی با کشور کوچکی مانند اتریش به صورت قطع قابل مقایسه نبوده، بنابرین، و با در نظر داشت ناتوانی های مشهود احمد مسعود و یاران اش در این برهه ای حساس تاریخی، سرگردانی های روز افزون ایشان عجالتا در تعامل ستراتیژیک با یکی از همین دو مرکز قدرت های جهانی (مسکو و پاریس) پایان خواهد یافت.

البته، کاش می شد تا این همه تپ و تلاش ها و سرگردانی ها به جای پایتخت های غیر، بالاخره به کابل میانجامیدند، و مسکو، پاریس، ویانا…ممد و همکاران صادقانه افغانستان می بودند.
لیکن، از آنجائیکه خارجی ها بیشتر (اساسا) در پی تأمین منافع ستراتیژیک خویش اند، پس سرگردانی های ما تا زمان نامعلوم دوام خواهد داشت.