لیکنه: قاضي نجیب الله جامع
د فرانسي ولسمشر امانویل مکرون تیر کال د اروپایی ټولنی سرمشریزې ته په خطاب کې د چین اړوند وویل: کله چې د پاریس د اقلیم د بدلون د تړون خبره وی نو چین زموږ یو نږدی شریک دی، همدارنګه که د سوداګرۍ او اقتصادی تعاملاتو موضوع وی نو چین زموږ رقیب دی، ولی که د سیمه اییزو سیاستونه او امنیتي بحثونو خبره وی لکه د هندي پېسېفېک موضوع، بیا چین زموږ حریف دی.
یانې اروپایی ټولنه که څه هم چین په سوداګرۍ کې یو بې خطره شریک ګڼي، ولي په نظامي او سیاسي حضور کې بیا د چین دریځ او رول ته د یوه سرسخت رقیب او حریف په سترګه ګورې. ځکه هم دغه اتحادیه هڅه کوي چې د خپلو ګټو او نفوذ د خوندیتابه لپاره په هند ـ اقیانوسیه سیمه کې تر ټولو ښه ګزینه هند غوره کړې.
همدارنګه په یو بل دریځ کې که څه هم د هند او چین ترمنځ په جیوپولټيک او جیوګرافیکل برخه کې ګڼ ټکرونه او اختلافات شته، مګر په اقتصادی ډګر کې چین په تیر ۲۰۲۰ کال کې د ۷۸ ملیارډ ډالرو په ارزښت د هند تر ټولو ستر او لومړی درجه شریک وو.
له چین غوندې تړلی کمونیستي ځواک سره د اروپایی ټولنی د ګټو او ستراتیژیکو موخو د تعقیب سیاست، چې په هنګ ګانګ کې د ډیموکراسۍ غوښتونکو او په سینکیانګ کې د اقلیت ایغور مسلمانانو په ځورولو متهم چین په هرڅه یې سترګې پټې کړی، یا د ترکیې چالاکه اردوغانې پان تورکیست دکتورین او تر ټولو مهم داچې د کمزورې جیو ستراتیژیک ارزښت لرونکي اردن او د نړۍ له طبیعی مزایاوو خالی سینګاپور د راپورته کېدو تجربو څخه که د ماوتڅه د انقلابی ـ ریاضتي لیدلور ترڅنګ مطالعه شي نو په اوسنې پیر کې د ګڼو نورو ملتونو، هېوادونو او حکومتونو دا بریالۍ تجربي، لیدلوری او لارې چارې افغانستان ته د یوه ځان جوړنکې او ځای موندونکې ملت دولت په توګه مهم چوکاټونه واضح کوی.
د افغانستان اوسنې واکمنان د یوه داسي طرف په توګه چې د تیرې نیمي پیړۍ ناخوالو او د یوې پیړۍ سیاسي بی ثباتۍ ورته یو مات، منزوي او کمزورې افغانستان په میراث پرې ایښی، ددې هرڅه کابو کول، د ولس د انتظاراتو اقناع، د سیاسي ـ استخباراتي جنجالونو حل او په لویه کې د اقتصادي ـ سیاسي ګړبړونو د رامنځته شوی بندون ماتول د یوه هوښیار، زیرکه او عقلانیتګراه سیاسي مصلحتونو د درک او پرې د عمل کولو فعاله او خوځنده سیاست، ډیپلوماسي او لابي غواړي.
طالبان باید د شریک، رقیب او حریف په ستراتیژیکه معادله کې د افغانستان د بهرنی سیاست د دستګاه او یوې قاطع سیاسي داخلی اجماع له دریځ او اړخ څخه د بهرنی سیاست لومړیتوبونه د سیاست، اړیکو او نفوذ لرونکې لابی پر بنسټ راوپنځوی.
همدارنګه د قطر، روسيې، چین، پاکستان او تر یوه کچې د ترکیی، ایران، ترکمنستان او ازبکستان پورې د اقتصادي، سیاسي او امنیتي مبادلاتو بازار ګرم، نږدی او د دوی له اوچت پوټانیشل څخه د اروپا او امریکا د ظالمانه فشار سره د مقابلې او دفعي په لار کې کار واخلي.
د طالبانو له واکمني تر نن پورې د افغانستان د اا چلند او د ډیپلوماسۍ دستګاه په سټیج نړۍ ته مخابره شوی پیغامونه مهم او تر ډیره د ستایني وړ دې.
د ماسکو فرمټ را روانه ناسته بل هغه مهم فرصت دی، چې که طالب مشرتابه د قطر له یوشمیر معقولو انتظاراتو سره تعامل وکړي او دوحی ته تللی پلاوی د قطر په لابی د نړۍ له ارتباطی خونو سره په دوحه کې د مهمو مسایلو په سر، سر وجنګوی او د دروازو ترشاه سیاست او چېنو وهلو باب خلاص کړي، نو دا ممکن او حتمي دی چې، امریکا او د اروپايی ټولنې مهم غړی هېوادونه د ماسکو په فارمټ ناسته کې رغونکی شتون ولری او یا لږ تر لږه جوړونکې پیغامونه مخابره کړي.
زه منم، تاریخ به دا ولیکي او اوسني هرڅه ددې واقعیت ګواه دې چې، د نظامي ډګر اتلو، پښې لوڅو او نیم نسو ـ ټپي، ټپي او د سرښندونکو نظامي معرکې او مجاهدت د ډګر اتلانو اوسنې بدلون، ادلون او تاریخی زمېنه پخپلو سرښندنو او ځان تیریدنو سره رامنځته کړې.
ولي اوس د سیاست ډګر په لرلیدونکو، عمیق فکره او با درایت مشرانو او سیاستوالو پورې اړه لری او دایې کار، قرار او کردار دی چې د سیاست او جګړې د میدانو دا ګټلي عزت څنګه ساتي، پالي او د لری او نږدی شریکانو، رقیبانو او حریفانو سره د ملي شناخت، اعتبار او ګټو په محور څومره تورزنې کولای او په لویه کې له دغه سخت امتحان څخه څنګه ځان، ولس او د یوه ملت تاریخ له بیا تکراره ژغورلی شي.
درنښت
