(به مناسبت روزبین المللی رادیو-۱۳فبروری)

اختراع رادیو توسط “گوگلیلمو مارکونی” در اواخر قرن نُزده صورت گرفت که انقلاب بزرگی را در جهان خبررسانی و توسعه فرهنگ ها بوجود آورد.. این اختراع باعث تحول، رشد و انکشاف آګاهی واطلاعات نیز گردید. او درسال ۱۹۰۱م. موفق شد تا نخستین پیام را از فراز اقیانوس اطلس به کانادا بفرستد. بعد رادیو به شکل امروزی طی سالیان طولانی از لحاظ تخنیک تکامل یافت. امروز از رادیو برای مقاصدی مختلف چون آگاهی بخشی، آموزش، تفریح، اخبار، اعلانات و تبلیغات استفاده برد. تجارب یک قرنه نشان داد که رادیو به مقایسه ی سایر وسایل رسانه یی محبوبیت بیشتر دارد.

اما تاریخچه ی رادیو در افغانستان:

در افغانستان اساسگذاری، تاسیس و معرفی اکثر پدیده ها و تخنیک معاصر با نام اعلیحضرت امان الله خان پیوند دارد.رادیو نیز برای بار اول در سال ۱۳۰۴ش. در منطقه ی کوتی لندنی (نزدیک منطقه ی پل ارتل کنونی) در دو اتاق زیبا به سبک معماری مختص به خود وبی نظیر- با نصب یک دستگاه کوچک فرستنده  ۲۰۰ واته روی موج متوسط ۳۶۰متر شروع به فعالیت امتحانی نمود. در آن زمان نشرات آن محدود به ساحه مرکز یعنی ولایت کابل و همجوار آن بود. این نشر و پخش صدا یک مرحله تجربوی وآزمایشی بود که عمر کوتاه داشت. طی اغتشاش بچه سقا رادیو و نشرات آن کاملاً متوقف و دستگاه آن ازبین رفت، اما بعد از گذشت ۱۶سال دوباره درسال ۱۳۲۰ش. =۱۹۴۱ م. در تعمیر دو منزله جوار وزارت مخابرات سابقه( نزدیک پل باغ عمومی) توسط سردارمحمد نعیم خان معاون صدرات آن زمان ووزیر معارف بشکل نوین افتتاح گردید. رادیو برای مدت کوتاه تحت نظر خود شان  فعالیت کرد وبعداً  تشکیل اداری رادیو منظور و فعالیتهایش ادامه یافت.

ورود اولین ستیشن رادیو با دسته متخصصین و میخانیک ها تحفۀ حکومت اتحاد شوروی
برای ملت افغانستان بود که درماه اسد سال ۱۲۹۹ ش. (= اګست سال ۱۹۲۰م.) در عهد امان الله خان شروع بکار کرد، بعدها درین مورد کشور آلمان نیز کمکهای اسباب و کارکنان تخنیکی نمود. اولین تبعه ی افغان که در کابل در امور رادیو، مخابره و تلگراف تربیه ومصروف خدمت گردیدد، تورانشاه از منسوبین ماشینخانه عمومی کابل بود.

ماشینخانه کابل در علم گنج مسئول امورات صنعتی و تخنیکی آن زمان بود، بعداً درسال ۱۳۰۴ ش. درجمله ی اعزام یکتعداد محصلان به خارج،  یک محصل بنام عطا الله خان به خاطر آموزش تخنیک رادیو به آلمان اعزام گردید که سال بعد با چند تن متخصص آلمانی و دو دستگاه فرستندۀ رادیو دوباره به کشور برگشت و آنها کار نصب ستدیو و مرسلۀ آنرا آ غاز نمودند. در سال ۱۳۰۶ش. نشرات را آغازنمود.

 اولین مدیر آن محمد محسن خان بود.. ازطرف شب خبرها بطور ابتدائی و امتحانی نشر میگردید
و اولین نطاق خبرهای رادیو کابل عبدالجبار سرمحرر جریده امان افغان و دومی غلام سرورمتخلص
به گویا “اعتمادی” بود. ازآن به بعد راد یو کابل نشرات خود را درسال
۱۳۱۹ش.  بطور رسمی آغاز کرد و دراین دوره درساحۀ پل باغ عمومی کابل عمارت جدید برای
دستگاه رادیو و ادارۀ نشرات آن در جوار وزارت مخابرات سابقه تکمیل شد.

