ډېر دروند پوهاند صیب دودیال. ستاسو لیکنه ډېره به زړه پورې ده. زه خپلې لیکنې د الماني ژبې پهمرسته کوم. ما له الماني ژبې څخه په ګټه متلونه دا پښتو انډول، ،،هوښیارې ویناوې،،، یا ،،غوره ویناوې،، بللي. بریالي اوسۍ

ډیر مهربان ورور او معزز ډاکتر صاحب ، السلام علیکم !
ځینو دوستانو سره چی اړیکی لرم، له هغوی څخه تل ستاسو د صحت او مصروفیتونو پوښتنه کوم. درته دعا کوم چی روغ او خوشخاله اوسئ
ستاسو علمی او فرهنګی هڅې زموږ لپاره لویه معنوی پانګه ده. آلمانی چې څومره ریاضی، اخصائیه، اقتصاد او نورو ساینسی څانګو کې بډایه ده، هومره یی ژبنۍ منځپانګه هم پراخه او ژوره ده. عجیبه ده چی نظر ټولی اروپا ته له شرقی تمدن سره د فوکلور برخه کی نږدیوالی لری. کله چې می Microeconomicsهلته لوست، ډیرو تاریخی او فرهنګی ځایونو ته می پام و. زه یقین لرم چی المانی ژبه پښتو متلونو سره په نږدی مفهوم متلونه او حکایات لری. که دی کار ته دوام ورکړی ددواړو ملتونو ترمنځ به فرهنګی اړیکی پیاوړی شی. د دوی فوکلور کې ژرندګړی، دیو، دپاچا ماڼۍ، شپون، رمه، بزګر، کولبه او دې ته ورته مفاهیم شته. یووخت ګویته انستیتیوت په کابل کې دی ته ورته پروژو ته پوره فنډ ورکاو ، خو هغه وخت څوک د کار نه و. اوس هغوی کابل کی نشته. څه خبر چی بن ښار کی به یی دافغانستان لپاره څانګه وی او که نه ؟ کیدای شی انځور صاحب یا ډاکتر صاحب صابر ته معلومات وی. که د آلمانی ژبی متلونه په پښتو ترجمه کړئ، دا به یوه په زړه پوری هڅه وی . کامیابی مو غواړم.

استاد محترم سلام
لومړی ځینې متلونه باید سم ولیکل شی په ادب او ادبیاتو کې یې تعریف ګډ وډ دی دمعنا په لحاظ ورته والی یا نږ دې مفهوم لری خو مترادف بله مانا او خای لری.
فولکلور دقضیې بله برخه ده اوپېچلی بحث دی به ځانګړې توګه په سوسیالوژی او فرهنګی برخو کې
مقایسه کول چوټ انداز دفولکلور په مفهوم
شپه که تیاره هم ده مڼې په شمار دی
داملاء او انشاء مراعات
داسې معلومیږی چې په عربی ژبه کې معلومات نه لرې
د عربی ژبې له مثل څخه اخیستل شوی ده. په عربي کې د مثل، یمثل، مثولا – له ریښې سره رابطه لری چې معنا یې ورته والی،
دمثال
واقع کیدو او بیلګه واقع کیدل، د یو شي مشابهت له بل سره. په قاموسونو(سیندګیو) کې څو نورې معناوې هم ورته لیکل شوي لکه: برهان او دلیل، مطلق دلیل، خبره، حدیث، پند او اندرز، نښه، صفت، قصه او داستان، ضربالمثل، تمثیلي داستان، سرمشق او له عبرته ډک سرګذشت.
Entschuldigung sie Bitte
کورودان

ډېره مننه. متلونه په خبرو کې وزن اچوي.

خيرالكلام ما قل و دل
اين حديث شريف كه در آيات متعدد ريشه دارد بهترين مرجع براي رهنماي و تعليم متل و ضرب المثل هاست،مگر نمیدانم که در ما قبل اسلام سابقه دارد یا خیر؟زیرا در متل و ضرب المثلها اکثراً مفاهیم دینی گنجانیده و إفاده شده است از محترم پوهاند صاحب،نظر تحقیقی شان را خواهانم با نمونه ای از ضرب المثل و متل ها.

