تاند (چهارشنبه، د کب/ حوت ۲۲ مه) د ملګرو ملتونو د وروستیو معلوماتو له مخې، وروسته له هغه چې د ۲۰۲۲ کال په لړ کې طالب چارواکو د مخدره موادو پر کر بندیز ولګاوه، په افغانستان کې د تریاکو بیې لس چنده لوړې شوې دي.

د ملګرو ملتونو د مخدره موادو او جرمونو دفتر (UNODC)  راپور ورکوي چې تېر کال د یو کیلو اپیم بیه ۷۵۰ ډالرو ته رسېدلې وه، په داسې حال کې چې درې کاله وړاندې دا یوازې ۷۵ ډالره وه. دا بیې د اپیمو د کرکیلې او تولید د کمښت له امله سوداګرو ته د تاوان جبران ورکوي.

د ملګرو ملتونو دې ادارې ویلي: «له ۲۰۲۱ راهیسې د هیروئین او اپیمو ضبط شوې اندازه نژدې ۵۰ سلنه کمه شوې»، چې دا په افغانستان کې د تولید کمښت ته اشاره کوي، او ورسره د تریاکو قاچاق هم کم شوی دی.

تریاک یا اپیم، چې طبیعي ترکیب لري، د هیروئین د تولید اساسي ماده ده، چې یو قوي مصنوعي نشه‌يي توکی دی. په نړۍ کې د غیر قانوني اپیمو درې لویې سرچینې افغانستان، کولمبیا، او میانمار دي.

له کمېدو سره سره لوړې ګټې

که څه هم د تریاکو تولید کم شوی، خو د هغه د بیې لوړېدا لا هم د قاچاق کوونکو لپاره سترې ګټې راوړي، چې تر ډېره د لوړې کچې سوداګرو او نړیوالو جرمي ډلو ته رسېږي.

د ملګرو ملتونو ادارې د ۲۰۲۲ کال د پای لپاره اټکل کړی و، چې د  تریاکو زیرمې شاوخوا ۱۳,۲۰۰ ټنه وې، چې دا اندازه کولای شي د ۲۰۲۷ کال تر پایه د افغانستان د تریاکو د تولید اړتیاوې پوره کړي.

د UNODC اجرايي مشرې غاده ولي ویلي: «د اپیمو د بیې لوړېدا او د موجودو زیرمو دوام دا معنا لري چې په افغانستان کې د نشه‌يي توکو قاچاق لا هم یوه ستره غیر قانوني ګټه‌ورکوونکې سوداګرۍ ده.»

نوموړې زیاته کړې: «دا ګټې نړیوالو جرمي شبکو ته رسېږي، چې دا وضعیت نه یوازې افغانستان، بلکې ټوله سیمه بې‌ثباته کوي. موږ باید د نشه‌يي توکو پر ضد یو ګډ، همغږی اقدام وکړو، قاچاقي شبکې په نښه کړو، او په عین وخت کې د بزګرانو لپاره دایمي اقتصادي بدیلونه رامنځته کړو، چې د افغانستان او د هغه د خلکو د اوږدمهاله ثبات لپاره کار وشي.»

د بزګرانو اقتصادي ستونزې

د افغانستان د اتریاکو د زیرمو ارزښت له شاوخوا ۴.۶ تر ۵.۹ میلیارد ډالرو پورې و، چې دا د ۲۰۲۳ کال د افغانستان د اقتصاد ۲۳ تر ۲۹ سلنې سره برابر و. دا امکان لري چې دا عواید د افغانستان د عادي خلکو لپاره یو مالي سپر و، څو د اقتصادي کړاوونو مقابله وکړي.

خو سره له دې، UNODC خبرداری ورکړی چې د ۲۰۲۲ کال د معلوماتو له مخې، د تریاکو شاوخوا ۶۰ سلنه زیرمې د لوړې کچې سوداګرو او صادروونکو په لاس کې وې، په داسې حال کې چې بزګرانو یوازې ۳۰ سلنه “وړه یا منځنۍ کچه” زیرمې لرلې. دا په دې معنا ده چې د اپیمو ډېری پخواني کروندګر اوس له سختو مالي ستونزو سره مخامخ دي.

د بزګرانو د مخنیوي لپاره، چې بېرته د کوکنارو کر ته ونه ګرځي، اړینه ده چې د هغوی لپاره اقتصادي بدیلونه ژر تر ژره رامنځته شي، په ځانګړي ډول په داسې شرایطو کې چې د تریاکو بیې لوړې دي.

د ملګرو ملتونو اداره هم خبرداری ورکوي چې د اپیمو کمښت ښایي پېرودونکي او خرڅوونکي دې ته وهڅوي چې د هیروئین پر ځای نورو زیان رسوونکو نشه‌يي توکو، لکه فینټانېل او نورو مصنوعي اپیایډونو ته مخه کړي، چې دا به لا نور خطرونه رامنځته کړي.