در زمانیکه رادیو درین تعمیر فعالیت داشت، فرستنده آن با قدرت ۲۰ کیلووات روی امواج متوسط ۶۶۰کیلوسایکل شنیده میشد. نشرات آن زمان دریک روز فقط دوساعت بود: ۲۰دقیقه نشر اخبار، مضامین مختلف اجتماعی، سیاسی، علمی تاریخی و اطلاعاتی  بود، متباقی به نشر موسیقی اختصاص یافته بود. تمام نشرات آن زمان بصورت مستقیم از ستدیو بود. در آن زمان هنوز تخنیک ثبت وضبط انکشاف نیافته بود. نه تنها شیوه نشرات ساده بود، بلکه خود رادیو نیز یک وسیله ی بسیار ساده بشکل یک جعبه بود که تنها یک نفر آنرا با استفاده از گوشکی میشنید، ازین سبب رادیوی آن زمان را رادیوی گوشکی میگفتند (همان سان که تیلفونهای آن زمان را تیلفون هندلی میګفتند). از این رادیو ګوشکی دریک زمان صرف یک نفر استفاده کرده میتوانست. در اوایل تعداد رادیو کم بود، بعدآ رادیو های جدید افزایش یافت و اکثریت شهریان کابل و مردم گردونواحی صاحب یکپایه رادیو شدند که تمام فامیل آن راشنیده میتوانستند.  اولین نطاق رسمی و خیلی شناخته شده رادیوافغانستان شادروان سرور گویا(اعتمادی) و نخسیتن آواز خوانان مرحوم استاد قاسمی، استاد غلام حسین و استاد قربانعلی کاکای استاد شیدا که اکثراً رباب مینواخت، بودند. استاد گل نبی نتو درتداوم آنها به اواز خوانی در رادیو پرداختند. به این ترتیب استادقاسم را بانی سرود وموسیقی در  رادیو مشناسیم که شاگردان زیادی درین رشته تربیه نمود. اولاد هایشان هرکدام یعقوب قاسمی، آصف قاسمی، یوسف قاسمی نیز از دانش او آموختند و اکنون نواسه شان وحید قاسمی نیز در عرصه هنر موسیقی فعالیت دارند. استاد قاسمی در سال ۱۳۳۵ ش.  یعنی زمانیکه وسایل ضبط وثبت ورادیو های برقی مروج شده بود، به عمر شصت وسه سالگی وفات یافتند (استاد رحیم بخش در مرثیه شان یک آهنگ جداگانه دارند. خداوند ایشان را غریق رحمت فرموده جنت فردوس نصیب شان گردانند). اکنون نواسه های یکتعداد ازین هنرمندان در همان کوچه ی خرابات زنده گی دارند، که محل زنده گی استادان موسیقی افغانستان بود:  از جمله پسران استاد رحیم بخش و نواسه های استاد شیدا را میتوان نام برد، همچنان یک پسر ساربان و یک پسراستاد هماهنگ نیزدر قید حیات بوده، یک پسر استاد شیدا در کویته زنده گی دارند و نواسه هایشان در همین گذر خرابات زنده گی دارند. اما گذر خرابات دیگر به همان شکل قدیمی آن نیست. این گذر طی جنگهای تباه کن کابل ( ۱۳۷۱-۱۳۸۰)کاملاً تخریب گردید، صرف بعضی جاها از آثار دیوار های قدیمی ملاحظه میگردد، متباقی از سر ساخته شده اند. حادثه غم انگیز همانا سوختن بعضی یادگارهای قدیمی مانند حریق زیارت چهارده معصوم و تخریب بعضی اماکن تاریخی  دیگر در این منطقه بود.