داکترصاحب همت السلام علیکم.
یقیناً زبان عربی دارای ادبیات بسیار غنامند، دارای انواع ژانرها و از جمله دارای اشعار، مثلهاو چیستانها و غیره است. اما خاصتاً درمورد ضر المثل باید ګفت که قبل از طلیعه دین مقدس اسلام نیز درین زبان ضرب المثل وجودداشت، چنانچه یکی از صحابه درکدام مجلس ضرب المثل معروفی را درومورد آن اعرابی ګفته بود که به ملک دیګری رفته بود و در همانجا متوطن بوده( شتر نمک ګشت). مقصد این ضرب المثل اینست که ګویند یک شتر در صحرای نمکین مرده بود، بعد از مدتی هیچ اثری ازآن نمانده کاملاً تجریه شده عیناً مثلیکه تمام بدن شتر نمک ګشته باشد ازین معلو میشود که چنین ضربالمثلها قبل از دین مقدس اسلام نیز رواج بوده، منتهی مثلها و حکایات بعد از درخشیدن نور دین اسلام زیادتر در مورد تنویر مردم و توسعه ی اخلاق، عدالت و تقویه حسنات و بهتر ساختن سیرت بوده است. قصه بسیار شرین اصحاب کهف به قلم ساحرانه استاد توفق الحکیم نماینده ګی از قوت زبان عربی از قرون متمادی مینماید و سایر مثالها

محترم پوهاند صاحب!
وعلیکم السلام و رحمة الله و برکاته.
از خداوند مددگار نیکوکاران،مؤفقیت مزید تانرا در ادای مسؤلیات خواهانم .
نوشته های علمی و مطابق نیاز وقت و ملت ما، خدمت نهایت ارزنده و جهاد سازنده بوده و این روش و ادای مسؤلیت و پیروی از آن از مکلفیت اهم أمراء و علما در اسلام عزیز میباشد و سیرة
محمدی صلی الله علیه و سلم هم مملو از آن است.

ښاغلی او دروند استاد پوهاند دودیال د خوندوری لیکنی ( متلونه ) څخه په ډیری مننی سره؛
زموږ په عامو خلګو کی یوه اصطلاح مروجه وه:
” د سخی صاحب زیارت او د جنډې په مراسمو کی ګډون د مسکینانو حج ګڼل کیږی”.
نو
متل یا متلونه او د هغو استعمال د عامو او امی خلګو د مختصرو او لنډو اشعارو یا منظومی لنډی وینا د سلیقې یوه وړوکې تجلاء ده، مانا ډیر کسان د اشعارو د ابداع او ږغولو او حِفظ او یادونی توان نلری او خپله شِعری – ادبی تنده د متل پواسطه ماتوی ( متل د نالوستو لپاره یو ارزانه او آسانه ادبی حج دئ ) او همدارنګه د ژور او پراخ پیغام د وړاندی کولو لپاره ئې متل یا متلونه ابداع کړی او ترویج کړی دی.
متل یا متلونه د یو پروفیسور څخه نیولې تر یو نالوستی کلیوالی نر یا ښځی په فکری او بَیانی سمندر کی د لامبو وړتیا لری خصوصاً کلیوالی متلونه ډیر خواږه او لنډ او موزون او د ښکلی مفهوم درلوونکی دی.
د ” متل ” او شعر تر منځ توپیر دا دئ چی د شعر ږغوونکئ د ” شعر ” د مالکیت د دعوې پر سر حتی د خپل خُسر سره هم ډغری وهی ( د هر شعر شاعر معلوم دئ یا په بله ژبه این کتابچه از خود غلام غوث میباشد، کسی دعوه نکند که دعوه اش باطل است ) خو چی د ټولی نړۍ ځیرکه ډرون الوتکه او ځیرک مکروسکوپ او تلکسوپ هڅه وکړی چی د ” متل ” مبتدع ومومی، بریالی به نه سی.
په هره توګه، یو ” متل ” د یوې څلوریځی یا رباعی د څلورمی برخی د ټانکۍ ظرفیت نلری خو په زرګونه مکعب متره اکسیجن ( مفاهیم ) پخپله خېټه کی ځایَولای سی.
رشتیا ، بله نکته هم را یاده سوه:
د شعر او متل بل توپیر دا دئ چی:
شعر معمولاً یا اکثراً د ” ناز او نیاز ” او ” خیر ” ملغلری دی خو ” متل ” ځینی وختونه د ” شرّ ” لِعاب او سلاته هم تولیدوی مانا ځینی متلونه پر مقابل طرف ښه نه لګیږی او د استعمال موخه او انګیزه ئې یوه جنګی او شریره انګیزه وی چی البته دا انګیزه پر مجلس او بانډار باندی د حاکمی فضاء د څرنګوالی او کیفیت سره مستقیمه ابطه لری.
تیل می خلاص سوه که نې د ” متل ” بانډار یو خوږ بانډار دئ.

محترم او عزتمند استاذ پوهاند دودیال صاحب.
السلام علیکم!