 بعد ها هنگامیکه اکثریت مردم کشور با رادیو آشنا شدند و تقریباً در اکثریت خانه ها رادیو مورد استفاده قرار گرفت،  نشرات رادیو افغانستان به تدریج با فرستنده های ۲۰کیلوووات در منطقه ی یکه توت با همکاری کشور آلمان تقویت یافت و عصری ترشد . به ادامه آن اولین اداره خبرگذاری افغانستان بنام( دباختر اطلاعاتی آژانس) شروع به فعالیت نمود. نخستین سرپرست رادیو بعد از سردار نعیم خان مرحوم سید قاسم ریښتیا رییس ریاست مستقل مطبوعات آن زمان بودند. نخستین بورد نویسنده گان مطالب برای رادیو متشکل از سیدقاسم رښتیا، عبدالرحمن پژواک، عبدالرووف بینوا وعبدالغفوربریښنا، بودند که در اوقات عصر(بعدازختم رسمیات) در کلوپ مطبوعات آن زمان(که درمنطقه ی چمن حضوری قرارداشت) دور هم جمع میشدند و مطالب را تهیه مینمودند. در پهلوی سایر نشرات؛ به تدریج برای اطفال برنامه قصه ایجاد شد که قصه ها توسط استادقیوم بیسد و بعد از او توسط عبدالرحمن بینا( هردو بنامهای کاکا منجانی) ثبت ونشر میشد. این برنامه یک پروگرام مختصر و چند دقیقه یی به منظور تربیت اطفال بود. بعد بنام (دکوچنیانو دنیا) پیشرفت نمود و مدت آن به نیم ساعت افزایش یافت که از گوینده ګان آن فلورانس حفیظ کریمی، یوسف هیواددوست، اسد سیفی خوردسال وچندبزرګسال بود، شامل قصه، چیستان، مطالب معلوماتی وتربیتی واهنگهای (مانند عشق درسرمهرگستر، مادرمن) که توسط اسدسیفی که در آن هنگام حدود ۱۲-۱۳ساله بود، ثبت شده بود- بیشتر نشر میافت. در رادیو افغانستان به تدریج برنامه های دهقان و صحت ومعلم نیز افزوده شد. بعداً یک کورس موسیقی ایجاد گردید( البته باندوی موزیک اردو و گروه موزیک ښاروالی مجزا از آن بود) که میتوان آن را اساس انستیتیوت ملی موسیقی امروزه نامید- اما مجزا از مکتب موزیک.

زمانیکه تشکیل رادیو توسعه یافت صاحب نشریه ی چاپی بنام(پښتون ږغ) گردید. این مجله یکی از محبوبترین مجلات کشور بود، که بیشترین مقالات آن درمورد هنرو موسیقی، معرفی برنامه های رادیو، اخبار، معرفی ومصاحبه ها باهنرمندان وسایر مسایل بود. بعداً نام آن به آواز تبدیل گردید. نخستین مدیر مسئول پښتون ږغ ښاغلی غوث خیبری بودند. در آغاز دهه چهل شمسی نشرات رادیو دریک روز به ۱۱ساعت ارتقا یافت. به ترتیب: برنامه اول از ۶-۸صبح، برنامه دوم از ۱۲-۱:۰۰و برنامه سوم از ۴-۱۰ شب و بعد تا ۱۲ شب. نشرات روزهای جمعه به ۱۲ساعت تمام میرسید.

برنامه اول ساعت هشت صبح خاتمه میبافت، بعداً برنامه دوم ساعت ۱۲چاشت( که دران زمان مردم کابل این ساعت روز را توپ میگفتند)، آغاز میشد وساعت یک پوره خاتمه میافت، بعداً در زمان اولین نظام جمهوری هفته یک روز از ساعت یک تا یک ونیم یکی از بهترین و محبوبتیرین برنامه ها، یعنی سیره النبی میبود، غالباً متن توسط شادروان مولانا قیام الدین کشاف تحریرشده بود.  برنامه سوم ساعت چهار عصر آغازوساعت ۱۲ شب پایان میافت.

افسوس که زیادترین آهنگهای آن زمان، خصوصاً صدای استاد قاسم را نداریم، زیرا هنوز وسایل ثبت وضبط کامل نبود( اما محدود آهنگ استاد قاسم در ارشیف رادیو موجود است) نخستین وسیله نشر- همانا ریکارد های قدیمی بودند که بعد ازان (Wire recording)فیته وکست های مدرن رواج گردید.

در سال ۱۳۳۳درپهلوی نشرات داخلی، برنامه اردو بنابر روابط دوستانه باکشور همسایه، هندوستان آغازگردید، بعداً برنامه انگلیسی نیز ایجاد شد. نخستین نطاقان برنامه اردو  امیرگران و مرحوم جاله وان بودند که در پهلوی قرائت اخبار ترجمانی مطالب را نیز به عهده داشتند. نطاق و مترجم برنامه انگلیسی سیدعثمان نام داشت که همزمان در لیسه غازی معلم انگلیسی نیز بود. بعداً داکتر فطرت نیز برای بار اول دربرنامه خارجی در بخش اردو به ترجمه ونطاقی شروع کرد و مدتی هم مدیر برنامه های خارجی بود. ازنویسنده های توانا و فعال آن زمان که در نوشتن مطالب معلوماتی و تنظیم برنامه ها همکار بودند؛ طور ذیل نام میبریم: عبدالحی حبیبی، محمد صدیق فرهنګ، سید قاسم ریښتیا، عبدالرحمن پژواک، محمد عثمان صدقی، عبدالمجید مخمور، احمد جاوید(که بعداً درپوهنځی ادبیات مصروف تدریس شدند)، پاینده محمدزهیر، محمدارسالان سلیمی، عبدالغفوربريښنا، لطیف نشاط، رشیدلطیفی، عبدالروف بینوا، عبدالحق واله، نجف علی نباتی، محمد ابراهیم عباسی، قاریزاده، صباح الدین کشککی و لطیف جلالی.

از نخستین نطاقان طور ذیل یاد آوری میگردد:سرورگویااعتمادی، لطیف زاده، پاینده محمدزهیر، قاسم یوسفزاده، غلام غوث خیبری، عمر شاکر، انورالحق گران، عبدالحمید مبارز، جاله وان، حضرت کوشان، لطیفه کبیرسراج، مهدی ظفر، مستوره شال، غفورویاند، میرمن آمنه، نادرجلالی، سامعه میرزاد، نیک محمد قابل، شفیقه محمودحبیبی، ثریا خادم، تورپیکی سنگین، جمیله شامل، فهیمه حمید، نفیسه عباسی، حسن شیرزی، سرور رڼا، لطیف جلالی، تاج محمد اکبر، قدیر فهیم، نبی پاکتین، رقیه ابوبکر، محمد هاشم پکتین، نفیسه محمود، کریم روهینا، مهدی ظفر، فتاح روشنگر و میرمن ا.شایگان. البته بعداً نطاقان ورزیده دیگر مانند صایمه مقصودی اکبر، یوسف هیواددوست، فرید شایان و زهره رهگذر و دکلماتوران موفق مانند، زلمی حسینی، نجیب شفقیار، ابراهیم خیل، فریده انوری، نجیبه شریف، نیره راهی، سهیلا اصغری وردک و سایرین که در تلویزین نیز به خدمات فرهنگی شان ادامه داند، به شهرت رسیدند.

نخستین قاریان قرآن کریم در رادیو به ترتیب اینها بودند: محترم قاری حلیم، محترم قاری غلام غوث خطیبی، محترم قاری فاخر، محترم قاری وقار، محترم فضل من الله فضلی، محترم قاری امان نوایی و محترم استاد قاری برکت الله سلیم.

نخستین آواز خوانان : مرحوم استاد قاسمی، استاد غلام حسین، استاد محمد ایوب، الحاج درمحمد لوگری، استاد قربانعلی، استاد گل نبی نتو، استادشیدا، استاد گلزمان، استاد رحیم بخش، منور،کاکاباقی، استاد نبی گل، استاد سراهنگ، سیدعلم، میرمن خدیجه پروین، یعقوب قاسمی، حفیظ الله خیال، میرمن رخشانه، گل احمدشیفته، کریم شوقی، محمد صابر، حکیم آذررنگریز، جلیل ځلاند، ابراهیم نسیم،  استاد اولمیر، صفدر توکلی، بازگل بدخشی، حسین ارمان( اینهادربخش موسیقی لایت مشهور بودند) وشمس الدین مسرور. ازجمله  محلی خوانان: زمان شوقی، اسماعیل چاریکاری، امیرمحمد، سلام لوگری، بیلتون، رجب علی، سیداحمد هلال، هماهنگ، طلامحمد، حمیدالله چاریکاری، دین محمد زاخیل(موفق ترین هارمیونیه نواز کشور)، میرمن قمرګل،ظاهرچاریکاری و سایرین.

بعد ها یکتعداد اناث نیز به موسیقی رو آوردند- مانند: میرمن سلما، میرمن آزاده، میرمن فرشته، شهلا، میرمن لیلا، مهوش، میریمن ژیلا، میرمن ناهید و میرمن هنګامه وپرستو.