د متلونو په باره کی مو ډیر غوره او ژور معلومات لیکلی وه، په ډیر خوند او مزه می ولوستل الله ج دیی تاسی ته اجرونه او عزتونه درکړی.
په ریښتیا چه متلونه ځمونږ د خلکو په ورځنیو خبرو کی په یو خاص انداز کی استعمالیږی.
د ښاغلی ورور غلام حضرت تبصره هم په ډیر خوند کی لیکلی شوی وه، مننه تری کووم.
څو متلونه
پړ هم زه شوم مړ هم زه شوم.
پړ می کړه مړ می کړه.
خپل عمل د لاری مل دی.
د سوال په اوبو ژرنده نه ګرځی.
ژرنده که د پلار ده هم په وار ده.
توره به لالا وهی مړی به عبدالله وهی.
پردی کټ تر نیمو شپو وی.
دا ګز او دا میدان.
ګټه په تاوان کیږی.
هر چا ته خپل وظن کشمیر دی.
تشه لاسه ته می دښمن یی.
پیاز دی وی په نیاز دی وی.
اوبه په ډانګ نه بیلیږی.
آسمان چی ځومره غریږی هومره نه وریږی.
ته دوست پیدا کړه دښمن په خپله پیدا کیږی.
څوک مه وهه په سوک تا به نه وهی په سوک.
خپله خوله هم قلع ده هم بلا.
بی ډوله مه ګډیږه.
چه بد ګرځی بد به پرځی.
د غریب ملا په اذان څوک روژه نه ماتوی.
د کلی ووځه خو د نرخه مه وځه.
اصیل ته اشارت کم اصل ته کوتک.
ترکاڼی د بیزو کار نه دی.
د زرو قدر په زرګر وی.
د یوی سپږی لپاره ټول پوستین مه سوځه.
سل دیی ومره د سلو سر دی مه مره.
شیخ فریده پټه خوله دی بهتری ده.
قهر غریب مرګ غریب.
والسلام

ډیرو قدرمنو، عزتمنو، ښاغلو غلام حضرت صاحب او ع. افغان صاحب؛ السلام علیکم!
له تاسو څخه د زړه له تله مننه کوم چې د دغه قلم لیکنه مو په پوره دقت او اخلاص لوستی. متلونه د پراخه پرګنو او زموږ د ویاړلی ولس دپیړیو پېړیو تجربې دی چې د ژوند لوړو- ژورو کې یې ترلاسه کړی دي. تاسو قدرمنو په خپلو ډیرو قیمتی لیکنو د متل بحث تکمیل کړ. ستاسو له لیکنو سره موافق یم. اما؛ متاسفانه زما لیکنه کې چې اوس ورته ځیر شوم، یو څو د کمپوز تیروتنې شوي چی لومړی تیروتنه او بیا یې سمه بڼه لیکم:
بده – بته
ورکو – ورکوی
ئ – یې
ثوابه – ثواب
ام – امو. د دغو تېروتنوله امله بښنه غواړم.
عجیبه ده چی زموږ دپښتو، دری او ازبکی ژبو ترمنځ زښت زیات متلونه شریک دی، لا عجیبه ده چی د کلماتو د شمیر او وزن له مخې هم یو بل سره ورته دی، ما دبحث د لنډوالی په خاطر ونه غوښتل زیات مثالونه راوړم، که نه زما د ګران دوست ښاغلی ډاکتر عزیزالله ارال په قلم لیکل شوی ۳۴۲ مخیز کتاب کې دازبکی ژبې له اته سوه زیات متلونه راغلي دی. که فرصت و ان شاالله د متل په هکله د یوې بلې مقالی په ترڅ کې به هغه هم ولیکم. زه زیاتره وخت د درس په وخت کې د درس دموضوع په رابطه صنف کې یو متل وایم، محصلین یې په شوق اوري او ستومانی یې لری کیږی. آن دا چې ژر ژر یی د کتاب یا کتابچې پر څنډه ولیکی. مثلاً موږ د Financial Risk Management/FRM)) په بحث کی ددنیا له غټو غټو کتابو دا خبره رااخیستی جی ریسک منل یوواقعیت دی، بی له ریسک منلو اوپرته له یوڅه زیان ګټه نشو ترلاسه کولای. نو په دې رابطه مې یوه ورځ یومتل ووایه: ” ګټه په تاوان کیږی” محصلینو ډیره وخندل او ایله یی په موضوع سر خلاص شو. سره له دی چی ما دنړۍ د نامتو اقتصاد پوه(فیشر)د انګلیسی کتاب له مخی دوی ته لکچر ورکاو، خو زموږ محصل فقط په همدی ولسی لنډه وینا ټوله موضوع درک کړه. دا دمتل برکت و. یعنیزموږ یوه وطنی متل د فیشر تیوری روښانه کړای شوه!! زه د دوستانو نظرونو او خصوصاً د جناب غ.حضرت صاحب او افغان صاحب لیکنو دغې موضوع ته وهڅولم . یو ځل بیا مننه او درناوی.