انانیکه در نواختن آلات موسیقی شهرت داشتند: استاد محمد عمررباب نواز، محمد ولی طبله نواز، ماشینی دلربانواز، استاد زاخیل هارمونیه نوازو سایرین. خدمات بزرګ و فراموش ناشدنی را که شاد روان دوکتور محمود حبیبی در زمان تصدی شان نموده اند، فراموش ناشدنی است. او نطاقان و آوازخوانان جدید، بالخصوص اناث را به رادیو دعوت وتشویق نمود. همچنان در تنوع برنامه و توسعه ی تشکیل رادیو و نو آوریها در نشر مطالب استعداد فوق العاده نشان داد و خدمات فرهنگی شان بی مانند بود. همچنان عبدالروف بینوا در مساعدت به استعداد های که در ولایات بودند پرداخت وعده ی زیادی از هنرمندان محلی را به رادیو معرفی و استخدام نمود. خدماتی قابل ارج شان را ملت افغانستان فراموش نخواهند نمود.

بعدها اوازخوانان اماتور نیز در رادیو آهنگ ثبت نمودند. باوجودیکه اینها مسلکی نبودند، بلکه بنابر شوق و علاقه شان به موسیقی رو آورده بودند، ولی به تدریج محبوبیت و شهرت یافتند مانند: فطرت ناشناس، میرمن رخشانه(حمیده وزیری)، ظاهر هویدا، وهاب مددی،نجیب بلوچ،رحیم غمزده، ساربان، میرمن سلما، ماسترفضل غنی، خان محمد بلوچ، میرمن ژیلا، جواد غازی یار، رحیم مهریار، میرمن افسانه، حبیب شریف، محسورجمال، پرستو، میرمن ناهید، احمدظاهر- احمد ولی- هنگامه- و سایرین. این عده بعد ها آنقدر شهرت یافتند که اصلاً نزد مردم و شنونده ها تفاوت اماتوران با استادان مسلکی کمتر صورت گرفته میتوانست(!).

ازجمله  ممثلین موفق رادیو افغانستان، که در جمله ی اولین ها(متقدمین) بودند ازین ها نام گرفته میتوانیم: عبدالرحمن بینا، غلام علی امید، عبدالقیوم بیسد، خلیل قاریزاده، سایر، ف. فضلی، جان محمد پلار، رفیق صادق، اکرم نادم، افضل ژوندی، منان ملگری، زمان انوری، خان آقا سرور، کریم زیارکښ وسایرین. بعد ازینها ممثلین جوانتر مانند حاجی محمد کامران، مشعل هنریار، ستوری منگل، قادرفرخ زلیخا فخری، انیسه وهاب، ف عبادی، عظیم جسور، حبیبه عسکر، محبوبه جباری، میمونه غزال (خصوصاً در رادیو درام)، حمیده عبدالله(شرین ګل پرسوز) عزیزالله هدف، لطیفی کریم نایل، حکیم اطرافی، رحمت الله قدیری، اکبر روشن وسایرین. البته یکتعداد ازین هنرمندان مانند عبدالله شادان، هما مستمندی، احد ژوند و هدف و غیره که به سینما نیز رو آوردند- در جمله ی نسلهای بعدی و معاصرین اند-. درینجا از ممثلین و هنرمندان سایر عرصه ها که با روی کار شدن تلویزیون به شهرت رسیدند و در جمله متقدمین نبودند یادآوری نشده است مانند ممنون مقصودی، سلام سنګی، مرتضی بایقرا، عبدالله صمدی، عادله ادیم و سید مقدس نگاه وغیره. این بدان علت که بحث ما روی تاریخچه ی رادیو است. اگر اسمای یکتعداد قاری صاحبان، نطاقان، ممثلین وهنرمندان بسیار موفق و محبوب فعلاً ذکر نگردیده، به هیچ صورت خود را قابل عفو نمیدانم، علت آن عجله درنوشتن بوده است، نه قصد وعمد.

محبوب ترین برنامه های رادیو عبارت بودند از برنامه های دینی، خصوصاً برنامه که تاریخ اسلام و سیرت نبوی دوره صدر اسلام را در بر میگرفت. همچنان برنامه های تربیتی، تاریخی، اجتماعی مانند: سهارنی نذرانه، پیام صبحدم، کورنی ژوند، صفحه ی ازتاریخ، پروگرام جوانان، دهقان، ماو شنونده گان، له کیږدۍ تر سپوږمۍ و غیره که از طرف اداره روزنه تهیه میشد. اولین مدیر اداره روزنه سلیمان لایق و بعد از ان دومین مدیر عبدالرزاق نسیمی و همچنان شفیق وجدان وبه ترتیب دیګران بودند .

برنامه های اداره هنر وادبیات عبارت بودند از: ارمغان سحر،  از هر چمن سمنی، زمزمه های شب هنګام/ دشومه دم انګازې، رادیویی مجله، چهره ها وخاطره ها و ترازوی طلایی( کره کتنه). نخستین مدیر این اداره سراج الدین وهاج بود(البته این اداره بعد از دهه شصت برنامه های دیگری مانند جوانه ها- هفت اورنگ- کتاب- ولولی- دبوډۍ ټال، سیند څپې څپې- اباسیند څپې څپې وسایر برنامه های دلچسپ، محبوب و آموزنده رانیز افزودند).

بعد از دهم میزان سال۱۳۵۰ درپهلوی نشرات پښتو، دری وبلوچی، نشرات ازبکی(مدیر برنامه عبدالمجید توران)، ترکمنی( مدیر برنامه محترم بشیردوست) و پشه یی( مدیر برنامه محمد زمان کلمانی) نیزآغاز گردید و بعد از ۱۵جوزای سال ۱۳۵۷ برنامه نورستانی نیز آغاز شد که مدیران آن عبارت بودند از  سلامت تولقون، عبدالغفار بیانی، میرمحمود الیاسی، عبدالرحیم اوراز، امان الله و عبدالرحمن صحبت. تمام برنامه های فوق اکنون نیز ادامه دارد که طی سالیان مختلف مدیران متعددی درانها خدمت نموده اند.

تحول عمده در تاریخ رادیو افغانستان عبارت از گشایش و تکمیل همین تعمیر جدید –در انصاری واټ – بالمقابل کلوپ عسکری آن زمان، با تمام تاسیسات رادیو افغانستان است. این تعمیر در سال ۱۳۴۳ش. افتتاح گردید که دارای مجهز ترین تاسیسات، دفاتر،  بخشهای نشراتی – تخنیکی و ستدیو ها و دستگاههای فرستنده جدید با قدرت ۱۰۰۰ کیلووات است. این تجهیزات این امکان را میسر ساخت تا روی امواج کوتاه و متوسط نشرات صورت گیرد. این تعمیر دارای هفت ستدیو و یک تالار بزرگ که گنجایش ۷۰۰ تن را دارد و دفاتر اداری  میباشد. تعمیر بزرگ فعلی به  کمک اتحاد شوروی در زمان اعلیحضرت محمد ظاهر شاه(۱۳۴۳ش.) تکمیل گردید، بدین ترتیب در امور رادیو سه کشور، یعنی جرمنی، جاپان و اتحاد شوروی کمک نموده اند. بعد ازهمین تاریخ نام رادیو کابل به  رادیو افغانستان تبدیل ګردید.

 رادیو افغانستان واقعاً مظهر وحدت ملی کشور وصدای مردم بود. طی دهه شصت شمسی برنامه های رادیویی دیگر در پهلوی نشرات رادیو افغانستان همزمان با آن شروع کردند مانند، رادیو کابل، وطن غږ، رادیو اسمایی غږ وغیره. در دور اول طالبان فقط یک رادیو وجود داشت بنام (شریعت غږ).

اما فراموش نباید کرد که فعالیت،موفقیت ومحبوبیت  رادیو افغانستان بدون تلاش پرسونل ومدیران اداری و کارکنان تخنیکی و خدماتی به هیچ صورت میسر نبود. اصلاً تلاش مشترک مدیران، هنرمندان، نویسنده ها، ادیتوران، نطاقان، پرودیوسران، رژیسورها، مدیران ثبت، مسترکنترولها، تکنیشنها، کارمندان آرشیف، تخنیکران وانجنیران مسلکی و پرتلاش بودند که به رادیو افغانستان امکان فعالیت  و ارائه خدمات فرهنگی هشتاد ساله را دادند و به این موسسه ملی ما بلند ترین جایزه کشور جاپان، تقدیرنامه های سران دولت و محبوبیت بی نظیر در قلب مردم را نصیب گردانیدند. اسما و خدمات هیچکدام شان فراموش نخواهد شد.

طور مثال شنونده گان رادیو نام محمد عارف جوشان را حتماً شنیده اند ایشان تخنیکر سابقه دار رادیو بود. اسمای انجنیر عطاالله(سرانجنیر)، اکرم خان معاون تخنیکی محمد مهدی حبیب زاده،  عطا محمد، حیات خان مدیران بخشهای فرستنده در یکه توت،  انجنیر حسین داد،  امیر محمد،  سردار عبدالله نظمی، محمد طاهر، رحیم توخ، عمراخان،محد عمر علیم(تخنیک ژورنالیست رادوی وبعداً تلویزیون ملی) و عبدالحمید هریک کارکنان تخنیکی وثبت رادیو بودند که اسمای شان شایان یادآوری اند. در زمره پرودیوسران از عبدالمحمد غیاثی پرودیوسر برنامه کورنی ژوند وگل محمد نورزی مدیر عمومی تهیه مضامین و محمد شفیع میوند که نخستین مدیر شعبه ی نطاقان بود، اولین مدیر شعبه موسیقی حفیظ الله خیال بود، مدیر شعبه درام و دیالوگ ننگ یوسفزی بودند،  نخستین مدیر اداره اعلانات رادیو عبدالقیوم نورزاد ومعاون ایشان محمد اسلم عادلیار بودند. بعد از توسعه تشکیل اداری یک مدیریت جدیدبنام مدیریت عمومی اداری بوجود آمد که اولین مدیر آن میراجان سحیقی بودند بعد از او فیض محمد وبعداً هم عمر شاکر این مدیریت را بدوش داشتند که مدیریتهای محسابه، خدمات و آرشیف را دربر میگرفت. انجنیر عبدالکریم عطایی اولین رییس ریاست تخنیکی رادیو بود. انجنیر محمد اکرم و خالق کامران مسولین منتاز ستدیو ها بودند. سایر نويسنده گان، نطاقان، پروديسران ،برنامه سازان و کارمندان امور اداری  و همکاران رادیو افغانستان که بعد ها مشهور شدند و خدمات قابل قدر نمودند ؛ طور ذیل نام برده میتوانیم:  عبدالله شادان . سيما شادان نطاقان؛ کريمه ويدا، بشير رويگر ،سيد جان ملال ، بشير غياثی ، عايشه جلالی، اقای سيف الرحمان سائيل، حميرا سائيل، سرور انوری، مختار ژوبين ، زلمی باباکوهی، مريم محبوب، فريد ماهر، مصطفی، نعيم مهرزاد، حشمت اميد، احمدشاه حسن، احد عزيزاده، صاحب جان شکيب، امين افغان پور، داود فارانی، لطيف ناظمی، اکرم عثمان، انيسه لطيف، سعديه سالک، ماهرخ نيازی، ماری رازی، شفيقه ايماق، اذرخش حافطی،عزيز اسوده طهماس، اسماعيل فروغی، رووف راصع، محبوب الله سنگر، نام حق زيرک، سنگروال،  وحيد صمد زی، اندرابی، کريم بيسد ،داود مقصودي .

باید اذعان کرد که رادیو افغانستان  در نشرات و فعالیت فرهنگی اش دارای فراز ونشیبها بود. ازسال ۱۳۷۰ به بعد تا سال ۱۳۸۰ تقریباً یکتعداد برنامه ها به رکود مواجه گردیده بود، بیشترین و ورزیده ترین نطاقان و سایر کارمندان رادیو طی این مدت به خارج از کشور مهاجر شدند، چنانچه رادیو های بی بی سی، صدای امریکا و رادیو آزادی با استخدام آنها کیفیت نشراتی شانرا به اوج رسانیدند.  باوجودیکه درسال ۱۳۸۱  رادیو افغانستان دوباره باز سازی گردید، ولی کیفیت برنامه ها و محتویات آنها در مقایسه سالهای قبل از ۱۳۷۰ خیلی کمتر و ضعیف بود، حتا نطاقان، پرودیوسران و ممثلین نقشهای شان را در پایین ترین حد ادا کرده نمیتوانستند. دوران طلایی رادیو افغانستان از شروع دهه چهل (۱۳۴۳)الی پایان دهه شصت (۱۳۷۰)بود.